احکام غسل و کفن و نماز و دفن میت

‏‏ ‏

‏‏احکام غسل و کفن و نماز و دفن میت‏

‏‏         مسأله 542- غسل و کفن و نماز و دفن مسلمان دوازده امامی بر هر مکلفی واجب ‏‎ ‎‏است،و اگر بعضی انجام دهند،از دیگران ساقط می‌شود و چنانچه هیچ کس انجام ‏‎ ‎‏ندهد همه معصیت کرده‌اند،و بنابر احتیاط واجب حکم مسلمانی هم که دوازده امامی ‏‎ ‎‏نیست همین‌طور است.‏

‏‏         مسأله 543- اگر کسی مشغول کارهای میت شود بر دیگران واجب نیست اقدام ‏‎ ‎‏نمایند،ولی اگر او عمل را نیمه کاره بگذارد،باید دیگران تمام کنند.‏

‏
‏‎

‎‏         مسأله 544- اگر انسان یقین کند که دیگری مشغول کارهای میت شده،واجب ‏‎ ‎‏نیست به کارهای میت اقدام کند،ولی اگر شک یا گمان دارد،باید اقدام نماید.‏

‏‏         مسأله 545- اگر کسی بداند غسل یا کفن یا نماز یا دفن میت را باطل انجام داده‌اند ‏‎ ‎‏باید دوباره انجام دهد ولی اگر گمان دارد که باطل بوده یا شک دارد که درست بوده یا ‏‎ ‎‏نه،لازم نیست اقدام نماید.‏

‏‏مسأله 546- برای غسل و کفن و نماز و دفن میت،باید از ولیّ او اجازه بگیرند.‏

‏‏         مسأله 547- ولیّ زن که در غسل و کفن و دفن او دخالت می‌کند شوهر او است و ‏‎ ‎‏بعد از او،مردهایی که از میت ارث می‌برند مقدم بر زن‌های ایشانند و هر کدام که در ‏‎ ‎‏ارث بردن مقدم هستند در این امر نیز مقدمند.‏

‏‏         مسأله 548- اگر کسی بگوید من وصی یا ولیّ میتم یا ولیّ میت به من اجازه داده که ‏‎ ‎‏غسل و کفن و دفن میت را انجام دهم،چنانچه دیگری نمی‌گوید من ولیّ یا وصی میتم ‏‎ ‎‏یا ولیّ میت به من اجازه داده است،انجام کارهای میت با او است.‏

‏‏         مسأله 549- اگر میت برای غسل و کفن و دفن و نماز خود غیر از ولیّ،کس ‏‎ ‎‏دیگری را معیّن کند،احتیاط واجب آن است که ولیّ و آن کس هر دو اجازه بدهند،و ‏‎ ‎‏لازم نیست کسی که میت،او را برای انجام این کارها معیّن کرده،این وصیت را قبول ‏‎ ‎‏کند ولی اگر قبول کرد،باید به آن عمل نماید.‏

‏‏احکام غسل میت‏

‏‏         مسأله 550- واجب است میت را سه غسل بدهند اول:به آبی که با سدر مخلوط ‏‎ ‎‏باشد.دوم:به آبی که با کافور مخلوط باشد.سوم:با آب خالص.‏

‏‏         مسأله 551- سدر و کافور باید به اندازه‌ای زیاد نباشد که آب را مضاف کند و به ‏‎ ‎‏اندازه‌ای هم کم نباشد،که نگویند سدر و کافور با آب مخلوط شده است.‏

‏‏         مسأله 552- اگر سدر و کافور به اندازه‌ای که لازم است پیدا نشود بنابر احتیاط ‏
‏‎

‎‏واجب باید مقداری که به آن دسترسی دارند در آب بریزند.‏

‏‏         مسأله 553- کسی که برای حج احرام بسته است،اگر پیش از تمام کردن سعی بین ‏‎ ‎‏صفا و مروه بمیرد،نباید او را با آب کافور غسل دهند و به جای آن باید با آب خالص ‏‎ ‎‏غسلش بدهند،و همچنین اگر در احرام عمره پیش از کوتاه کردن مو،بمیرد.‏

