دولت و مردم از دیدگاه امام(ره) و رهبری

‏‏دولت و مردم از دیدگاه امام(ره) و رهبری‏

‏‏حجةالاسلام والمسلمین سید عبدالقیوم سجادی‏

‏‏ ‏

‏‏این مقاله در صدد بررسی رابطه دولت و مردم و حقوق متقابل آنان در اندیشه سیاسی‏‎ ‎‏حضرت امام(ره) و مقام رهبری است و به دو بخش کُلّیِ دیدگاه امام و مقام رهبری‏‎ ‎‏تقسیم می شود. در بخش اوّل جایگاه دولت در اندیشۀ امام بررسی شده است. ‏

‏‏مشخصات دولت اسلامی از دیدگاه امام عبارت اند از: 1) دولت خدمتگزار مردم و‏‎ ‎‏برای مردم است و هدف دولت کسب قدرت نیست؛ 2) دولت در چارچوب قانون اسلام‏‎ ‎‏محدود است. 3) دولت امانت دار است و مسئولین وکیلان مردم اند، لذا باید باورهای‏‎ ‎‏دینی را گسترش دهند و مصالح امت را در نظر داشته باشند.‏

‏‏رابطۀ دولت و مردم از دیدگاه امام در دو محورِ حقوقِ مردم بر دولت و حقوقِ دولت‏‎ ‎‏بر مردم قابل تقسیم است. در محور اوّل 1) رابطه مستقیمی بین دولت و مردم برقرار‏‎ ‎‏است و جز رعب و وحشت و تملق و چاپلوسی همانند حکومت سلاطین وجود ندارد؛‏‎ ‎‏2) تفاهم و همدلی بین دولت و مردم بر مبنای اخوّت دینی برقرار است و از استبداد و‏‎ ‎‏خودکامگی خبری نیست؛ 3) نظارت متقابل و مشورت بین دولت و مردم از دیگر حقوق‏‎ ‎‏مردم بر دولت است.‏

‏‏امام خمینی در این باره حکومت حضرت علی(ع) را به عنوان الگو معرفی کرده‏‎ ‎‏است. حضرت علی(ع) حقوق متقابلی بین دولت و مردم قائل است که عبارت اند از 1)‏‎ ‎‏احترام به آرا و نظریات و افکار توده های مردم؛ 2) تامین استقلال در برابر بیگانگان و‏‎ ‎‏وجود آزادی های سیاسی و اجتماعی؛ 3) احقاق حقوق مظلومان، مستمندان و‏‎ ‎‏مستضعفان و برقراری عدالت اجتماعی و خدمت به مردم.‏

‏‏در محور دوّم که وظیفه مردم در برابر دولت است، مردم مؤظف اند: 1) از دولت‏‎ ‎

‏‏‎

‏حمایت کنند و در انجام برنامه های اسلامی و... او را یاری دهند؛ 2) بر سیاست گذاری ها‏‎ ‎‏و اعمال کارگزاران نظارت داشته باشند و با دولت مشورت کنند؛ 3) در برابر مشکلات‏‎ ‎‏داخلی و خارجی مقاومت کنند و دولت را یاری دهند.‏

‏‏بخش دوّم مقاله به بررسی حقوق متقابل دولت و مردم از دیدگاه مقام معظم رهبری،‏‎ ‎‏ آیةالله خامنه ای اختصاص دارد. در دیدگاه ایشان، همانند امام خمینی، توجه خاصّی به‏‎ ‎‏مردم شده است و میان دولت و مردم پیوندی استوار برقرار است. حقوق مردم بر دولت،‏‎ ‎‏ که دولت موظف به انجام آن است، عبارت اند: 1) اصالت دادن به مردم و قبول رأی آنان‏‎ ‎‏که به صورت نصیحت به دولت ارائه می شود؛ 2) تواضع در برابر مردم؛ 3) ارائه خدمات‏‎ ‎‏کافی برای رفع نابسامانی ها و شکوفایی جامعه، تأمین خواسته های مردم.‏

‏‏در خاتمه نویسنده نتیجه می گیرد که اندیشۀ سیاسی امام خمینی و مقام معظم رهبری‏‎ ‎‏از منابع دینی شیعی نشئت گرفته است، بنابراین، رابطۀ مردم با دولت دوسویه و موازی‏‎ ‎‏است و هم دولت و هم مردم در برابر سرنوشت و مقررات جامعه مسئول اند، و با‏‎ ‎‏همبستگی کامل می توان به شکوفایی و توسعه سیاسی و ایجاد نهادهای قانون مند و نظام‏‎ ‎‏سیاسی مستحکم دست یافت.‏

‏‎