احکام دفن میت
مسأله 1- واجب است دفن کردن میت در زمین به نحوی که بدن او در زمین پنهان شود،و احوط آن است که طوری دفن کنند که بوی او بیرون نیاید و درندگان هم نتوانند بدنش را بیرون بیاورند،اگرچه اقوا دفن میت است به نحوی که گفته شد،در صورتی که درنده‌ای پیدا نشود و از بویش کسی صدمه نبیند.
مسأله 2- اگر کسی در کشتی بمیرد،چنانچه بودن او در آن‌جا بی‌مانع باشد و یا جسد او فاسد نمی‌شود،باید صبر کنند تا به خشکی برسند و او را دفن نمایند،ولی در صورتی که بودن میت در کشتی مانعی داشته باشد و یا فاسد می‌شود،باید او را غسل بدهند و کفن نموده و حنوط کنند و بر آن نماز گزارده و او را در ظرفی مثل خمره گذاشته و درش را بسته به دریا انداخته و یا چیز سنگینی به پای او بسته به دریا بیندازند،و بهتر آن است که اگر خمره و یا مثل آن باشد او را در خمره گذارند.و همچنین اگر بر میت بترسند از جهت نبش قبر یا مثله نمودن(به معنی بریدن گوش و بینی و یا عضو دیگر)باید به نحوی که گفته شد او را در دریا بیندازند.
مسأله 3- واجب است میت را در قبر به پهلوی راست به نحوی که سرش به طرف مغرب و پایش به طرف مشرق باشد بخوابانند،اما اگر زن کافره‌ای بمیرد و بچه در شکم او مرده و پدر آن طفل مسلمان باشد،باید این چنین زن را در قبر به پهلوی چپ، پشت به قبله بخوابانند که روی بچه به طرف قبله باشد.
مسأله 4- مخارج دفن میت و همچنین مخارج محکم کردن قبر میت در صورت لزوم و مخارج دریا انداختن او از اصل مالش برداشته می‌شود.
مسأله 5- چیزهایی که از میت جدا می‌شود از قبیل مو و دندان و ناخن باید دفن شود،و احتیاط واجب آن است که آنها با بدن میت دفن شود،اگر ممکن شود.
مسأله 6- اگر کسی در چاه بمیرد و بیرون آوردنش ممکن نباشد و همچنین نشود او
کتابرساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانیصفحه 53
را رو به قبله قرار داد،چنانچه ملک غیر نباشد باید درب(دهانۀ)چاه را ببندند و همان‌جا را قبر او قرار بدهند،و اگر ملک غیر باشد و اجازه بدهد نیز باید همان‌جا را قبر او قرار داد.
مسأله 7- اگر بچه‌ای در رحم مادر بمیرد و بودنش در رحم برای مادر خطر داشته باشد،باید به آسان‌ترین راه اگرچه به ریزه ریزه کردن بچه هم شد بیرون آورد،در مرتبۀ اول شوهر باید مباشر بیرون آوردن شود،اگر ممکن نشد به وسیلۀ زنی که استاد باشد و اگر ممکن نشد به وسیلۀ محارم زن،چنانچه ممکن نشد به وسیلۀ نامحرم باید بچه را بیرون آورد.اگر مادر بمیرد و بچه در رحم او زنده باشد،واجب است بچه را بیرون بیاورند،به این طریق:جایی را که می‌شود بچه را سالم‌تر بیرون آورد شکافته و بعد از بیرون آوردن طفل آن‌جا را بدوزند و اگر برای بیرون آوردن،همۀ مواضع مساوی باشد احوط بیرون آوردن از طرف چپ است.
مسأله 8- جایز نیست میت را در جای غصبی دفن کنند،و اقوا جایز نبودن دفن در مساجد است.
مسأله 9- جایز نیست دفن کردن کفّار در قبرستان مسلمانان،و چنانچه دفن کردند باید او را بیرون بیاورند.و همچنین جایز نیست دفن کردن مسلمان در قبرستان کفّار،و چنانچه عمداً یا سهواً دفن شد،اقوا جواز بیرون آوردن او است،اما در صورتی که نسبت به میت بی‌احترامی باشد واجب است از آن‌جا بیرون آورند.