‏‏         مسأله 554- اگر سدر و کافور یا یکی از اینها پیدا نشود یا استعمال آن جایز نباشد ‏‎ ‎‏مثل آن که غصبی باشد،باید به جای هر کدام که ممکن نیست میت را با آب خالص ‏‎ ‎‏غسل بدهند.‏

‏‏         مسأله 555- کسی که میت را غسل می‌دهد،باید مسلمان دوازده امامی و عاقل ‏‎ ‎‏باشد و مسائل غسل را هم بداند و بنابر احتیاط واجب بالغ باشد.‏

‏‏         مسأله 556- کسی که میت را غسل می‌دهد باید قصد قربت داشته باشد؛یعنی ‏‎ ‎‏غسل را برای انجام فرمان خداوند عالم به‌جا آورد،و اگر به همین نیت تا آخر غسلِ ‏‎ ‎‏سوم باقی باشد کافی است و تجدید لازم نیست.‏

‏‏         مسأله 557- غسل بچۀ مسلمان اگرچه از زنا باشد،واجب است.و غسل و کفن و ‏‎ ‎‏دفن کافر و اولاد او جایز نیست.و کسی که از بچگی دیوانه بوده و به حال دیوانگی ‏‎ ‎‏بالغ شده،چنانچه پدر و مادر او یا یکی از آنان مسلمان باشند،باید او را غسل داد و اگر ‏‎ ‎‏هیچ کدام آنان مسلمان نباشند،غسل دادن او جایز نیست.‏

‏‏         مسأله 558- بچۀ سقط شده را اگر چهار ماه یا بیشتر دارد،باید غسل بدهند،و اگر ‏‎ ‎‏چهار ماه ندارد،باید در پارچه‌ای بپیچند و بدون غسل دفن کنند.‏

‏‏         مسأله 559- اگر مرد،زن را و زن،مرد را غسل بدهد باطل است ولی زن می‌تواند ‏‎ ‎‏شوهر خود را غسل دهد و شوهر هم می‌تواند زن خود را غسل دهد،اگرچه احتیاط ‏‎ ‎‏مستحب آن است که زن،شوهر خود و شوهر،زن خود را غسل ندهد.‏

‏‏         مسأله 560- مرد می‌تواند دختر بچه‌ای را که سن او از سه سال بیشتر نیست،غسل ‏
‏‎

‎‏دهد،زن هم می‌تواند پسر بچه‌ای را که سه سال بیشتر ندارد،غسل دهد.‏

‏‏         مسأله 561- اگر برای غسل دادن میتی که مرد است مرد پیدا نشود زنانی که با او ‏‎ ‎‏نسبت دارند و محرمند مثل مادر و خواهر و عمه و خاله،یا به واسطۀ شیر خوردن با او ‏‎ ‎‏محرم شده‌اند،می‌توانند غسلش بدهند.و نیز اگر برای غسل میت زن،زن دیگری ‏‎ ‎‏نباشد مردهایی که با او نسبت دارند و محرمند،یا به واسطۀ شیر خوردن با او محرم ‏‎ ‎‏شده‌اند،می‌توانند از زیر لباس،او را غسل دهند.‏

‏‏         مسأله 562- اگر میت و کسی که او را غسل می‌دهد هر دو مرد یا هر دو زن ‏‎ ‎‏باشند جایز است که غیر از عورت،جاهای دیگر میت برهنه باشد و همین‌طور اگر ‏‎ ‎‏محرم باشند.‏

‏‏         مسأله 563- نگاه کردن به عورت میت،حرام است،و کسی که او را غسل می‌دهد ‏‎ ‎‏اگر نگاه کند معصیت کرده ولی غسل باطل نمی‌شود.‏

