معاملات باطل
مسأله 2055- در چند مورد معامله باطل است:اول:خرید و فروش عین نجس مثل بول و غائط و مسکرات،بنابر اقوا در بعضی و بنابر احتیاط واجب در بعضی.دوم:
خرید و فروش مال غصبی مگر آن که صاحبش معامله را اجازه کند.سوم:خرید و فروش چیزهایی که مال نیست.چهارم:معاملۀ چیزی که منافع معمولی آن حرام باشد، مثل آلات قمار و موسیقی.پنجم:معامله‌ای که در آن ربا باشد.
و حرام است غش در معامله؛یعنی فروختن جنسی که با چیز دیگر مخلوط است، در صورتی که آن چیز معلوم نباشد و فروشنده هم به خریدار نگوید،مثل فروختن روغنی که آن را با پیه مخلوط کرده است و این عمل را غش می‌گویند،از پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم منقول است که فرمود:از ما نیست کسی که در معاملۀ با مسلمانان غش کند یا به آنان ضرر بزند یا تقلب و حیله نماید و هر که با برادر مسلمان خود غش کند،خداوند برکت روزی او را می‌برد و راه معاش او را می‌بندد و او را به خودش واگذار می‌کند.
مسأله 2056- فروختن چیز پاکی که نجس شده و آب کشیدن آن ممکن است اشکال ندارد،ولی اگر مشتری بخواهد آن چیز را بخورد باید فروشنده نجس بودن آن را به او بگوید.
مسأله 2057- اگر چیز پاکی مانند روغن و نفت که آب کشیدن آن ممکن نیست نجس شود،چنانچه مثلاً روغن نجس را برای خوردن به خریدار بدهند معامله باطل و عمل حرام است و اگر برای کاری بخواهند که شرط آن پاک بودن نیست مثلاً بخواهند نفت نجس را بسوزانند،فروش آن اشکال ندارد.
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 357
مسأله 2058- باید دوایی را که مثل شراب،عین آن نجس است معامله نکنند،ولی معامله دوایی که عینش نجس نیست اگر به آن احتیاج داشته باشند اشکال ندارد.
مسأله 2059- خرید و فروش روغن و دواهای روان و عطرهایی که از ممالک غیر اسلامی می‌آورند اگر نجس بودن آنها معلوم نباشد اشکال ندارد،ولی روغنی را که از حیوان بعد از جان دادن آن می‌گیرند،چنانچه در شهر کفار از دست کافر بگیرند و از حیوانی باشد که اگر رگ آن را ببرند خون از آن جستن می‌کند،نجس است و معاملۀ آن باطل می‌باشد،بلکه اگر در شهر مسلمانان هم از دست کافر بگیرند معاملۀ آن باطل است مگر آن که بدانند که آن کافر از مسلمان خریده است.
مسأله 2060- اگر روباه را به غیر دستوری که در شرع معیّن شده کشته باشند،یا خودش مرده باشد،خرید و فروش پوست آن حرام و معاملۀ آن باطل است.
مسأله 2061- خرید و فروش گوشت و پیه و چرمی که از ممالک غیر اسلامی می‌آورند،یا از دست کافر گرفته می‌شود باطل است،ولی اگر انسان بداند که آنها از حیوانی است که به دستور شرع کشته شده خرید و فروش آنها اشکال ندارد.
مسأله 2062- خرید و فروش گوشت و پیه و چرمی که از دست مسلمان گرفته شود اشکال ندارد،ولی اگر انسان بداند که آن مسلمان آن را از دست کافر گرفته و تحقیق نکرده که از حیوانی است که به دستور شرع کشته شده یا نه،خریدن آن حرام و معاملۀ آن باطل است.
مسأله 2063- خرید و فروش مسکرات حرام و معاملۀ آنها باطل است.
مسأله 2064- فروختن مال غصبی باطل است،و فروشنده باید پولی را که از خریدار گرفته به او برگرداند.
مسأله 2065- اگر خریدار قصدش این باشد که پول جنس را ندهد معامله اشکال دارد.
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 358
مسأله 2066- اگر خریدار بخواهد پول جنس را بعداً از حرام بدهد،و از اول هم قصدش این باشد معامله اشکال دارد.و اگر از اول قصدش این نباشد معامله صحیح است ولی باید مقداری را که بدهکار است از مال حلال بدهد.
مسأله 2067- خرید و فروش آلات لهو مثل تار و ساز حتی سازهای کوچک حرام است.
مسأله 2068- اگر چیزی را که می‌شود استفادۀ حلال از آن ببرند به قصد این بفروشد که آن را در حرام مصرف کنند مثلاً انگور را به این قصد بفروشد که از آن شراب تهیه نمایند،معاملۀ آن حرام و باطل است.
مسأله 2069- خرید و فروش مجسمه و صابون یا چیزهای دیگری که روی آن مجسمه دارد اشکال ندارد.
مسأله 2070- خریدن چیزی که از قمار،یا دزدی،یا از معاملۀ باطل تهیه شده باطل و تصرف در آن مال حرام است.و اگر کسی آن را بخرد باید به صاحب اصلی‌اش برگرداند.
