انتصاب یا انتخاب از دیدگاه امام خمینی

‏‏انتصاب یا انتخاب از دیدگاه امام خمینی‏

‏‏نعمت الله صفری‏

‏‏ ‏

‏‏نویسنده - چنان که در پیش گفتار مقاله اشاره کرده است - می کوشد تا ضمن نمایاندن‏‎ ‎‏آرای فقهی امام راحل در مقوله های انتخاب و انتصاب، به نقد و تحلیل هر یک از‏‎ ‎‏نظریه ها پرداخته و درست و نادرست آن را از کلام امام به دست دهد. ‏

‏‏وی نخست به مبانی و کلیات بحثِ ولایت فقیه می پردازد و تعریفی از واژگان زیر را‏‎ ‎‏می آورد: مشروعیت، مقبولیت، ولایت، نظارت، فقیه و انتصاب. دسته بندی و استدلال‏‎ ‎‏دربارۀ انتخاب و انتصاب، و بیان پیشینۀ تاریخی هر کدام در فقه سیاسی شیعه، مسائلی‏‎ ‎‏است که در پی می آید.‏

‏‏‎

در بخش دوم مقاله، جست و جوی در آثار امام خمینی در باب انتصاب و انتخاب به‏‎ ‎‏چشم می خورد و با در نظر گرفتن تعارض هایی که وجود دارد، راه حل هایی ارائه‏‎ ‎‏می دهد. ناگفته نماند که تمسک قائلین به انتصاب و انتخاب به سخنان و نظریات فقهی‏‎ ‎‏مکتوب امام راحل، چنین تعارضی را پدید می آورد، که به گفتۀ نویسنده، نمی توان تأثیر‏‎ ‎‏افکار سیاسی افراد و گروه ها را در این عرصۀ علمی نادیده انگاشت، زیرا چه بسا آنان‏‎ ‎‏پیش از رجوع محققانه به آثار امام، خط مشی خویش را تعیین کرده اند. نکته نظرگیر این‏‎ ‎‏کاوش، درنگی است که در معرفی و ارزش گذاری آثار گونه گون حضرت امام در مقولۀ‏‎ ‎‏ولایت فقیه دیده می شود که در دو بخش مکتوب و شفاهی، پیش و پس از تأسیس‏‎ ‎‏جمهوری اسلامی ایران، جنبه های استدلالی، نیمه استدلالی و غیر آن قابل تأمل است. ‏

‏‏به سخنی دیگر، امام مخاطب های گوناگون داشته و از این رو در فراخور ذهن و‏‎ ‎‏موقعیت علمی آنان، از ولایت و ولیّ فقیه سخن گفته اند، که در هنگام تحلیل و استخراج‏‎ ‎‏آرای فقهی ایشان، می باید بدان توجه شود.‏

‏‏به عقیدۀ نویسنده آثار و گفتاری مقدم است، که از استدلال فقهی بهره برده است؛‏‎ ‎‏مانند کتاب البیع. وی در مقام ارائه راه حل برای تعارض موجود میان انتصاب و انتخاب،‏‎ ‎‏آن را تعارضی ابتدایی می داند که با تأمل قابل حل است. او نظر نهایی امام را، همانا شیوۀ‏‎ ‎‏انتصابی می داند.‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‎ ‏‎