‏‏         مسأله 564- اگر جایی از بدن میت نجس باشد،باید پیش از آن که آن‌جا را غسل ‏‎ ‎‏بدهند،آب بکشند.و احتیاط مستحب آن است که تمام بدن میت،پیش از شروع به ‏‎ ‎‏غسل پاک باشد.‏

‏‏         مسأله 565- غسل میت مثل غسل جنابت است،و احتیاط واجب آن است که تا ‏‎ ‎‏غسل ترتیبی ممکن است،میت را غسل ارتماسی ندهند،و احتیاط مستحب آن است ‏‎ ‎‏که در غسل ترتیبی هر یک از سه قسمت بدن را در آب فرو نبرند بلکه آب را روی ‏‎ ‎‏آن بریزند.‏

‏‏         مسأله 566- کسی را که در حال حیض یا در حال جنابت مرده،لازم نیست غسل ‏‎ ‎‏حیض یا غسل جنابت بدهند،بلکه همان غسل میت برای او کافی است.‏

‏‏         مسأله 567- جایز نیست که برای غسل دادن میت مزد بگیرند ولی مزد گرفتن برای ‏‎ ‎‏کارهای مقدماتی غسل حرام نیست.‏

‏
‏‎

‎‏         مسأله 568- اگر آب پیدا نشود،یا استعمال آن مانعی داشته باشد باید عوض هر ‏‎ ‎‏غسل،میت را یک تیمم بدهند.‏

‏‏         مسأله 569- کسی که میت را تیمم می‌دهد،می‌تواند در صورت امکان دست میت ‏‎ ‎‏را به زمین بزند و به صورت و پشت دست‌هایش بکشد و اگر به این صورت ممکن ‏‎ ‎‏باشد لازم نیست به دست زنده هم او را تیمم داد اگرچه احتیاط استحبابی جمع است.‏

‏‏احکام کفن میت‏

‏‏         مسأله 570- میت مسلمان را باید با سه پارچه که آنها را لنگ و پیراهن و سرتاسری ‏‎ ‎‏می‌گویند کفن نمایند.‏

‏‏         مسأله 571- لنگ باید از ناف تا زانو،اطراف بدن را بپوشاند،و بهتر آن است که از ‏‎ ‎‏سینه تا روی پا برسد.و بنابر احتیاط واجب پیراهن باید از سر شانه تا نصف ساق پا، ‏‎ ‎‏تمام بدن را بپوشاند و درازی سرتاسری باید به قدری باشد که بستن دو سر آن ممکن ‏‎ ‎‏باشد،و پهنای آن باید به اندازه‌ای باشد که یک طرف آن روی طرف دیگر بیاید.‏

‏‏         مسأله 572- مقداری از لنگ،که از ناف تا زانو را می‌پوشاند و مقداری از پیراهن که ‏‎ ‎‏از شانه تا نصف ساق را می‌پوشاند،مقدار واجب کفن است،و آنچه بیشتر از این مقدار ‏‎ ‎‏در مسألۀ قبل گفته شد،مقدار مستحب کفن می‌باشد.‏

‏‏         مسأله 573- اگر ورثه بالغ باشند و اجازه دهند که بیشتر از مقدار واجب کفن را،که ‏‎ ‎‏در مسألۀ قبل گفته شد از سهم آنان بردارند،اشکال ندارد،و احتیاط واجب آن است که ‏‎ ‎‏بیشتر از مقدار واجب کفن و همچنین مقداری را که احتیاطاً لازم است از سهم وارثی ‏‎ ‎‏که بالغ نشده بر ندارند.‏

‏‏         مسأله 574- اگر کسی وصیت کرده باشد که مقدار مستحب کفن را که در دو مسألۀ ‏‎ ‎‏قبل گفته شد،از ثلث مال او بردارند،یا وصیت کرده باشد ثلث مال را به مصرف خود ‏‎ ‎‏او برسانند ولی مصرف آن را معیّن نکرده باشد یا فقط مصرف مقداری از آن را معیّن ‏
‏‎

