معاملات حرام
مسأله 2063- معاملات حرام شش است:اول:خرید و فروش عین نجس مثل بول و غائط.دوم:خرید و فروش مال غصبی.سوم:خرید و فروش چیزی که مال نیست مثل حیوانات درنده.چهارم:معاملۀ چیزی که منافع معمولی آن فقط کار حرام باشد،مانند اسباب قمار.پنجم:معاملهای که در آن ربا باشد.ششم:فروش جنسی که با چیز دیگر مخلوط است،در صورتی که آن چیز معلوم نباشد و فروشنده هم به خریدار نگوید، مثل فروختن روغنی که آن را با پیه مخلوط کرده است و این عمل را غش میگویند، پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:از ما نیست کسی که در معاملۀ با مسلمانان غش کند یا به آنان ضرر بزند یا تقلب و حیله نماید و هر که با برادر مسلمان خود غش کند،خداوند برکت روزی او را میبرد و راه معاش او را میبندد و او را به خودش واگذار میکند.
کتابرساله توضیح المسائل آیة الله العظمی بروجردی با حواشی امام خمینی (س)صفحه 411
مسأله 2064- فروختن چیز پاکی که نجس شده و آب کشیدن آن ممکن است اشکال ندارد،ولی اگر مشتری آن چیز را برای کاری بخواهد که شرط آن پاک بودن است مثلاً لباس است که میخواهد با آن نماز بخواند بنابر احتیاط واجب باید فروشنده نجس بودن آن را به او بگوید.
مسأله 2065- اگر چیز پاکی مانند روغن و نفت که آب کشیدن آن ممکن نیست نجس شود،چنانچه آن را برای کاری بخواهند که شرطش پاک بودن است مثلاً روغن نجس را برای خوردن بخواهند،فروش آن حرام است و اگر برای کاری بخواهند که شرط آن پاک بودن نیست مثلاً بخواهند نفت نجس را بسوزانند،فروش آن اشکال ندارد.
مسأله 2066- خرید و فروش دواهای نجس حرام است ولی اگر پول را برای ظرف آن یا برای زحمت دوا فروش بدهند اشکال ندارد.
مسأله 2067- خرید و فروش روغن و دواهای روان و عطرهایی که از ممالک غیر اسلامی میآورند اگر نجس بودن آنها معلوم نباشد اشکال ندارد،ولی روغنی را که از حیوان بعد از جان دادن آن میگیرند،چنانچه در شهر کفار از دست کافر بگیرند و از حیوانی باشد که اگر رگ آن را ببرند خون از آن جستن میکند،نجس است و معاملۀ آن باطل میباشد.
کتابرساله توضیح المسائل آیة الله العظمی بروجردی با حواشی امام خمینی (س)صفحه 412
مسأله 2068- اگر روباه را به غیر دستوری که در شرع معیّن شده کشته باشند،یا خودش مرده باشد،خرید و فروش پوست آن حرام و معاملۀ آن باطل است.
مسأله 2069- خرید و فروش گوشت و پیه و چرمی که از ممالک غیر اسلامی میآورند،یا از دست کافر گرفته میشود باطل است،ولی اگر انسان بداند که آنها از حیوانی است که به دستور شرع کشته شده خرید و فروش آنها اشکال ندارد.
مسأله 2070- خرید و فروش گوشت و پیه و چرمی که از دست مسلمان گرفته شود اشکال ندارد،ولی اگر انسان بداند که آن مسلمان آن را از دست کافر گرفته و تحقیق نکرده که از حیوانی است که به دستور شرع کشته شده یا نه،خریدن آن حرام و معاملۀ آن باطل است.
مسأله 2071- خرید و فروش مسکرات حرام و معاملۀ آنها باطل است.
مسأله 2072- فروختن مال غصبی باطل است،و فروشنده باید پولی را که از خریدار گرفته به او برگرداند.
مسأله 2073- اگر خریدار قصدش این باشد که پول جنس را ندهد معامله اشکال دارد.
مسأله 2074- اگر خریدار بخواهد پول جنس را بعداً از حرام بدهد،معامله صحیح است ولی باید مقداری را که بدهکار است از مال حلال بدهد.
مسأله 2075- خرید و فروش آلات لهو مثل تار و ساز حتی سازهای کوچک حرام است.
مسأله 2076- اگر چیزی را که میشود استفادۀ حلال از آن ببرند به قصد این بفروشد که آن را در حرام مصرف کنند مثلاً انگور را به این قصد بفروشد که از آن شراب تهیه نمایند،معاملۀ آن حرام و باطل است.
کتابرساله توضیح المسائل آیة الله العظمی بروجردی با حواشی امام خمینی (س)صفحه 413
مسأله 2077- خرید و فروش مجسمه حرام است ولی خرید و فروش صابونی که روی آن مجسمه دارد،اگر مقصود معامله صابون باشد اشکال ندارد.
