بررسی مبنای انتصاب و انتخاب از دیدگاه امام خمینی

‏‏بررسی مبنای انتصاب و انتخاب از دیدگاه امام خمینی ‏

‏‏حجةالاسلام والمسلمین ابوالفضل فخرالاسلام کُمیجانی‏

‏‏ ‏

‏‏هر حکومتی، مشروعیتی می طلبد تا دوام آورد. گاه مبنا، سنت یا قانون است و گاه‏‎ ‎‏شرع، نویسندۀ مقاله ولایت فقیه را ملاک مشروعیت حکومت اسلامی تلقی می کند. و‏‎ ‎‏می نویسد: "اگر در رأس حکومتی یک فقیه واجد شرایط، سیاست گذار اصلی بوده، نظام‏‎ ‎‏امامت دینی بر جامعه حاکم باشد، آن نظام اجتماعی مشروع است و باید مورد حمایت‏‎ ‎‏قرار گیرد و در غیر این صورت، حکومت ها از بُعد ارزشی و اعتقادی، فاقد مشروعیت‏‎ ‎‏خواهد بود."‏

‏‏در ادامه مقاله نظریۀ "انتصاب" مورد بررسی قرار می گیرد." در این نظرگاه ولیّ فقیه،‏‎ ‎‏منصوب ائمه و رأی مردم کاشف است و مقبولیت فقیه نزد مردم موجب عینیت و فعلیت‏‎ ‎‏یافتن ولایت می شود. به عقیده نویسنده امام خمینی به نصب ولیّ فقیه از جانب پیامبر و‏‎ ‎‏ائمه معتقد بوده اند، چنان که فقهای گذشته هم چون صاحب جواهر همین عقیده را اظهار‏‎ ‎‏کرده اند.‏

‏‏در پایان مقاله نظریۀ "انتخاب" مطرح می شود. براساس این نظریۀ تنها داشتن‏‎ ‎‏صلاحیت های لازم موجب ایجاد ولایت نمی شود، بلکه بیعت نیز باید صورت‏‎ ‎‏گیرد. سخنانی از امام خمینی بر این باره نقل شده است که دلالت بر‏‎ ‎‏ضرورت و حفظ پشتوانۀ مردمی در حکومت اسلامی دارد و به نوعی بیان کنندۀ پذیرش‏‎ ‎‏نظریه انتخاب فقیه از جانب مردم است و در واقع انتخاب ولیّ فقیه تعارضی با نصب آن‏‎ ‎‏از سوی ائمه ندارد."‏

‏‏نویسنده بر این باور است که به رغم مردم گرایی امام خمینی، ایشان بر همان نظریه‏‎ ‎‏انتصاب باقی ماندند. از آن پس از منظر، یکی از فقهای معاصر در باب نظریۀ انتخاب ولی‏‎ ‎

‏
‏‎

فقیه چنین می آورد: "برای زمان غیبت، جز شرایط و ویژگی های ولی فقیه چیز دیگری‏‎ ‎‏بیان نشده. در واقع از سوی امام معصوم ولیّ فقیه تعیین نوعی شده و تعیین شخصی‏‎ ‎‏حاکم بر عهدۀ خود مردم نهاده شده است."‏

‏‏وی در ادامه به بیان مسائلی درباره ولایت فقیه و فقها می پردازد که پذیرش نظریه‏‎ ‎‏انتصاب را به لحاظ فقهی با دشواری مواجه می سازد. جمع بندی نویسنده در نقل آرای‏‎ ‎‏موافق و مخالف انتصاب و انتخاب ولیّ فقیه چنین است: "ولایت فقیه، منصوب از جانب‏‎ ‎‏امام معصوم و منتخب مردم است و ولایت او الهی – مردمی محسوب می شود، که به‏‎ ‎‏صورت بالقوه از سوی شارع مقدس ولایت دارد و با اقبال و آرای ملت ولایت اش به‏‎ ‎‏صورت بالفعل تحقق می یابد."‏

‏‏ ‏

‏‎ ‎

‏‎