خاتمه در بیان چهار مسأله است
مسأله 1- حمل وارث است اگر منفصل شود حیاً،و ظاهر عدم اشتراط استقرار حیات اوست بعد الانفصال،و ایضاً عدم اشتراط حیات حمل است نزد موت مورّث.
مسأله 2- بین ولد الزنا و بین پدر او که زانی بوده باشد و مادر او که زانیه بوده باشد و اقارب آنها نه محرمیت است و نه توارث؛یعنی نه ولد الزنا از آنها ارث می‌برد و نه آنها از ولد الزنا ارث می‌برند،بلکه وارث ولد الزنا احد الزوجین و اولاد او می‌باشند،و اگر آنها هم نباشند وارث او حضرت امام زمان -عجل اللّٰه تعالی فرجه الشریف- می‌باشد،چنانچه وارث پدر و مادر و اقارب آنها سایر ورّاثشان می‌باشند.و اما بین ولد شبهه و بین پدر مشتبه یا مادر مشتبه یا هر دو،اگر هر دو مشتبه باشند و اقارب آن شخص مشتبه توارث خواهد بود،چنانچه محرمیت هم خواهد بود.
مسأله 3- اگر بعضی از ورّاث فعلی میت خنثی باشند؛یعنی هم علامت مردی داشته باشند که ذکر باشد و هم علامت زنی که فرج باشد،پس اگر خنثی غیر مشکل
کتابرساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانیصفحه 501
است؛یعنی می‌توان به یکی از مرجّحات فهمید که مرد است یا زن،بر طبق آن مرجّح حکم می‌شود؛چه مرجّحات منصوصه باشد یا غیر منصوصه به شرط آن که مفید اطمینان باشد و مرجّحات منصوصه زیاد است:
اول: بول کردن از احد المنفذین دائماً أو غالباً که اگر بول نمود از ذکر میراث ذکور می‌برد،و اگر بول نمود از فرج میراث اناث می‌برد.
دوم: سَبق بول از احد المنفذین دائماً أو غالباً،بر فرضی که از هر دو بول کند.
سوم: انقطاع بول از احد المنفذین بعد از دیگری دائماً أو غالباً،که اگر از ذَکر سبقِ بول شد یا آخر بول از ذَکر منقطع شد-بر فرضی که در ابتداء از هر دو مبادرت نماید-مرد است،و اگر از فرج بول سبقت می‌گیرد یا آخر از او منقطع می‌شود،زن است.
چهارم: به شمردن استخوان‌های دو پهلو،پس اگر مختلف بود مرد است و اگر متّفق بود زن است.
و اما مرجّحات غیر منصوصه از قبیل انبات لحیه و رؤیت خون و غیر اینها،پس اگر مفید علم یا اطمینان باشد،حکم می‌شود بر طبق آن،و اگر علائم منصوصه نباشد و علائم غیر منصوصه هم مفید علم یا اطمینان نباشد،پس آن خنثی مشکل است.و اقوا آن است که حکم شود در آن،به این که نصف از نصیب مرد به او داده شود و نصف از نصیب زن.و هرگاه کسی هیچ ندارد،نه فرج و نه ذکر،به آن که بولش از منفذِ دیگری خارج می‌شود یا از دبرش،پس با عدم تمکن از اختبار،اقرب عمل به قرعه است و در صورت تمکن از اختبار،احوط صلح و تراضی است و تمکن از اختبار به این است
کتابرساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانیصفحه 502
که اگر وقت بول نمودن پای دیوار بولش به دیوار بخورد مرد است و الّا زن است.
مسأله 4- هرگاه کسی دو سر داشته باشد در یک سینه یا دو سر و دو سینه داشته باشد در یک کمر،پس اگر در خواب باشد و یک سرش را بیدار کنند،آن سر دیگرش هم بیدار شود،میراث یک نفر را می‌برد،و اگر آن سر دیگر بیدار نشود میراث دو نفر را می‌برد.واللّٰه العالم بحقائق الامور.
کتابرساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانیصفحه 503