مسأله 10- مستحب است گودی قبر تا چنبرۀ گردن،یا به اندازۀ قامت انسان متوسط باشد.و نیز مستحب است اگر میت مرد است قبل از داخل نمودن در قبر،نزدیک قبر به نحوی که سر میت در پایین قبر و اگر زن است در طرف قبله قبر بگذارند و یک‌دفعه داخل قبر ننمایند،بلکه در دو سه ارشی قبر به زمین گذاشته و کمی صبر نموده،پس از آن به نحوی که گفته شد کنار قبر بگذارند و سپس داخل در قبر کنند.و نیز مستحب است که بندهای کفن را بعد از گذاشتن در قبر باز کنند،و صورت میت را روی خاک
کتابرساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانیصفحه 54
بگذارند و بالشی از خاک زیر سرش قرار دهند و به پشت میت خشتی یا کلوخی قرار دهند که بر پشت برنگردد،و مستحب است کسی که میت را در قبر می‌گذارد با طهارت و سربرهنه و پابرهنه باشد و تکمه‌های جامه را باز کند،و چنانچه میت زن است،شوهر یا محارم او در قبرش بگذارند،و چنانچه محرمی نباشد خویشانش او را در قبر قرار دهند.و نیز مستحب است،میت را به دعاهای مأثوره بعد از گذاشتن در لحد و قبل از پوشاندن،تلقین کنند.و مستحب است قبر را به اندازۀ چهار انگشت بسته و یا باز از سطح زمین بلند کنند و قبر را مربع و مسطح بسازند و آب بر آن بپاشند و بهتر آن است از طرف سر قبر شروع نموده تا به پایین قبر پاشیده و از آن‌جا دور زده به بالای سر برسند و بعد از پاشیدن آب انگشت‌ها را باز نموده و بر روی قبر فرو برند به نحوی که اثر انگشت باقی باشد و هفت بار سورۀ مبارکۀ «إِنّٰا أَنْزَلْنٰاهُ» را بخوانند،و بعد از تمام شدن دفن و مراجعت تشییع کنندگان،ولیّ میت یا به دستور ولیّ میت،او را به دعاهای مأثوره،تلقین کنند.و مستحب است قبر را محکم بسازند.و مستحب مؤکّد است بعد از دفن،صاحبان عزا را تسلیت گفته و تا سه روز برای اهل خانۀ میت غذا بفرستند.
و نیز مستحب است در شب اول قبر دو رکعت نماز وحشت برای میت به طریق زیر بخوانند:
در رکعت اول بعد از«حمد»سورۀ«توحید»دو بار و در رکعت دوم بعد از«حمد» سورۀ «أَلْهٰاکُمُ التَّکٰاثُرُ» ده بار خوانده شود و بعد از سلام بگوید:«اَللّهُمَّ صَلِّ عَلیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَابْعَثْ ثَوابَها الیٰ قَبْرِ فُلانِ بنِ فُلان»و به جای آن نام میت و پدرش را ببرد.
به طریق دیگر می‌توان نماز وحشت را خواند و آن طریق این است که:در رکعت اول بعد از«حمد»«آیة الکرسی»را تا «فِیهٰا خٰالِدُونَ» بنابر احتیاط یک بار خوانده و در رکعت دوم بعد از«حمد»سورۀ «إِنّٰا أَنْزَلْنٰاهُ» ده بار خوانده شود و بعد از سلام بگوید:
«اَللّهُمَّ صَلِّ عَلیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَابْعَثْ ثَوابَها الیٰ قَبرِ فُلانِ بنِ فُلان»و به جای آن
کتابرساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانیصفحه 55
نام میت و پدرش را ذکر کند.و نماز وحشت را می‌توان در هر موقع از شب اول دفن خواند،ولی بهتر آن است که در اول شب بخوانند.و اقوا جواز اجرت گرفتن برای نماز وحشت است.
مسأله 11- مکروه است دو میت را در یک قبر بگذارند،و نیز مکروه است پدر در قبر پسر وارد شود،و همچنین کراهت دارد که خویشاوندان میت بر روی قبر او خاک بریزند.و بعد از خراب شدن قبر و کهنگی آن،کراهت دارد که آن را تعمیر نمایند،مگر قبور انبیا و صلحا و علما.و نیز مکروه است بلند کردن قبر بیش از چهار انگشت به نحوی که ذکر شد.گذاشتن میتی در قبر میت دیگر در صورتی که صدق نبش قبر کند، حرام است و در غیر این صورت؛یعنی میت قبلی خاک شده باشد،اشکالی ندارد.
مسأله 12- کراهت دارد انتقال دادن میت به بلد دیگر غیر از مشاهد مشرّفه،و اما انتقال به مشاهد مشرّفه فضیلت دارد،ولی اگر در مدت انتقال به بلد دیگر غیر از مشاهد یا برای مشاهد نیز فاسد می‌شود یا موجب بی‌احترامی میت و یا سبب اذیت دیگران می‌شود،احتیاط واجب در ترک انتقال است به مشاهد مشرّفه و حرام است انتقال به غیر مشاهد.
مسأله 13- جایز نیست نبش کردن قبر میت جهت انتقال به بلدی که غیر از مشاهد مشرّفه است،و برای مشاهد مشرّفه نیز این که در زمان ما متعارف و معمول شده؛ میت را بر غیر وجه شرعی به خاک می‌سپارند که بعداً او را به مشاهد مشرّفه انتقال دهند،مورد اشکال است،بلکه اقوا وجوب دفن میت است بر وجه و طریق شرعی که مذکور گردید.
مسأله 14- جایز نیست انسان در مرگ کسی،صورت یا بدن را بخراشد و به خود لطمه بزند،و احتیاط واجب آن است در گریه بر میت صدا را خیلی بلند نکند.دریدن پیراهن در مرگ غیر پدر و برادر جایز نیست.اگر زن در عزای میت صورت خود را بخراشد که خون بیاید باید یک بنده آزاد کند،یا به ده فقیر طعام داده و یا آنان را
کتابرساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانیصفحه 56
بپوشاند،و همچنین است بنابر احتیاط واجب اگر بخراشد و خون نیاید،و اگر مرد در مرگ زن خود یا فرزند خود جامه‌اش را بدرد نیز بر او همین امور واجب است.
کتابرساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملاهاشم خراسانیصفحه 57