بررسی منشأ مشروعیت حکومت اسلامی در اندیشۀ سیاسی امام خمینی

‏‏بررسی منشأ مشروعیت حکومت اسلامی در اندیشۀ سیاسی امام خمینی‏

‏‏سهیلا جامی الاحمدی‏

‏‏ ‏

‏‏مشروعیت (ش ح چذ خس خخ حب) به معنای توجیه عقلی اعمال قدرت حاکم است. از‏‎ ‎‏دیدگاه الهی منبع ذاتی مشروعیت، حقانیت و اعتبار خداوند است که حاکمیت مطلق‏‎ ‎

‏
‏‎

جهان و انسان از آنِ او است. در حالی که مارکسیسم، مشروعیت نظام سیاسی را تابعی از‏‎ ‎‏نیروها و روابط تولید می داند. مشروعیتِ برخاسته از مقبولیت در حکومت های لیبرال‏‎ ‎‏نیز تابعی است از تصوری که از انسان و توانایی های عقلی وی دارد. با این همه‏‎ ‎‏مشروعیت حکومت دینی بر دو گونه است: الف) حکومت دینی که تمام مشروعیتش را‏‎ ‎‏از دین می گیرد. در این رویکرد مردم نقش در حکومت دینی ندارند و تنها اطاعت‏‎ ‎‏کنندگان محض به حساب می آیند؛ ب) حکومت دینی که اصول و چارچوب های کلان‏‎ ‎‏خود را در حدود محرمات و واجبات دین مشخص می کند، اما تحقق خود را مدیون اقبال‏‎ ‎‏مردم می داند.‏

‏‏ادلّۀ ضرورت تشکیل حکومت از دیدگاه امام خمینی (ضرورت استمرار اجرای‏‎ ‎‏احکام، ماهیت و کیفیت قوانین اسلام) و اختلاف حکومت اسلامی با سایر رژیم های‏‎ ‎‏سیاسی موضوع بعدی این مقاله است که نویسنده به تفضیل دربارۀ آن ها سخن گفته‏‎ ‎‏است. مبانی مشروعیت حکومت از منظر امام خمینی(ره)، واپسین سخن نویسنده در‏‎ ‎‏این مقاله است، به گفته وی از سخنان امام چنین استنباط می شود که مردم در انتخاب‏‎ ‎‏حاکم و رهبری خویش صاحب حق اند، آن ها می توانند امام خویش را برگزینند و به او‏‎ ‎‏قدرت بدهند. در عین حال، امام خمینی(ره) مشروعیت دولت دینی را، مشروعیتی‏‎ ‎‏مرکب می داند؛ مشروعیتی که در یک رابطۀ طولی، مشروعیت الهی و مردمی را در بر‏‎ ‎‏می گیرد.‏

‏‏ 

‏‎