در حیوان
مسأله 1- آنچه از حیوانات در دریا است حرام است،مگر ماهی با شرطی که میآید و بعض مرغهای آبی.
مسأله 2- شرط است در حلال بودن ماهی آن که دارای فلس باشد در اصل خلقت، اگرچه ریخته شده باشد به واسطۀ عوارض،چنانچه از اهل اطلاع نقل میشود که بعضی از اقسام ماهی خود را به سنگ و غیر آن میزند و فلسش میریزد؛اگر صحیح باشد آن نیز حلال است.و در ماهی فلسدار فرقی نیست بین اقسامش،چنانچه در ماهی بیفلس نیز فرقی نیست و هر فلسداری حلال و بیفلس حرام است.
مسأله 3- تخم ماهی حلال،حلال است و تخم ماهی حرام،حرام است؛چه نرم باشد یا غیر نرم و در صورت اشتباه که آیا از حلال است یا حرام مانع ندارد خوردنش و احتیاط واجب آن است که در صورتی که نرم است نخورند.
مسأله 4- از حیوانات اهلی حلال است تمام اقسام گوسفند و گاو و شتر،و کراهت دارد اسب و استر و الاغ،و حرام است سگ و گربه و غیر اینها.
کتابرساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانیصفحه 330
مسأله 5- از حیوانات وحشی حلال است اقسام آهو و گاو وحشی و قوچ کوهی و گورخر وحشی،و حرام است اقسام درندگان؛چه مثل شیر و پلنگ و گرگ باشد که قوی هستند و چه مثل روباه و شغال باشد که ضعیف هستند،و خرگوش نیز حرام است گرچه درنده نیست،و تمام حشرات نیز حرامند مثل مار و موش و سوسمار و خارپشت و کاسه پشت و امثال آنها.
مسأله 6- از پرندگان حلال است تمام اقسام کبوترها چه خانگی و چه چاهی و چه غیر آنها،و حلال است دراج و کبک و تیهو و قطا و بط و مرغابی و کلنگ و ماهیخوار و قمری و مرغها به همۀ انواع و گنجشکها به همۀ اقسام مثل گنجشک معروف و بلبل و قبره،و کراهت دارد هدهد و پرستو،و حرام است خفاش و طاووس و هر چه دارای مخلب است؛یعنی چنگال؛چه قوی باشد مثل باز و عقاب و شاهین و چه ضعیف باشد مثل کرکس.
مسأله 7- بعید نیست که کلاغ به همۀ انواع حرام باشد؛چه سبع باشد،مثل کلاغ سیاهی که مردارخوار است و چه نباشد،مثل کلاغهایی که در شهرها است و مثل زاغی،که کلاغ دم بلند است.
مسأله 8- در جاهایی که به خصوص حرام بودن و حلال بودن معلوم نشده مثل آنهایی که گفته شد،دو علامت در پرندگان وارد شده است برای تشخیص حلال از حرام:
اول: آن که هر پرندهای که در وقت پریدن بیشتر،پرهای خود را صاف نگه میدارد و بههم نمیزند حرام است و اگر به عکس،بیشتر،پرها را بههم میزند حلال است.
دوم: آن که یا چینهدان داشته باشد و آن چیزی است که در آن حبه جمع میشود یا سنگدان و آن جایی است که در آن سنگهایی که خورده جمع میشود یا آن که در عقب پای آن چیزی باشد مثل خار؛پس هر مرغی که یکی از این سه را داشت حلال
کتابرساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانیصفحه 331
است و هر چه در آن اینها یافت نشد حرام است؛چه پرندۀ هوایی باشد یا دریایی و چه ماهیخوار باشد یا نباشد.
مسأله 9- هر مرغی که حالش معلوم نشد؛چه از راه مخالفت دو علامت با هم و چه از جهت آن که پر زدن و نزدنش مساوی و یا از جهت دیگر،ظاهر آن است که حلال است.
مسأله 10- حیواناتی که حلال هستند گاهی به واسطۀ اموری حرام میشوند:
اول: آن که حیوان نجاستخوار باشد به طوری که در عرف بگویند غذای او نجاست است و مراد از نجاست فقط عذرۀ انسان است و حکم مذکور جاری است در پرندگان و ماهیها نیز.
