شکوک
مسأله 1- کسی که نداند کاری را انجام داده یا نه،می‌گویند در آن کار شک دارد،یا اگر گمان دارد که انجام داده یا گمان ببرد که انجام نداده می‌گویند ظن دارد.
مسأله 2- اگر کسی شک یا ظن دارد که نماز خوانده یا نه،اگر در وقت است باید نماز را بخواند و اگر وقت گذشته چیزی بر او نیست.
مسأله 3- اگر یقین دارد نماز عصر را خوانده،ولی نمی‌داند که آیا نماز ظهر را خوانده یا نه،باید نماز ظهر را بخواند؛گرچه از وقت به مقدار چهار رکعت نماز خواندن بیشتر باقی نباشد.
مسأله 4- اگر به مقدار چهار رکعت نماز خواندن بیشتر از وقت باقی نیست و شک کرد که آیا نماز ظهر و عصر را خوانده یا نه،باید نماز عصر را بخواند و احتیاطاً نماز ظهر را قضا کند.
مسأله 5- اگر شک کرد در یکی از افعال نماز تا وقتی که وارد فعل بعدی نشده باید
کتابرساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانیصفحه 105
به‌جا بیاورد؛اگر شک کرد که تکبیرة الاحرام گفته یا نه و هنوز شروع به«حمد»و سوره نکرده باید تکبیر بگوید.اگر شک کرد که آیا«حمد»خوانده یا نه تا شروع به سوره نکرده باید بخواند.اگر شک کرد سوره خوانده یا نه تا شروع به رکوع نکرده باید بخواند.اما اگر شروع به کار بعدی کرده باشد به‌جا آوردن لازم نیست،و به همین ترتیب باقی اجزای نماز.
مسأله 6- اگر مشغول برخاستن است و هنوز نایستاده و شک کرد که آیا تشهد خوانده یا نه،لازم نیست برگردد و تشهد بخواند.
مسأله 7- اگر مشغول برخاستن است و هنوز نایستاده و شک کرد که آیا سجده به‌جا آورده یا نه،باید برگردد سجده به‌جا بیاورد و بعداً برخیزد.
مسأله 8- اجزای نماز با اجزای هر جزئی از نماز فرق نمی‌کند؛یعنی اگر مشغول «حمد»خواندن است و در آیۀ قبلی شک می‌کند که آیا خوانده یا نه خواندن لازم نیست،بلکه اگر در جزء آیه شک کند بعد از داخل شدن در جزء بعد،لازم نیست برگردد و بخواند،پس در هر چیز شک کند بعد از داخل شدن در جزء بعد،لازم نیست برگردد و بخواند.
مسأله 9- اگر بعد از فراغت از نماز یا جزئی از اجزای نماز شک کرد که آیا آنچه به‌جا آورده صحیح بوده یا غلط،دومرتبه به‌جا آوردن لازم نیست.
مسأله 10- اگر در یکی از افعال نماز شک کرد و چون در محل بود به‌جا آورد و بعد معلوم شد که قبلاً به‌جا آورده بوده است،در صورتی که رکن نباشد،مانعی ندارد و زیادۀ غیر رکنی نماز را باطل نمی‌کند.
مسأله 11- اگر در عدد رکعات نماز شک کرد باید کمی فکر کند،اگر به یک طرف مظنه و گمان پیدا کرد به همان مظنه عمل کند و الّا در چند صورت نماز باطل و در چند صورت صحیح است.
کتابرساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانیصفحه 106
مسأله 12- در بین نماز صبح و مغرب هر کجا شک کند آیا یک رکعت خوانده یا دو رکعت،یا شک کند که آیا دو رکعت خوانده یا سه رکعت،نمازش باطل است و باید از اول بخواند.
مسأله 13- در نمازهای چهار رکعتی اگر قبل از سر برداشتن از سجدۀ دوم از رکعت دوم،شک کند در رکعت اول و دوم،نمازش باطل است.
مسأله 14- در نمازهای چهار رکعتی اگر بعد از سر برداشتن از سجدۀ دوم در رکعت دوم،شک کند،در چند صورت نماز صحیح است.
مسأله 15- اول: شک میان دو و سه،بنا می‌گذارد بر سه و نماز را تمام می‌کند و بعد یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته به‌جا بیاورد.
مسأله 16- دوم: شک میان سه و چهار،بنا بگذارد بر چهار و نماز را تمام کند و بعد یک رکعت احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته به‌جا بیاورد و در این صورت هر جا شک بکند حکمش همان است که گفته شد.
مسأله 17- سوم: شک میان دو و چهار،بنا بگذارد بر چهار و بعد دو رکعت نماز احتیاط ایستاده به‌جا بیاورد.
مسأله 18- چهارم: شک بین دو و سه و چهار،بنا بگذارد بر چهار و بعد از نماز دو رکعت نماز احتیاط ایستاده و دو رکعت نشسته به‌جا بیاورد و نماز احتیاط ایستاده را بر نشسته مقدم بدارد.
مسأله 19- پنجم: شک بین چهار و پنج،بنا بگذارد بر چهار و نماز را تمام کند و بعد دو سجدۀ سهو به‌جا بیاورد.
مسأله 20- ششم: شک بین چهار و پنج در حال ایستادگی،باید بنشیند و شک او که سه و چهار شد بنابر چهار بگذارد و تشهد و سلام را بگوید و بعد یک رکعت احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته به‌جا آورد.
کتابرساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانیصفحه 107
مسأله 21- هفتم: شک بین سه و پنج در حال ایستادگی،باید بنشیند و شک او بین دو و چهار می‌شود،بنا بر چهار گذاشته نماز را تمام می‌کند و بعد دو رکعت نماز احتیاط ایستاده به‌جا آورد.
مسأله 22- هشتم: شک بین سه و چهار و پنج،در حال ایستادگی باید بنشیند و شک او می‌شود دو و سه و چهار،بنا بگذارد بر چهار و بعد از نماز دو رکعت نماز احتیاط ایستاده و دو رکعت نشسته به‌جا آورد به طوری که گفته شد.
مسأله 23- نهم: شک بین پنج و شش،در حال ایستادگی باید بنشیند و شک او می‌شود چهار و پنج و بنا می‌گذارد بر چهار و نماز را تمام می‌کند و بعد دو سجدۀ سهو به‌جا آورد برای شک بین چهار و پنج.
مسأله 24- بهتر است در پنج قسم آخری دومرتبه نماز را احتیاطاً از اول بخواند.
مسأله 25- اگر شک در عدد رکعات نماز کرد در بین نماز در غیر صورت‌هایی که گفته شد نماز باطل است و راه اصلاحی ندارد.
کتابرساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانیصفحه 108