احکام ودیعه(امانت)
مسأله 2327- اگر انسان مال خود را به کسی بدهد و بگوید نزد تو امانت باشد و او هم قبول کند یا بدون این که حرفی بزنند صاحب مال بفهماند که مال را برای نگهداری به او می‌دهد و او هم به قصد نگهداری کردن بگیرد باید به احکام ودیعه و امانتداری که بعداً گفته می‌شود عمل نماید.
مسأله 2328- امانتدار و کسی که مال را امانت می‌گذارد،باید هر دو بالغ و عاقل باشند،پس اگر انسان مالی را پیش بچه یا دیوانه امانت بگذارد،یا دیوانه و بچه،مالی را پیش کسی امانت بگذارند صحیح نیست.
مسأله 2329- اگر از بچه یا دیوانه چیزی را به طور امانت قبول کند،باید آن را به صاحبش بدهد،و اگر آن چیز مال خود بچه یا دیوانه است باید به ولیّ او برساند و چنانچه مال تلف شود،باید عوض آن را بدهد،ولی اگر برای این که مال از بین نرود آن را از بچه گرفته چنانچه در نگهداری آن کوتاهی نکرده باشد ضامن نیست.
مسأله 2330- کسی که نمی‌تواند امانت را نگهداری نماید،بنابر احتیاط واجب باید قبول نکند،ولی اگر صاحب مال در نگهداری آن عاجزتر باشد و کسی هم که بهتر حفظ کند نباشد این احتیاط واجب نیست.
مسأله 2331- اگر انسان به صاحب مال بفهماند که برای نگهداری مال او حاضر
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 416
نیست،چنانچه او مال را بگذارد و برود و این شخص مال را برندارد و آن مال تلف شود،کسی که امانت را قبول نکرده ضامن نیست ولی احتیاط مستحب آن است که اگر ممکن باشد آن را نگهداری نماید.
مسأله 2332- کسی که چیزی را امانت می‌گذارد،هر وقت بخواهد می‌تواند آن را پس بگیرد و کسی هم که امانت را قبول می‌کند،هر وقت بخواهد می‌تواند آن را به صاحبش برگرداند.
مسأله 2333- اگر انسان از نگهداری امانت منصرف شود و ودیعه را به‌هم بزند باید هر چه زودتر مال را به صاحب آن یا وکیل یا ولیّ صاحبش برساند،یا به آنان خبر دهد که به نگهداری حاضر نیست.و اگر بدون عذر مال را به آنان نرساند و خبر هم ندهد چنانچه مال تلف شود،باید عوض آن را بدهد.
مسأله 2334- کسی که امانت را قبول می‌کند،اگر برای آن،جای مناسبی ندارد،باید جای مناسب تهیه نماید و طوری آن را نگهداری کند که مردم نگویند در امانت خیانت کرده و در نگهداری آن کوتاهی نموده است،و اگر در جایی که مناسب نیست بگذارد و تلف شود،باید عوض آن را بدهد.
مسأله 2335- کسی که امانت را قبول می‌کند،اگر در نگهداری آن کوتاهی نکند و تعدی یعنی زیاده‌روی هم ننماید و اتفاقاً آن مال تلف شود،ضامن نیست.ولی اگر به اختیار خودش آن را در جایی بگذارد که گمان می‌رود ظالمی بفهمد و آن را ببرد، چنانچه تلف شود باید عوض آن را به صاحبش بدهد مگر آن که جایی محفوظتر از آن نداشته باشد و نتواند مال را به صاحبش یا به کسی که بهتر حفظ کند برساند که در این صورت ضامن نیست.
مسأله 2336- اگر صاحب مال برای نگهداری مال خود جایی را معیّن کند و به کسی که امانت را قبول کرده بگوید که باید مال را در این‌جا حفظ کنی و اگر احتمال هم بدهی که از بین برود نباید آن را به جای دیگر ببری چنانچه امانتدار احتمال دهد که در
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 417
آن‌جا از بین برود و بداند چون آن‌جا در نظر صاحب مال برای حفظ بهتر بوده گفته است که نباید از آن‌جا بیرون ببری می‌تواند آن را به جای دیگر ببرد،و اگر در آن‌جا ببرد و تلف شود ضامن نیست.ولی اگر نداند به چه جهت گفته که به جای دیگر نبر، چنانچه به جای دیگر ببرد وتلف شود،احتیاط واجب آن است که عوض آن را بدهد.
مسأله 2337- اگر صاحب مال برای نگهداری مال خود جایی را معیّن کند ولی به کسی که امانت را قبول کرده نگوید که آن را به جای دیگر نبر،چنانچه امانتدار احتمال دهد که در آن‌جا از بین می‌رود باید آن را به جای دیگری که مال در آن‌جا محفوظتر است ببرد،و چنانچه مال در آن جای اول تلف شود ضامن است مگر آن که صاحب مال هم احتمال تلف شدن مال را در آن‌جا بدهد که در این صورت کسی که امانت را قبول کرده ضامن نیست.
مسأله 2338- اگر صاحب مال دیوانه شود کسی که امانت را قبول کرده باید فوراً امانت را به ولیّ او برساند و یا به ولیّ او خبر دهد،و اگر بدون عذر شرعی مال را به ولیّ او ندهد و از خبر دادن هم کوتاهی کند و مال تلف شود،باید عوض آن را بدهد.
مسأله 2339- اگر صاحب مال بمیرد،امانتدار باید مال را به وارث او برساند یا به وارث او خبر دهد و چنانچه مال را به وارث او ندهد و از خبر دادن هم کوتاهی کند و مال تلف شود ضامن است،ولی اگر برای آن که می‌خواهد بفهمد کسی که می‌گوید من وارث میتم،راست می‌گوید یا نه،یا میت وارث دیگری دارد یا نه،مال را ندهد و از خبر دادن هم کوتاهی کند و مال تلف شود ضامن نیست.
مسأله 2340- اگر صاحب مال بمیرد و چند وارث داشته باشد کسی که امانت را قبول کرده باید مال را به همۀ ورثه بدهد،یا به کسی بدهد که همۀ آنان گرفتن مال را به او واگذار کرده‌اند،پس اگر بدون اجازۀ دیگران تمام مال را به یکی از ورثه بدهد ضامن سهم دیگران است.
مسأله 2341- اگر کسی که امانت را قبول کرده بمیرد،یا دیوانه شود،وارث یا ولیّ
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 418
او باید هرچه زودتر به صاحب مال اطلاع دهد،یا امانت را به او برساند.
مسأله 2342- اگر امانتدار نشانه‌های مرگ را در خود ببیند چنانچه ممکن است باید امانت را به صاحب آن یا وکیل او برساند و اگر ممکن نیست باید آن را به حاکم شرع بدهد و چنانچه به حاکم شرع دسترسی ندارد،در صورتی که وارث او امین است و از امانت اطلاع دارد،لازم نیست وصیت کند وگرنه باید وصیت کند و شاهد بگیرد و به وصی و شاهد،اسم صاحب مال و جنس و خصوصیات مال و محل آن را بگوید.
مسأله 2343- اگر امانتدار نشانه‌های مرگ را در خود ببیند و به وظیفه‌ای که در مسألۀ پیش گفته شد عمل نکند،چنانچه آن امانت از بین برود باید عوضش را بدهد، اگرچه در نگهداری آن کوتاهی نکرده باشد و مرض او خوب شود،یا بعد از مدتی پشیمان شود و وصیت کند.
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 419