مسأله 11- شیر و تخم حیوانی که به واسطۀ نجاستخواری حرام است،حلال میشود به همان که خود حیوان حلال میشود.
مسأله 12- حیوانی که حرام شد به جهت نجاستخواری حلال میشود به آن که نجاست نخورد مدتی که مقرر شده و آن در شتر چهل روز و در گاو بیست روز و به احتیاط مستحب سی روز و در گوسفند ده روز و در اردک پنج روز و در مرغ خانگی سه روز،و در غیر اینها باید به قدری نخورد که به او نجاستخوار نگویند و بگویند غذای آن غیر نجاست است.
مسأله 13- دوم از مواردی که حیوان حلال،حرام میشود آن است که:انسان با آن جمع شود؛چه از پیش و چه از پس اگرچه انزال او نشود،و فرقی نیست در نزدیکی کننده آن که بالغ باشد یا نباشد،عالم باشد یا نباشد،از روی اختیار باشد یا اکراه و اجبار، و فرقی نیست در حیوان آن که نر باشد یا ماده،و ظاهر آن است که این حکم مخصوص بهیمه است نه سایر حیوانات.
مسأله 14- چنانچه گوشت حیوان به این عمل حرام میشود،نسل حیوان ماده بنابر
کتابرساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانیصفحه 332
اقوا و حیوان نر بنابر احتیاط واجب حرام میشود،و مراد از نسل آن نسلی است که بعد از این عمل پیدا شود و شیر آن نیز تابع است،بلکه مو و پشم نیز تابع میباشد.
مسأله 15- حیوانی که با او نزدیکی شده،اگر مقصود از آن حیوان،خوردن آن است به حسب عادت مثل گاو و شتر و گوسفند،واجب است آن را سر ببرند پس از آن آتش بزنند و باید نزدیکی کننده غرامت آن را به صاحبش بدهد اگر خودش مالک آن نیست.
و اگر مقصود از آن سواری یا باربری است به حسب عادت مثل اسب و استر و الاغ باید آن را از محلی که عمل در آن واقع شده به محل دیگر اخراج کنند و به فروش برسانند و پولش را به شخصی که با آن نزدیکی کرده بدهند و باید اگر این شخص مالک نباشد غرامت حیوان را بدهد.
مسأله 16- اگر بره یا بزغاله یا گوساله شیر خنزیر بخورد تا قوی شود و از آن گوشت بروید و استخوانش محکم شود،حرام میشود گوشت آن و گوشت نسل آن و شیر آنها نیز.
مسأله 17- اگر حیوان حلال گوشت شراب بخورد تا مست شود و در حال مستی آن را ذبح کنند گوشت آن حلال است،لکن به احتیاط واجب باید گوشت را شستشو کرد پس از آن خورد،و اما اعضای درونی مثل دل و جگر و شکنبه و غیر آن را نمیشود خورد اگرچه شسته شود.
مسأله 18- از حیوان حلال گوشت که ذبح شرعی شده چهارده چیز حرام است:
اول: خون. دوم: مدفوع. سوم: سپرز. چهارم: آلت نری. پنجم: فرج؛چه ظاهر آن و چه باطنش. ششم: خایهها. هفتم: مثانه؛یعنی محل بول. هشتم: زهره. نهم: نخاع؛ یعنی مغز حرام. دهم: غدههایی که در جسد است و گرد است غالباً. یازدهم: دو پی پهن زرد که از پس گردن تا به دم کشیده شده. دوازدهم: مردمک چشم و آن حبهای است که با آن اشیاء دیده میشود. سیزدهم: مهرهای است که در مغز سر است و به قدر نخود میباشد، چهاردهم: بچهدان است که به احتیاط واجب حرام است،بلکه به
کتابرساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانیصفحه 333
احتیاط واجب باید جفت را هم نخورد و آن نیز حرام است.
مسأله 19- در ماهی و ملخ اگر چیزی از اینها که ذکر شد پیدا شود حرام نیست،غیر از مدفوع و خون که احتیاط واجب آن است که آنها را نخورند.
مسأله 20- در پرندگان اگر از اینها چیزی یافت شد،احتیاط واجب آن است که اجتناب شود،بلی اشکال نیست در حرام بودن خون و فضلۀ آنها.
کتابرساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانیصفحه 334