احکام وقف
مسأله 2676- اگر کسی چیزی را وقف کند،از ملک او خارج میشود و خود او و دیگران نمیتوانند آن را ببخشند،یا بفروشند و کسی هم از آن ملک ارث نمیبرد ولی در بعضی از موارد که در مسأله 2094 و 2095 گفته شد،فروختن آن اشکال ندارد.
مسأله 2677- لازم نیست صیغۀ وقف را به عربی بخوانند،بلکه اگر مثلاً بگوید خانۀ خود را وقف کردم وقف صحیح است و محتاج به قبول هم نیست حتی در وقف خاص.
مسأله 2678- اگر ملکی را برای وقف معیّن کند و پیش از خواندن صیغۀ وقف پشیمان شود،یا بمیرد،وقف درست نیست.
مسأله 2679- کسی که مالی را وقف میکند،باید برای همیشه وقف کند پس اگر مثلاً بگوید این مال تا ده سال وقف باشد و بعد نباشد و یا بگوید این مال تا ده سال وقف باشد و بعد تا پنج سال وقف نباشد و بعد دوباره وقف باشد باطل است،و به احتیاط واجب باید وقف از موقع خواندن صیغه باشد پس اگر مثلاً بگوید این مال بعد از مردن من وقف باشد چون از موقع خواندن صیغه تا مردنش وقف نبوده، اشکال دارد.
مسأله 2680- وقف در صورتی صحیح است که مال وقف را به تصرف کسی که
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 484
برای او وقف شده یا وکیل،یا ولیّ او بدهند،ولی اگر چیزی را بر اولاد صغیر خود وقف کند و به قصد این که آن چیز ملک آنان شود،از طرف آنان نگهداری نماید وقف صحیح است.
مسأله 2681- اگر مسجدی را وقف کنند،بعد از آن که واقف به قصد واگذار کردن اجازه دهد که در آن مسجد نماز بخوانند همین که یک نفر در آن مسجد نماز خواند، وقف درست میشود.
مسأله 2682- وقف کننده باید مکلف و عاقل و با قصد و اختیار باشد و شرعاً بتواند در مال خود تصرف کند بنابراین سفیهی که در حال بالغ بودن سفیه بوده یا حاکم شرع او را از تصرف در اموالش جلوگیری کرده چون حق ندارد در مال خود تصرف نماید اگر چیزی را وقف کند صحیح نیست.
مسأله 2683- اگر مالی را برای کسانی که به دنیا نیامدهاند وقف کند درست نیست ولی وقف برای اشخاصی که بعضی از آنها به دنیا آمدهاند صحیح و آنها که به دنیا نیامدهاند بعد از آمدن به دنیا با دیگران شریک میشوند.
مسأله 2684- اگر چیزی را بر خودش وقف کند مثل آن که دکانی را وقف کند که عایدی آن را بعد از مرگ او خرج مقبرهاش نمایند صحیح نیست.ولی اگر مثلاً مالی را بر فقرا وقف کند و خودش فقیر شود،میتواند از منافع وقف استفاده نماید.
مسأله 2685- اگر برای چیزی که وقف کرده متولّی معیّن کند باید مطابق قرارداد او رفتار نمایند.و اگر معیّن نکند،چنانچه بر افراد مخصوصی مثلاً بر اولاد خود وقف کرده باشد راجع به چیزهایی که مربوط به مصلحت وقف است که در نفع بردن طبقات بعد نیز دخالت دارد اختیار با حاکم شرع است و راجع به چیزهایی که مربوط به نفع بردن طبقۀ موجود است اگر آنها بالغ باشند،اختیار با خود آنان است و اگر بالغ نباشند، اختیار با ولیّ ایشان است و برای استفادۀ از وقف اجازۀ حاکم شرع لازم نیست.
مسأله 2686- اگر ملکی را مثلاً بر فقرا یا سادات وقف کند یا وقف کند که منافع آن
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 485
به مصرف خیرات برسد،در صورتی که برای آن ملک متولّی معیّن نکرده باشد اختیار آن با حاکم شرع است.
مسأله 2687- اگر ملکی را بر افراد مخصوصی مثلاً بر اولاد خود وقف کند که هر طبقهای بعد از طبقۀ دیگر از آن استفاده کنند،چنانچه متولی ملک آن را اجاره دهد و بمیرد در صورتی که مراعات مصلحت وقف یا مصلحت طبقۀ بعد را کرده باشد اجاره باطل نمیشود.ولی اگر متولی نداشته باشد و یک طبقه از کسانی که ملک بر آنها وقف شده آن را اجاره دهند و در بین مدت اجاره بمیرند در صورتی که طبقۀ بعد اجازه نکنند،اجاره باطل میشود و در صورتی که مستأجر،مال الاجارۀ تمام مدت را داده باشد مال الاجاره از زمان مردنشان تا آخر مدت اجاره را از مال آنان میگیرد.
مسأله 2688- اگر ملک وقف خراب شود،از وقف بودن بیرون نمیرود.
مسأله 2689- ملکی که مقداری از آن وقف است و مقداری از آن وقف نیست اگر تقسیم نشده باشد،حاکم شرع یا متولی وقف میتواند با نظر خبره سهم وقف را جدا کند.
مسأله 2690- اگر متولی وقف خیانت کند و عایدات آن را به مصرفی که معیّن شده نرساند چنانچه برای عموم وقف نشده باشد در صورت امکان حاکم شرع باید به جای او متولی امینی معیّن نماید.
مسأله 2691- فرشی را که برای حسینیه وقف کردهاند،نمیشود برای نماز به مسجد ببرند،اگرچه آن مسجد نزدیک حسینیه باشد.
مسأله 2692- اگر ملکی را برای تعمیر مسجدی وقف نمایند،چنانچه آن مسجد احتیاج به تعمیر ندارد و احتمال هم نمیرود که تا مدتی احتیاج به تعمیر پیدا کند،در صورتی که غیر از تعمیر احتیاج دیگری نداشته باشد و عایداتش در معرض تلف و نگهداری آن لغو و بیهوده باشد میتوانند عایدات آن ملک را به مصرف مسجدی که احتیاج به تعمیر دارد برسانند.
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 486
مسأله 2693- اگر ملکی را وقف کند که عایدی آن را خرج تعمیر مسجد نمایند و به امام جماعت و به کسی که در آن مسجد اذان میگوید بدهند در صورتی که بدانند که برای هر یک چه مقدار معیّن کرده،باید همان طور مصرف کنند،و اگر یقین نداشته باشند،باید اول مسجد را تعمیر کنند و اگر چیزی زیاد آمد بین امام جماعت و کسی که اذان میگوید به طور مساوی قسمت نمایند و بهتر آن است که این دو نفر در تقسیم با یکدیگر صلح کنند.
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 487