جایگاه مفهوم آزادی و ولایت در اندیشه سیاسی امام خمینی

‏‏جایگاه مفهوم آزادی و ولایت در اندیشه سیاسی امام خمینی ‏

‏‏حجةالاسلام منصور میراحمدی‏

‏‏ ‏

‏‏نویسنده در این مقاله کوشیده است با اشاره به جایگاه مفهوم آزادی و ولایت به تبیین‏‎ ‎‏رابطه این دو در اندیشه سیاسی امام بپردازد.‏

‏‏آزادی یکی از مفاهیم و مقوله های اساسی است که امام با توجه به دیدگاه خاص خود‏‎ ‎‏درباره جهان و انسان به آن باور داشته و منابع عمده و اساسی آن را شریعت، قانون‏‎ ‎‏اساسی و حقوق بشر معرفی کرده است.‏

‏
‏‎

ولایت نیز یکی از مهم ترین مقوله هایی است که در اندیشه سیاسی امام به طور مفصل‏‎ ‎‏و مستقل به آن پرداخته شده است. امام با برجسته کردن وجه سیاسی ولایت، آن را به‏‎ ‎‏عنوان یکی از اصول اساسی تفکر سیاسی شیعه مورد توجه قرار داده است.‏

‏‏در بحث از رابطه آزادی و ولایت در اندیشه سیاسی امام، مدعا آن است که اصل‏‎ ‎‏ولایت مهم ترین اصلی است که آزادی فرد را در جامعه و در برابر حکومت و حاکم‏‎ ‎‏اسلامی تفسیر می کند و مفهوم خاصی از آزادی را در جامعه به رسمیت می شناسد. ‏

‏‏به نظر می رسد که بتوان با استخدام آموزه های اساسی در اندیشه سیاسی امام، مفهوم‏‎ ‎‏آزادی مورد نظر امام را در دربارۀ اصل ولایت استخراج و تبیین کرد. ‏

‏‏بر این اساس، «قوانین الهی و سیاسی»، «احکام حکومتی و مصلحت» به عنوان‏‎ ‎‏مهم ترین آموزه های استخدام شده مورد توجه قرار گرفته اند. با مراجعه به اندیشه‏‎ ‎‏سیاسی امام در می یابیم که آزادی از دیدگاه امام در چارچوب قوانین الهی و اساسی بوده‏‎ ‎‏و در پرتو «مصلحت» مفهوم پیدا می کند. «مصلحت اسلام» و «حفظ نظام» و «مصلحت‏‎ ‎‏مردم» مهم ترین تعبیرهایی هستند که «مصلحتِ» مورد نظر امام به عنوان معیار «احکام‏‎ ‎‏حکومتی» را روشن می سازند. تنها در صورت وجود چنین مصالحی، حکومت اسلامی‏‎ ‎‏و حاکم اسلامی می تواند در آزادی افراد دخالت کند.‏

‏‏البته تشخیص این مصالح و موضوعات آن از امور بسیار مهمی است که تنها در پرتو‏‎ ‎‏مباحث کارشناسانه و به مدد کارشناسان خبره امکان پذیر می باشد و تنها در این صورت‏‎ ‎‏است که آزادی افراد قابل تصرف است. در غیر این صورت هیچ گونه مجوّزی برای‏‎ ‎‏دخالت در آزادی افراد وجود ندارد.‏

‏‏«قوانین اساسی و شرعی»، «احکام حکومتی و مصلحت» اموری هستند که در جامعه‏‎ ‎‏به شکل روشن و آشکاری قابل تشخیص می باشند، در نتیجه، توسّل به این موارد برای‏‎ ‎‏دخالت در آزادی های افراد نیز قابل شناسایی و احراز می باشد. از این رو، در صورت‏‎ ‎

‏
‏‎

‏تحقق چنین امری، از سویی آزادی های افراد حفظ می گردد و از سوی دیگر قوانین الهی‏‎ ‎‏و اساسی و مصالح نیز مورد توجه قرار می گیرند. و بدینسان می توان گفت که آزادی و‏‎ ‎‏ولایت در اندیشه سیاسی امام تعارض نداشته، بلکه به گونۀ بسیار ظریفی جمع گردیده و‏‎ ‎‏در کنار یک دیگر قرار گرفته اند.‏

‎