مسأله 2078- خریدن چیزی که از قمار،یا دزدی،یا از معاملۀ باطل تهیه شده حرام است .و اگر کسی آن را بخرد باید به صاحب اصلیش برگرداند.
مسأله 2079- اگر روغنی را که با پیه مخلوط است بفروشد،چنانچه آن را معیّن کند مثلاً بگوید این یک من روغن را میفروشم،معامله به مقدار پیهی که در آن است باطل میباشد و پولی که فروشنده برای پیه آن گرفته مال مشتری و پیه مال فروشنده است و مشتری میتواند معاملۀ روغن خالصی را هم که در آن است بههم بزند،ولی اگر آن را معیّن نکند بلکه یک من روغن بفروشد،بعد روغنی که پیه دارد بدهد،مشتری میتواند آن روغن را پس بدهد و روغن خالص مطالبه نماید.
مسأله 2080- اگر مقداری از جنسی را که با وزن یا پیمانه میفروشد به زیادتر از همان جنس بفروشد،مثلاً یک من گندم را به یک من و نیم گندم بفروشد.ربا و حرام است و گناه یک درهم ربا بزرگتر از آن است که انسان هفتاد مرتبه با محرم خود زنا کند،بلکه اگر یکی از دو جنس سالم و دیگری معیوب،یا جنس یکی خوب و جنس دیگری بد باشد،یا با یکدیگر تفاوت قیمت داشته باشند،چنانچه بیشتر از مقداری که میدهد بگیرد،باز هم ربا و حرام است،پس اگر مس درست را بدهد و بیشتر از آن مس شکسته بگیرد یا برنج صدری را بدهد و بیشتر از آن برنج گرده بگیرد یا طلای ساخته را بدهد و بیشتر از آن طلای نساخته بگیرد،ربا و حرام میباشد.
مسأله 2081- اگر چیزی را که اضافه میگیرد غیر از جنسی باشد که میفروشد،مثلاً
کتابرساله توضیح المسائل آیة الله العظمی بروجردی با حواشی امام خمینی (س)صفحه 414
یک من گندم به یک من گندم و یک قران پول بفروشد باز هم ربا و حرام است بلکه اگر چیزی زیادتر نگیرد ولی شرط کند که خریدار عملی برای او انجام دهد،ربا و حرام میباشد.
مسأله 2082- اگر کسی که مقدار کمتر را میدهد چیزی علاوه کند،مثلاً یک من گندم و یک دستمال را به یک من و نیم گندم بفروشد،اشکال ندارد،و همچنین است اگر از هر دو طرف چیزی زیاد کنند مثلاً یک من گندم و یک دستمال را به یک من و نیم گندم و یک دستمال بفروشد.
مسأله 2083- اگر چیزی را که مثل پارچه با متر و ذرع میفروشند یا چیزی را که مثل گردو و تخممرغ با شماره معامله میکنند،بفروشد و زیادتر بگیرد مثلاً ده تا تخممرغ بدهد و یازده تا بگیرد اشکال ندارد.
مسأله 2084- جنسی را که در بعضی از شهرها با وزن،یا پیمانه میفروشند و در بعضی از شهرها با شماره معامله میکنند احتیاط واجب آن است که آن جنس را به زیادتر از آن نفروشند.
مسأله 2085- اگر چیزی را که میفروشد و عوضی را که میگیرد از یک جنس نباشد زیادی گرفتن اشکال ندارد،پس اگر یک من برنج بفروشد و دو من گندم بگیرد معامله صحیح است.
مسأله 2086- اگر جنسی را که میفروشد و عوضی را که میگیرد از یک چیز عمل آمده باشد،باید در معامله زیادی نگیرد،پس اگر یک من روغن بفروشد و در عوض آن یک من و نیم پنیر بگیرد،ربا و حرام است و احتیاط واجب آن است که اگر میوۀ رسیده را با میوۀ نارس معامله کند زیادی نگیرد.
کتابرساله توضیح المسائل آیة الله العظمی بروجردی با حواشی امام خمینی (س)صفحه 415
مسأله 2087- جو و گندم در ربا یک جنس حساب میشود،پس اگر یک من گندم بدهد و یک من و پنج سیر جو بگیرد،ربا و حرام است.و نیز اگر مثلاً ده من جو بخرد که سر خرمن ده من گندم بدهد،چون جو را نقد گرفته و بعد از مدتی گندم را میدهد، مثل آن است که زیادی گرفته و حرام میباشد.
مسأله 2088- اگر مسلمان از کافری که در پناه اسلام نیست ربا بگیرد اشکال ندارد و نیز پدر و فرزند و زن و شوهر میتوانند از یکدیگر ربا بگیرند.
کتابرساله توضیح المسائل آیة الله العظمی بروجردی با حواشی امام خمینی (س)صفحه 416