شرایط جماعت
و آن چند امر است:
اول: آن که میان مأموم و امام یا بعض مأمومین با بعض دیگر حایلی نباشد که مانع از مشاهدۀ او شود،لکن اگر مأموم زن باشد باکی نیست به وجود حایل میان او و امام یا بعض مأمومین مرد،اما وجود حایل در صفوف زن‌ها،بعضی با بعضی محل اشکال است.
دوم: آن که جای ایستادن امام باید از جای مأموم بلندتر نباشد،ولی اگر مکان امام مقدار کمی که عرف آن را بلندی حساب نمی‌کند بلندتر باشد،اشکال ندارد.و نیز اگر زمین سراشیب باشد و امام در طرفی که بلندتر است بایستد،در صورتی که سراشیبی آن زیاد نباشد و طوری باشد که به آن زمین مسطح بگویند،مانعی ندارد.
مسأله 1- اگر جای مأموم بلندتر از جای امام باشد اشکال ندارد،ولی اگر به قدری بلند باشد که نگویند اجتماع کرده‌اند با جماعت،صحیح نیست.
سوم: آن که فاصلۀ مأموم از امام یا از صف اول زیاد نباشد،بلکه احوط آن است که فاصلۀ محل سجدۀ مأموم و جای ایستادن امام یا بین محل سجدۀ صف دوم با جای ایستادن صف اول بیشتر از یک گام متعارف نباشد،و احوط از آن،آن است که متصل به یکدیگر باشند.
چهارم: آن که مأموم نباید جلوتر از امام بایستد و احوط آن است که قدری متأخرتر از امام بایستد ولو کم باشد،و ضرر نمی‌زند تقدم مأموم در رکوع و سجود به جهت بلندی قد او،بعد از آن که در محل ایستادن از امام متأخر باشد،اگرچه احوط مراعات احتیاط است در جمیع صور،مخصوصاً مقدم نشدن زانوی او از سر زانوی امام در حال نشستن.
مسأله 2- تاریکی هوا و شدت غبار،به نحوی که مانع از مشاهده باشد در جماعت،
کتابرساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانیصفحه 140
حایل محسوب نمی‌شود و همچنین نهر آب و جاده که فاصلۀ زیاد ایجاد نکند،بلکه پنجره که سوراخ‌های آن خیلی تنگ نباشد،که ساتر و دیوار بر او صادق نباشد ضرر ندارد،بلکه اگر حایل شیشه باشد که پشت او به قاعده دیده می‌شود اشکال ندارد ظاهراً،اگرچه احتیاط خوب است مراعات شود.
مسأله 3- حایل کوتاه که مانع از مشاهده در احوال نماز نباشد ضرر ندارد؛چه یک وجب باشد یا زیادتر؛هرچند در حال سجود مانع از مشاهده بشود،بلی اگر در حال نشستن مانع از مشاهده شود،مشکل است و احتیاط در آن ترک نشود.
مسأله 4- حایل شدن مأمومین در صف پیش ضرر ندارد،اگرچه هنوز داخل در نماز نشده باشند؛اگر مهیا برای جماعت باشند،چنانچه اگر اهل صف اول یا بیشتر آنها امام را مشاهده نکنند،به جهت طول صف یا آن که بعض صف دوم به سبب طولانی بودن آن صف اول را نبینند،اشکال ندارد.
مسأله 5- اگر صفوف جماعت برسد تا در مسجد،و صف دیگر طولانی پشت در مسجد منعقد شود که مثلاً یک نفر یا دو نفر آنها محاذی در مسجد باشند و باقی صف پشت دیوار مسجد قرار بگیرد،نماز اشخاصی که در دو طرف در واقع شده‌اند باطل است علی الاحوط؛اگر بین آنها و امام و یا صف متقدم حایل باشد،بلکه بطلان خالی از قوّت نیست.و همچنین است حال نماز در محراب داخل،بلی نماز صف‌های عقبی صحیح است.
مسأله 6- اگر در اثنای نماز حایل یا دوری پیدا شود،موجب بطلان جماعت است بنابر اقوا و نماز منفرد می‌شود.
مسأله 7- انسان یا حیوانی که از وسط صف عبور می‌کند ضرر ندارد،بلی اگر یک عدّه متصل به‌هم میان صف عبور کنند حایل محسوب می‌شود.
مسأله 8- اگر بطلان نماز صف جلو ثابت شود،جماعت صف لاحق به جهت دوری یا حیلوله باطل است.
کتابرساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانیصفحه 141
مسأله 9- جایز است اقتدا کردن پیش از آن که صف سابق اقتدا کنند،در صورتی که مهیای اقتدا شده باشند.
کتابرساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانیصفحه 142