[فصل چهارم:] نماز جماعت
نماز جماعت مخصوصاً در نمازهای یومیه از مستحبات اکیده و در صبح و مغرب و عشا تأکیدش زیادتر است.و نماز جماعت ثواب عظیم دارد،سزاوار است که مسلمین آن را ترک نکنند.و در اصل شرع واجب نیست،مگر در نماز جمعه با شرایط خاصه.و مشروع نیست در نمازهای مستحبی،مگر در نماز طلب باران که به جماعت مشروع است و احوط آن است که نماز عید فطر و قربان را فرادا به‌جا بیاورد.
مسأله 1- شرط نیست در نماز جماعت اتحاد نماز مأموم با امام به حسب نوع یا کیفیت،پس اقتدا کردن هر کدام از نمازهای پنجگانه را به دیگری صحیح است،
کتابرساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانیصفحه 137
هر چند از حیث عدد رکعات و ادا و قضا و قصر و اتمام و جهر و اخفات مختلف باشند،و همچنین صحیح است اقتدا کردن نماز آیات زلزله به نماز خسوف و کسوف.
مسأله 2- کمتر عددی که نماز جماعت به آن منعقد می‌شود-در غیر نماز جمعه و عیدین-دو نفر است که یکی مأموم و دیگری امام باشد؛خواه مأموم مرد باشد یا زن و یا طفل ممیز،بنابر اقوا.
مسأله 3- لازم نیست امام قصد امامت و جماعت کند در غیر نماز جمعه و عیدین و بعض فروض معاده بنابر مشروعیت آن،بلکه بدون قصد امامت،نماز جماعت منعقد می‌شود،بلی حصول ثواب جماعت برای امام متوقف است بر قصد امامت،اما مأموم باید قصد اقتدا بنماید و الّا جماعت منعقد نمی‌شود؛اگرچه در افعال و اقوال متابعت امام را بنماید.
مسأله 4- جایز نیست اقتدا کردن مأموم به دو نفر هرچند که نماز آنها مقارن یکدیگر باشد،و باید پیشنماز را به اسم یا وصف یا اشارۀ ذهنیه یا خارجیه تعیین نماید،مثل آن که اقتدا کند به پیشنماز حاضر،اگرچه اسم و وصف او را نداند،بلی باید عدالت او را بداند،پس کفایت نمی‌کند اقتدا کردن به یکی مردد بین دو نفر؛اگرچه قصدش آن باشد که در بین نماز تعیین کند.
مسأله 5- اگر شک کند که قصد اقتدا کرده یا نه،بنا گذارد که اقتدا نکرده اگرچه بداند که به قصد جماعت برخاسته بوده،و بودن او به هیأت ایتمام کفایت نمی‌کند در این که اقتدا کرده است،بلکه لابد است در بنا گذاشتن بر اقتدا،آن که مشغول باشد به چیزی از کارهای اقتداکنندگان ولو مثل سکوتی که مستحب است در جماعت.
مسأله 6- جایز نیست از برای منفرد عدول کردن به جماعت در وسط نماز، بنابر احوط.
کتابرساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانیصفحه 138
مسأله 7- عدول از جماعت به فرادا در جمیع حالات نماز اختیاراً جایز است، اگرچه از اول نماز قصد عدول در وسط نماز را داشته باشد،لکن احتیاط مستحب عدول نکردن است.
مسأله 8- اگر قصد انفراد بعد از فارغ شدن امام از قرائت باشد،پیش از آن که به رکوع برود قرائت از او ساقط است،بلکه اگر در اثنای قرائت امام منفرد شود کفایت می‌کند خواندن بقیۀ قرائت،اگرچه احتیاط مستحبی آن است که قرائت را به قصد قربت مطلقه از سر گیرد مخصوصاً در صورت دوم.
مسأله 9- اگر در وسط نماز قصد انفراد کند،پس جایز نیست از برای او این که برگردد به جماعت،بنابر احوط.
مسأله 10- اگر کسی برسد به امام در حال رکوع قبل از آن که سر از رکوع بردارد، اگرچه ذکر رکوع را تمام کرده باشد،اقتدا کرده و به رکوع رود نماز او صحیح است و رکعت اول نماز محسوب می‌شود.
مسأله 11- اگر کسی در اول قرائت امام یا در اثنای قرائت اقتدا کرد و به حسب اتفاق به رکوع امام نرسید،نماز او علی الظاهر درست است و رکعت اول او محسوب می‌شود.
مسأله 12- اگر اقتدا کرد به گمان آن که به رکوع امام می‌رسد و نرسید،و همچنین اگر شک کند در ادراک امام و عدم درک آن،بعید نیست صحت نماز او در حال انفراد در هر دو فرض،لکن احوط اتمام و اعاده است.
مسأله 13- اگر به نیت اقتدا تکبیر گفت و پیش از آن که به رکوع رود امام سر از رکوع برداشت باید منفرد شود،و جایز نیست انتظار امام تا این که به رکعت دیگر او ملحق شود،در صورتی که به سبب طول دادن امام اقتدا به‌هم بخورد،بلی اگر اقتدا به‌هم نخورد،به واسطۀ تند خواندن امام،انتظار مانعی ندارد.
کتابرساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانیصفحه 139