احکام غصب
غصب آن است که انسان از روی ظلم،بر مال یا حق کسی مسلط شود و این یکی از گناهان بزرگ است،که اگر کسی انجام دهد،در قیامت به عذاب سخت گرفتار می‌شود.از حضرت پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم روایت شده است که هر کس یک وجب زمین از دیگری غصب کند در قیامت آن زمین را از هفت طبقۀ آن مثل طوق به گردن او می‌اندازند.
مسأله 2545- اگر انسان نگذارد مردم از مسجد و مدرسه و پل و جاهای دیگری که برای عموم ساخته شده استفاده کنند،حق آنان را غصب نموده،و همچنین است بنابر احتمال موافق با احتیاط،اگر جایی را در مسجد که قبلاً دیگری به آن پیشی گرفته است تصرف کند.
مسأله 2546- چیزی را که انسان پیش طلبکار گرو می‌گذارد،باید پیش او بماند که اگر طلب او را ندهد طلب خود را از آن به دست آورد،پس اگر پیش از آن که طلب او را بدهد آن چیز را از او بگیرد،حق او را غصب کرده است.
مسأله 2547- مالی را که نزد کسی گرو گذاشته‌اند،اگر دیگری غصب کند صاحب مال و طلبکار می‌توانند چیزی را که غصب کرده از او مطالبه نمایند و چنانچه آن چیز را از او بگیرند،باز هم در گرو است،و اگر آن چیز از بین برود و عوض آن را بگیرند،آن
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 455
عوض هم مثل خود آن چیز گرو می‌باشد.
مسأله 2548- اگر انسان چیزی را غصب کند،باید به صاحبش برگرداند،و اگر آن چیز از بین برود باید عوض آن را به او بدهد.
مسأله 2549- اگر از چیزی که غصب کرده منفعتی به دست آید مثلاً از گوسفندی که غصب کرده،بره‌ای پیدا شود،مال صاحب مال است و نیز کسی که مثلاً خانه‌ای را غصب کرده،اگرچه در آن ننشیند باید اجارۀ آن را بدهد.
مسأله 2550- اگر از بچه یا دیوانه چیزی را غصب کند،باید آن را به ولیّ او بدهد و اگر از بین رفته،باید عوض آن را بدهد.
مسأله 2551- هر گاه دو نفر با هم چیزی را غصب کنند،اگرچه هر یک به تنهایی می‌توانسته‌اند آن را غصب نمایند،هر کدام آنان به نسبت استیلایی که پیدا کرده ضامن آن است.
مسأله 2552- اگر چیزی را که غصب کرده با چیز دیگری مخلوط کند مثلاً گندمی را که غصب کرده با جو مخلوط نماید،چنانچه جدا کردن آنها ممکن است اگرچه زحمت داشته باشد،باید جدا کند و به صاحبش برگرداند.
مسأله 2553- اگر ظرف طلا و نقره یا چیز دیگری را که نگاه داشتنش جایز است غصب کند و خراب نماید باید آن را با مزد ساختنش به صاحب آن بدهد و در صورتی که مزد ساختن کمتر از تفاوت ساخته و نساخته باشد تفاوت قیمت را هم باید بدهد،و چنانچه برای این که مزد ندهد،بگوید آن را مثل اولش می‌سازم مالک مجبور نیست قبول نماید و نیز مالک نمی‌تواند او را مجبور کند که آن را مثل اولش بسازد.
مسأله 2554- اگر چیزی را که غصب کرده به طوری تغییر دهد که از اولش بهتر شود مثلاً طلایی را که غصب کرده گوشواره بسازد،چنانچه صاحب مال بگوید مال را به همین صورت بده،باید به او بدهد و نمی‌تواند برای زحمتی که کشیده مزد بگیرد
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 456
بلکه بدون اجازه مالک حق ندارد آن را به صورت اولش در آورد.و اگر بدون اجازه او آن چیز را مثل اولش کند،باید مزد ساختن آن را هم به صاحبش بدهد و در صورتی که مزد ساختن کمتر از تفاوت ساخته و نساخته باشد تفاوت قیمت را هم باید بدهد.
