مشروعیت قدرت و حاکمیت از دیدگاه امام خمینی

‏‏ ‏

‏‏مشروعیت قدرت و حاکمیت از دیدگاه امام خمینی ‏

‏‏حجةالاسلام والمسلمین سیدعباس نبوی‏

‏‏ ‏

‏‏علی رغم غیاب واژگان مشروعیت در ادبیات سیاسی مسلمانان، همواره مضمون آن‏‎ ‎‏به گونه های مختلفی مورد توجه بوده است. این که قدرت و حاکمیت در اسلام از چه‏‎ ‎‏منبعی مشروعیت می پذیرد، سؤالی است که از بحران «سقیفه بنی ساعده» به این سو،‏‎ ‎‏موجب مناقشات بسیاری بین شیعه و اهل سنت شده است.‏

‏‏این واژه که اولین بار «ماکس وبر» ان را در حصار تعریف آورد، عبارت است از: درجه‏‎ ‎‏اعتبار آن نظام در باور افرادی که در درون چارچوب نظام مزبور به کنش اجتماعی‏‎ ‎‏می پردازند. تعریف «وبر» از مشروعیت در میان دانشمندان اجتماعی جدید از اقبال و‏‎ ‎‏پذیرش وسیعی برخوردار شد و در میان عموم متفکران اجتماعی مبنای ورود به این‏‎ ‎‏بحث تلقی گردید.‏

‏‏سنت، عقلانیت، دانش تجربی، ارزش های پایۀ انسانی، منابع مادی، قرارداد‏‎ ‎‏اجتماعی، کارآمدی و دین، مهم ترین منابع مشروعیت قدرت ها و نظام های اجتماعی در‏‎ ‎‏دوران معاصرند که نویسنده به تشریح یکایک آن ها پرداخته است.‏

‏‏به عقیده نویسنده، جامعه اسلامی ایران پس از پیروزی انقلاب، مشروعیت قدرت و‏‎ ‎‏نظام سیاسی – اجتماعی خود را قبل از هر منبع دیگری به دین اسلام، استناد می کرد. با‏‎ ‎‏این همه به نظر می رسد که چنین منبعی، در تعارض با سایر منابع مشروعیت قرار‏‎ ‎‏می گیرد. در تفسیر مذهب شیعۀ امامیه، راه حل زیبا و ظریفی وجود دارد که هم جامعۀ‏‎ ‎‏شیعی را از غلتیدن به ورطه تاریک قرون وسطی و سلطه تمام عیار مبلغان دین، مصون‏‎ ‎‏نگاه می دارد، و هم از افراط دوران مدرنیته در نفی و حذف دین و روی آوردن به دیگر‏‎ ‎‏منابع مشروعیت و در نهایت تمسک به قرارداد اجتماعی به عنوان اصلی ترین منبع‏‎ ‎‏مشروعیت بازی دارد. این راه حل که به مشروعیت الهی – مردمی شهرت یافته است، در‏‎ ‎

‏‎ ‎‏‎

این مقاله بدین معنا است که آموزه های اسلامی معیارهای تشخیص قدرت ها و نظام های‏‎ ‎‏اجتماعی و حاکمیت های مشروع را معرفی می کنند و آرای عمومی، تناسب امور، گردش‏‎ ‎‏کار، مصادیق و ساختار این قدرت ها و نظام را تصویب می نمایند. بدیهی است که به دلیل‏‎ ‎‏عدم امکان مراجعه روزمره، این وظیفه را نمایندگان مردم انجام می دهند و سلسله‏‎ ‎‏تصمیم گیری ها در موارد مذکور، در نهایت به مشروعیت آرای عمومی مستند می شود.‏

‏

‏‎