سرقفلی
مسأله 2846- کسانی که خانه یا دکان یا غیر آنها را از صاحبانش اجاره میکنند، مدت اجاره که به سر رسید حرام است بدون اذن صاحب محل در آنجا اقامت کنند،و باید محل را فوراً با عدم رضایت صاحبش تخلیه کنند،و اگر نکنند غاصب و ضامن محل،و ضامن مثل مال الاجارۀ آن هستند و برای آنها به هیچ وجه حقی شرعاً نیست، چه مدت اجاره آنها کوتاه باشد یا طولانی،و چه بودن آنها در مدت اجاره موجب زیادت ارزش محل شده باشد یا نه،و چه بیرون رفتن از محل،موجب نقص در تجارتشان باشد یا نه.
مسأله 2847- اگر کسی از مستأجر سابق که مدت اجارهاش گذشته است،آن محل را اجاره کند،اجارهاش صحیح نیست.مگر به اجازۀ صاحب محل،و توقفش در محل، حرام و غصب است،و اگر به محل،خسارت وارد شود یا تلف شود،موجب ضمان است برای این شخص،و مادامی که توقف نموده است،باید مثل مال الاجاره را به صاحب محل بپردازد.
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 525
مسأله 2848- اگر شخص غاصب که مستأجر سابق است،چیزی به عنوان سرقفلی از شخصی که محل را به او اجاره داده است بگیرد،حرام است،و اگر آنچه را که گرفته است تلف کند یا به حادثهای تلف شود ضامن دهنده است.
مسأله 2849- اگر محلی را اجاره کند در مدتی،و حق داشته باشد که به غیر اجاره دهد در بین مدت،و اجاره محل ترقی کند،میتواند آن محل را اجاره دهد به همان مقدار که اجاره کرده است،و مقداری هم به عنوان سرقفلی از آن شخص بگیرد که به او اجاره دهد،مثلاً اگر دکانی را اجاره نموده ده سال به ماهی ده تومان،و پس از مدتی اجارۀ محل افزایش پیدا کرد به ماهی صد تومان،در صورتی که حق اجاره داشته باشد میتواند آنجا را در مابقی مدت،اجاره دهد به ماهی ده تومان،و یک هزار تومان مثلاً به رضایت طرفین از آن شخص بگیرد که محل را به او اجاره دهد.
مسأله 2850- اگر محلی را اجاره کند از صاحبش و شرط کند بر او که مدت بیست سال مثلاً قیمت اجاره را بالا نبرد و شرط کند که اگر محل مذکور را به غیر تحویل داد، صاحب محل با شخص ثالث نیز همین نحو عمل کند،و اگر ثالث به دیگری تحویل داد،نیز همین نحو عمل کند و اجاره را بالا نبرد،جایز است از برای مستأجر که محل را به دیگری تحویل دهد و مقداری سرقفلی از او بگیرد که محل را به او تحویل دهد،و سرقفلی به این نحو حلال است و دومی به سومی و سومی به چهارمی نیز میتواند به حسب قرار تحویل دهد و از او به این عنوان سرقفلی بگیرد.
مسأله 2851- اگر مستأجر بر موجر شرط کند در ضمن عقد اجاره که مال الاجاره را تا مدتی،زیاد نکند،و حق اخراج او را از محل نداشته باشد،و حق داشته باشد به مقداری که اجاره نموده در سالهای بعد از او اجاره نماید،و بر موجر لازم باشد که اجاره به او بدهد،میتواند مبلغی از او بگیرد یا از غیر او،برای اسقاط حق خود یا برای تخلیه محل،و اینگونه سرقفلی حلال است.
مسأله 2852- مالک میتواند هر مقداری بخواهد به عنوان سرقفلی از شخص
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 526
بگیرد که محل را به او اجاره دهد،و اگر مستأجر حق اجاره به غیر داشته باشد میتواند از او مقداری بگیرد که اجاره به او بدهد،و این نحو سرقفلی مانع ندارد.
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 527