مسأله 2555- اگر چیزی را که غصب کرده به طوری تغییر دهد که از اولش بهتر شود،و صاحب مال بگوید باید آن را به صورت اول در آوری واجب است آن را به صورت اولش در آورد،و چنانچه قیمت آن به واسطۀ تغییر دادن از اولش کمتر شود، باید تفاوت آن را به صاحبش بدهد،پس طلایی را که غصب کرده اگر گوشواره بسازد و صاحب آن بگوید باید به صورت اولش در آوری،در صورتی که بعد از آب کردن قیمت آن از پیش از گوشواره ساختن کمتر شود،باید تفاوت آن را بدهد.
مسأله 2556- اگر در زمینی که غصب کرده زراعت کند،یا درخت بنشاند،زراعت و درخت و میوه آن مال خود او است و چنانچه صاحب زمین راضی نباشد که زراعت و درخت در زمین بماند،کسی که غصب کرده باید فوراً زراعت یا درخت خود را اگرچه ضرر نماید از زمین بکند،و نیز باید اجارۀ زمین را در مدتی که زراعت و درخت در آن بوده به صاحب زمین بدهد و خرابی‌هایی را که در زمین پیدا شده، درست کند مثلاً جای درخت‌ها را پُر نماید.و اگر به واسطۀ اینها قیمت زمین از اولش کمتر شود،باید تفاوت آن را هم بدهد و نمی‌تواند صاحب زمین را مجبور کند که زمین را به او بفروشد،یا اجاره دهد.و نیز صاحب زمین نمی‌تواند او را مجبور کند که درخت یا زراعت را به او بفروشد.
مسأله 2557- اگر صاحب زمین راضی شود که زراعت و درخت در زمین او بماند، کسی که آن را غصب کرده،لازم نیست درخت و زراعت را بکند ولی باید اجارۀ آن زمین را از وقتی که غصب کرده تا وقتی که صاحب زمین راضی شده بدهد.
مسأله 2558- اگر چیزی را که غصب کرده از بین برود،در صورتی که مثل گاو و گوسفند باشد که قیمت اجزای آن با هم فرق دارد مثلاً گوشت آن یک قیمت و
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 457
پوست آن قیمت دیگر دارد،باید قیمت آن را بدهد و چنانچه قیمت بازار آن فرق کرده باشد،باید قیمت روزی را که تلف کرده بدهد.
مسأله 2559- اگر چیزی را که غصب کرده و از بین رفته مانند گندم و جو باشد که قیمت اجزایش با هم فرق ندارد،باید مثل همان چیزی را که غصب کرده بدهد،ولی چیزی را که می‌دهد باید خصوصیاتش مثل چیزی باشد که آن را غصب کرده و از بین رفته است.
مسأله 2560- اگر چیزی را که مثل گوسفند قیمت اجزای آن با هم فرق دارد غصب نماید و از بین برود،چنانچه قیمت بازار آن فرق نکرده باشد ولی در مدتی که پیش او بوده مثلاً چاق شده باشد،باید قیمت چاقی را که از بین رفته بدهد.
مسأله 2561- اگر چیزی را که غصب کرده دیگری از او غصب نماید و از بین برود، صاحب مال می‌تواند عوض آن را از هر کدام آنان بگیرد و اگر از اولی بگیرد،می‌تواند اولی از دومی مطالبه کند،ولی اگر دومی به اولی برگردانده و پیش او تلف شده نمی‌تواند از او مطالبه کند.
مسأله 2562- اگر چیزی را که می‌فروشند یکی از شرطهای معامله در آن نباشد مثلاً چیزی را که باید با وزن خرید و فروش کنند،بدون وزن معامله نمایند،معامله باطل است،و چنانچه فروشنده و خریدار با قطع نظر از معامله،راضی باشند که در مال یکدیگر تصرف کنند اشکال ندارد وگرنه چیزی را که از یکدیگر گرفته‌اند مثل مال غصبی است و باید آن را به‌هم برگردانند.و در صورتی که مال هر یک در دست دیگری تلف شود،چه بداند معامله باطل است چه نداند،باید عوض آن را بدهد.
مسأله 2563- هرگاه مالی را از فروشنده بگیرد که آن را ببیند یا مدتی نزد خود نگه دارد تا اگر پسندید بخرد،در صورتی که آن مال تلف شود،باید عوض آن را به صاحبش بدهد.
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 458