حکم اجزای فراموش شده در نماز
مسأله 1- چیزی که از اجزای نماز فراموش شده باشد،اگر بعد از نماز ملتفت بشود قضا ندارد،مگر سجده و تشهد بنابر احوط،لکن لازم نیست قضای اجزای تشهد؛مثل صلوات بنابر اقوا.
کتابرساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانیصفحه 113
مسأله 2- در قضای سجده و تشهد باید شرایط نماز،مانند پاک بودن بدن و لباس و رو به قبله بودن و شرایط دیگر مراعات شود،بلکه جایز نیست فاصله میان آنها و نماز به چیزی که منافی نماز است،لکن اگر منافی به‌جا آورد لازم نیست اعادۀ نماز؛گرچه سزاوار نیست ترک احتیاط در صورت ترک عمدی.
مسأله 3- اگر سجده یا تشهد را چند دفعه فراموش کند،باید بعد از نماز قضای هر چه را که فراموش کرده به‌جا آورد،و لازم نیست که معیّن کند که قضای کدام یک آنها است و همچنین لازم نیست مراعات ترتیب.
مسأله 4- اگر سجده و تشهد را با هم فراموش کرده باشد قضای آنچه که اول فوت شده مقدم بدارد بنابر احتیاط وجوبی،و اگر نداند کدام اول فراموش شده،باید احتیاطاً آنچه را که اول به‌جا می‌آورد بعد تکرار کند،پس اگر اول سجده را قضا کرد بعد تشهد را،دوباره سجده را قضا کند،و اگر اول تشهد را قضا کرد بعد سجده را،دوباره تشهد را نیز قضا کند.
مسأله 5- سلام دادن در قضای تشهد لازم نیست،کما این که تشهد و سلام در سجدۀ قضایی واجب نیست،بلی اگر فراموش شده تشهد اخیر باشد،پس احوط آوردن آن است به قصد قربت مطلقه-بدون نیت ادا و قضا-و آوردن سلام بعد از آن و احوط آوردن سجدۀ سهو است در آن،کما این که اگر فراموش شده سجدۀ اخیره از رکعت اخیره باشد سجده را اتیان کند به قصد قربت مطلقه و تشهد و سلام و سجدۀ سهو به‌جا آورد بنابر احوط؛اگرچه اقوا آن است که تشهد و سجده به عنوان قضا است، و تشهد و سلامی که گفته هر یک در محل خود واقع شده.
مسأله 6- اگر معتقد شود فراموشی سجده و تشهد را بعد از گذشتن محلِ تدارک در حال نماز،و بعد از فراغ از نماز شک کند که آیا اتیان کرده بود یا نه،قضا نماید بنابر احوط،گرچه واجب نیست قضا،بنابر اقوا.
کتابرساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانیصفحه 114
مسأله 7- اگر شک کند که آنچه از او فراموش شده یک سجده بوده یا بیشتر،بنا را بر کمتر گذارد.
مسأله 8- اگر فراموش کند قضای سجده و تشهد را،و بعد از داخل شدن در نماز مستحبی یادش بیاید،نماز را قطع کرده و قضای سجده و تشهد می‌نماید،و اما اگر داخل نماز واجبی شده مشکل است قطع نماز،مخصوصاً اگر فراموش شده تشهد اخیر باشد.
مسأله 9- اگر فراموش کند قضای سجده و تشهدی را که از نماز ظهر مثلاً بر او واجب شده بود،و داخل در نماز عصر شد،نمی‌تواند نماز عصر را قطع کند بنابر اقوا، اگرچه وقت آن موسع باشد،و اگر نماز احتیاط بر او لازم شده بود از ناحیۀ نماز ظهر و آوردن نماز احتیاط از یادش رفت و داخل در عصر شد،در صورتی که وقت تنگ باشد نمی‌تواند نماز را قطع کند،لکن با مقدم داشتن عصر احتیاط نماید در اعادۀ ظهر ایضاً بعد از آوردن نماز احتیاط.
کتابرساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانیصفحه 115