معاملات محرمه
مسأله 1- خریدن و فروختن اعیان نجاسات به تمام انواع حرام است،بنابر احتیاط واجب.
مسأله 2- چند مورد از حکم مذکور استثنا شده،مثل عصیر عنبی؛یعنی فشردۀ آب انگور بعد از جوشیدن قبل از آن که دو ثلث آن کم شود،بنابر این که نجس باشد.و مثل خرید و فروش سگ شکاری،و الحاق سگ گله و زراعت و باغستان و خانه نیز به این حکم اقوا است،و اجاره و عاریه دادن آنها مانعی ندارد.
مسأله 3- جایز است خرید و فروش اجزای میته که حیات در آن حلول نکرده در صورتی که منفعت حلال داشته باشد،مثل مو و پشم و شیر آن،و جایز نیست فروختن میتۀ طاهر مثل ماهی مرده،بنابر احتیاط واجب.
مسأله 4- فروختن فضلات حیوان حلال گوشت با وجود منافع محلّله بی‌عیب است،چنانچه بول شتر نیز مانعی ندارد،بلکه جایز است فروش بول حیوانات حلال گوشت با وجود منفعت حلال.
مسأله 5- حرام است فروختن آلات و ادوات چیزهایی که منفعت مقصودۀ آنها منحصر به حرام باشد،مثل نی و مزمار و تار و طنبور و ادوات قمار مثل نرد و شطرنج، و اجرت دادن و گرفتن بر ساختن و استعمال آن جایز نیست،بلکه واجب است شکستن و تغییر دادن هیأت آنها.
کتابرساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانیصفحه 217
مسأله 6- اگر چیز پاکی مانند روغن و نفت که آب کشیدن آن ممکن نیست نجس شود،چنانچه آن را برای کاری بخواهند که شرطش پاک بودن است،مثلاً روغن نجس را برای خوردن بخواهند،فروش آن حرام است،و اگر نفت نجس را برای سوزاندن بفروشند،اشکال ندارد.
مسأله 7- جایز است خرید و فروش روغن و دواهای روانی که از ممالک غیر اسلامی می‌آورند اگر نجس بودن آنها معلوم نباشد،ولی اگر روغنی را که از حیوان بعد از جان‌دادن آن می‌گیرند چنانچه از دست کافر بگیرند و از حیوانی باشد که خون جهنده داشته باشد،نجس و معاملۀ آن باطل است.
مسأله 8- ساختن صورت انسان و حیوان با موم یا چوب یا سنگ و فلزات و غیر آنها حرام است اگر مجسمه باشد،بلکه احوط حرمت غیر مجسمه است،اگرچه اقوا عدم تحریم است.و اما تصویر غیر جاندار مثل شکل درخت و عمارت و گل عیبی ندارد،چه مجسم باشد یا نه.و اما عکس انداختن که متداول است،در صورتی که مفسده‌ای بر آن مترتب نباشد بی‌اشکال است.
مسأله 9- خوانندگی که آن را غنا گویند و شنیدن آن و اجرت گرفتن بر آن حرام است و مراد از غنا سرود و خوش‌آوازی نیست،بلکه کشیدن صدا و زیر و بالا کردن آن به نحوی که طرب‌آور و مناسب مجالس لهو و رقص و محافل بازیگران باشد غناست.
و فرقی نیست در حرمت غنا میان خوانندگی و تصنیف به شعر و نثر،و میان کلام باطل و کلام حق مثل قرآن و دعا و مناجات و روضه‌خوانی،لکن جایز است غنای زن در عروسی برای زن‌ها،و احتیاط واجب اقتصار است به زفاف عروس و مجلسی که آماده شده برای زفاف؛مقدم باشد یا مؤخر،نه مطلق مجلس عروسی و حرام است از برای مردان مطلقاً.
مسأله 10- نگهداری کتب ضلال و نوشتن و یاد گرفتن و یاد دادن آنها حرام است به شرط آن که غرض صحیح نداشته باشد در مراجعه به آن کتاب‌ها،پس کسی که برای
کتابرساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانیصفحه 218
رد حرف‌های آنها مطالعه کند جایز است،در صورتی که در امان باشد از گمراهی به سبب مطالعه.
مسأله 11- غش در معاملات حرام است،مثل آن که آب داخل شیر و یا جنس بد داخل جنس خوب کنند،به نحوی که معلوم نشود و بدون خبر دادن به مشتری به عنوان خوب بفروشند،اما چیزهایی که مخلوط به‌هم می‌کنند و مشتری هم علم دارد به آن،حرام نیست.
مسأله 12- اجرت گرفتن بر عملی که بر او واجب است،حرام است و احوط حرمت اجرت است در واجبات کفاییه،مثل اجرت گرفتن بر غسل و نماز و کفن و دفن میت.و اما اجرت گرفتن طبیب به عنوان حق القدم اشکال ندارد.
مسأله 13- عمدۀ معاملات مکروهه بدین قرار است: اول: صرافی. دوم: کفن فروشی. سوم: طعام فروشی. چهارم: بنده فروشی. پنجم: قصابی. ششم: حجامت کردن و کسب به آن.
مسأله 14- مستحب است کسب کردن و تحصیل معاش نمودن.و تجارت و زراعت در شرع اسلام فضیلت زیاد دارد.و واجب است بر کسی که کسب می‌کند؛چه تجارت و چه غیر آن،یاد گرفتن مسائل مربوط به آن را.
مسأله 15- حرام است احتکار غلات و روغن و زیت؛به این که آنها را حبس کند برای گران فروختن در صورتی که مسلمان‌ها به قدر کفایت نداشته باشند و فروشندۀ دیگری هم نباشد و مردم محتاج به آن باشند.و اما چیزهای دیگری که مردم به آنها احتیاج دارند اگرچه احتکار آنها خوب نیست،لکن حکم احتکار در آنها ثابت نیست.
مسأله 16- محتکر را مجبور می‌کنند به فروختن،و اما تعیین قیمت جنس با خود اوست علی الاحوط،مگر آن که در قیمت اجحاف کند که باید در این صورت اجبارش کنند بر کم کردن قیمت،و اگر تعیین نکرد حاکم تعیین قیمت می‌کند به چیزی که صلاح می‌داند.
کتابرساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانیصفحه 219