مسأله 2071- اگر روغنی را که با پیه مخلوط است بفروشد،چنانچه آن را معیّن کند مثلاً بگوید این یک من روغن را می‌فروشم،مشتری می‌تواند معامله را به‌هم بزند،ولی اگر آن را معیّن نکند بلکه یک من روغن بفروشد،بعد روغنی که پیه دارد بدهد، مشتری می‌تواند آن روغن را پس بدهد و روغن خالص مطالبه نماید.
مسأله 2072- اگر مقداری از جنسی را که با وزن یا پیمانه می‌فروشند به زیادتر از همان جنس بفروشد،مثلاً یک من گندم را به یک من و نیم گندم بفروشد.ربا و حرام است و گناه یک درهم ربا بزرگ‌تر از آن است که انسان هفتاد مرتبه با محرم خود زنا کند،بلکه اگر یکی از دو جنس سالم و دیگری معیوب،یا جنس یکی خوب و جنس دیگری بد باشد،یا با یکدیگر تفاوت قیمت داشته باشند،چنانچه بیشتر از مقداری که می‌دهد بگیرد،باز هم ربا و حرام است،پس اگر مس درست را
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 359
بدهد و بیشتر از آن مس شکسته بگیرد یا برنج صدری را بدهد و بیشتر از آن برنج گرده بگیرد یا طلای ساخته را بدهد و بیشتر از آن طلای نساخته بگیرد،ربا و حرام می‌باشد.
مسأله 2073- اگر چیزی را که اضافه می‌گیرد غیر از جنسی باشد که می‌فروشد،مثلاً یک من گندم به یک من گندم و یک قران پول بفروشد باز هم ربا و حرام است بلکه اگر چیزی زیادتر نگیرد ولی شرط کند که خریدار عملی برای او انجام دهد،ربا و حرام می‌باشد.
مسأله 2074- اگر کسی که مقدار کمتر را می‌دهد چیزی علاوه کند؛مثلاً یک من گندم و یک دستمال را به یک من و نیم گندم بفروشد،اگر مقدار کمتر،در قیمت مساوی با مقدار بیشتر همجنس آن باشد و کسی که مقدار کمتر را می‌دهد،برای خلاصی از فروش آن به زیادتر از همجنس،چیزی علاوه کند مثلاً یک من گندم اعلا و یک دستمال را به یک من و نیم گندم متوسّط بفروشد اشکال ندارد،و همچنین است اگر از هر دو طرف چیزی زیاد کنند مثلاً یک من گندم و یک دستمال را به یک من و نیم گندم و یک دستمال بفروشد،ولی اگر چیز علاوه،برای فرار از ربا باشد،مثلاً یک من گندم خوب را به یک من و نیم گندم خوب مثل آن،بخواهد نسیه بفروشد و برای فرار از ربا،چیزی بر یک من گندم علاوه کند،جایز نیست.
مسأله 2075- اگر چیزی را که مثل پارچه با متر و ذرع می‌فروشند یا چیزی را که مثل گردو و تخم مرغ با شماره معامله می‌کنند،بفروشد و زیادتر بگیرد مثلاً ده تا تخم مرغ بدهد و یازده تا بگیرد اشکال ندارد.
مسأله 2076- جنسی را که در بعضی از شهرها با وزن،یا پیمانه می‌فروشند و در بعضی از شهرها با شماره معامله می‌کنند اگر در شهری که آن را با وزن یا پیمانه می‌فروشند زیادتر بگیرد ربا و حرام است و در شهر دیگر ربا نیست.
مسأله 2077- اگر چیزی را که می‌فروشد و عوضی را که می‌گیرد از یک جنس
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 360
نباشد زیادی گرفتن اشکال ندارد،پس اگر یک من برنج بفروشد و دو من گندم بگیرد معامله صحیح است.
مسأله 2078- اگر جنسی را که می‌فروشد و عوضی را که می‌گیرد از یک چیز عمل آمده باشد،باید در معامله زیادی نگیرد،پس اگر یک من روغن بفروشد و در عوض آن یک من و نیم پنیر بگیرد،ربا و حرام است و احتیاط واجب آن است که اگر میوۀ رسیده را با میوۀ نارس معامله کند زیادی نگیرد.
مسأله 2079- جو و گندم در ربا یک جنس حساب می‌شود،پس اگر یک من گندم بدهد و یک من و پنج سیر جو بگیرد،ربا و حرام است.و نیز اگر مثلاً ده من جو بخرد که سر خرمن ده من گندم بدهد،چون جو را نقد گرفته و بعد از مدتی گندم را می‌دهد، مثل آن است که زیادی گرفته و حرام می‌باشد.
مسأله 2080- اگر مسلمان از کافری که در پناه اسلام نیست ربا بگیرد اشکال ندارد و نیز پدر و فرزند و زن و شوهر می‌توانند از یکدیگر ربا بگیرند.
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 361