آسیب‏ شناسی نظام‏ های سیاسی مقایسه آرا و افکار امام خمینی و محقق سبزواری

‏‏آسیب شناسی نظام های سیاسی مقایسه آرا و افکار امام خمینی و محقق سبزواری‏

‏‏حجةالإسلام نجف لک زائی‏

‏‏ ‏

‏‏هدف این مقاله تحلیل آسب شناسی نظام سیاسی سلطنتی صفویه از دیدگاه محقق‏‎ ‎‏سبزواری  (1017 – 1090 هـ ق.) و تحلیل آسیب شناسی نظام سیاسی سلطنتی پهلوی از‏‎ ‎‏دیدگاه امام خمینی و مقایسه این دو دیدگاه و تعیین نقاط اشتراک و افتراق و تحلیل علت‏‎ ‎‏اختلاف این دو دیدگاه است.‏

‏‏به عقیده مؤلف، حکومت صفویه، حکومتی مستقل و متکی به نیروی بومی و داخلی‏‎ ‎‏بوده است و نیز از طریق دیگر، مدعی دینداری و حمایت از دین و پیروی از علمای دین‏‎ ‎‏بوده است. همین مسئله سبب شد تا تفکر سیاسی سبزواری تفکری باشد که متوجه‏‎ ‎‏اصلاح وضعیت سلطنت و نیز رفتار شخصی شاه باشد. البته این به معنای مشروع‏‎ ‎

‏‏‎

دانستن، سلطنت صفوی از سوی محقق نبوده است، بلکه او از موضع یک حکیم مجتهد‏‎ ‎‏به شاه دستور می دهد تا اصلاحات مورد نظر او را انجام دهد، چرا که سبزواری معتقد‏‎ ‎‏بود «که خلیفه و مقتدا و امام و متبَّع باید که اعلم باشد» و نیز «بر همه کس واجب است که‏‎ ‎‏از مجتهد زنده تقلید نمایند». بنابراین، وی خود را «اعلم» و همان مجتهد‏‎ ‎‏زنده ای می دانست که شاه عباس دوم می بایست به پیروی از او مملکت را اداره کند.‏

‏‏حکومت پهلوی، حکومتی وابسته به انگلیس و سپس امریکا بود که مشروعیتی در‏‎ ‎‏میان نیروهای داخلی نداشت. وابستگی او به دول بیگانه، سبب شده بود تا دست به‏‎ ‎‏اقداماتی ضد دینی زند. این ویژگی ها سبب شد تا امام خمینی وارد گفتمان انقلاب شود‏‎ ‎‏و طرح سرنگونی رژیم سلطنت را در ایران مطرح کند.‏

‏‏آن چه ذکر شد به نوعی مورد تأیید نظریه نظام جهانی «والرستین» است. به نظر وی،‏‎ ‎‏ایران در عصر صفویه در ردیف کشورهای مستقل و مرکز در سطح جهانی قرار داشت و‏‎ ‎‏از عصر قاجاریه به این سو به سمت حاشیه در حرکت بود. تا این که در عصر پهلوی به‏‎ ‎‏طور کامل در ردیف کشورهای حاشیه و وابسته به کشورهای مرکز و نیمه حاشیه قرار‏‎ ‎‏گرفت و محمدرضا شاه سعی می کرد ایران را وارد عرصه نیمه حاشیه ای کند که موفق‏‎ ‎‏نشد.‏

‏‏ ‏

‏‎ ‎‏‎