‎‏کرده باشد،می‌توانند مقدار مستحب کفن را از ثلث مال او بردارند.‏

‏‏         مسأله 575- اگر میت وصیت نکرده باشد که کفن را از ثلث مال او بردارند ‏‎ ‎‏می‌توانند به طور متعارف که لایق شأن میت باشد کفن و چیزهای دیگری را که از ‏‎ ‎‏واجبات دفن است از اصل مال بردارند.‏

‏‏         مسأله 576- کفن زن بر شوهر است،اگرچه زن از خود مال داشته باشد،و همچنین ‏‎ ‎‏اگر زن را به شرحی که در کتاب طلاق گفته می‌شود،طلاق رجعی بدهند و پیش از ‏‎ ‎‏تمام شدن عدّه بمیرد،شوهرش باید کفن او را بدهد و چنانچه شوهر بالغ نباشد یا ‏‎ ‎‏دیوانه باشد ولیّ شوهر باید از مال او کفن زن را بدهد.‏

‏‏         مسأله 577- کفن میت بر خویشان او واجب نیست،اگرچه مخارج او در حال ‏‎ ‎‏زندگی بر آنان واجب باشد.‏

‏‏         مسأله 578- احتیاط واجب آن است که هر یک از سه پارچۀ کفن به قدری نازک ‏‎ ‎‏نباشد که بدن میت از زیر آن پیدا باشد.‏

‏‏         مسأله 579- کفن کردن با چیز غصبی،اگر چیز دیگری هم پیدا نشود جایز نیست و ‏‎ ‎‏چنانچه کفن میت غصبی باشد و صاحب آن راضی نباشد باید از تنش بیرون آورند، ‏‎ ‎‏اگرچه او را دفن کرده باشند،و همچنین جایز نیست با پوست مردار او را کفن کنند.‏

‏‏         مسأله 580- کفن کردن میت با چیز نجس و با پارچۀ ابریشمی خالص،جایز ‏‎ ‎‏نیست،ولی در حال ناچاری اشکال ندارد و احتیاط واجب آن است که با پارچۀ ‏‎ ‎‏طلاباف هم میت را کفن نکنند مگر در حال ناچاری.‏

‏‏         مسأله 581- کفن کردن با پارچه‌ای که از پشم یا موی حیوان حرام گوشت ‏‎ ‎‏تهیه شده،در حال اختیار جایز نیست،ولی اگر پوست حیوان حلال گوشت را ‏‎ ‎‏طوری درست کنند که به آن جامه گفته شود،می‌شود با آن میت را کفن کنند و ‏‎ ‎‏همچنین اگر کفن از مو و پشم حیوان حلال گوشت باشد اشکال ندارد،اگرچه ‏
‏‎

‎‏احتیاط مستحب آن است که با این دو هم کفن ننمایند.‏

‏‏         مسأله 582- اگر کفن میت به نجاست خود او،یا به نجاست دیگری نجس شود، ‏‎ ‎‏چنانچه کفن ضایع نمی‌شود،باید مقدار نجس را بشویند یا ببُرند ولی اگر در قبر ‏‎ ‎‏گذاشته باشند بهتر است که ببرند بلکه اگر بیرون آوردن میت اهانت به او باشد بریدن ‏‎ ‎‏واجب می‌شود و اگر شستن یا بریدن آن ممکن نیست،در صورتی که عوض کردن آن ‏‎ ‎‏ممکن باشد،باید عوض نمایند.‏

‏‏         مسأله 583- کسی که برای حج یا عمره احرام بسته اگر بمیرد باید مثل دیگران کفن ‏‎ ‎‏شود و پوشاندن سر و صورتش اشکال ندارد.‏

‏‏         مسأله 584- مستحب است انسان در حال سلامتی،کفن و سدر و کافور خود ‏‎ ‎‏را تهیه کند.‏

‏‏احکام حُنوط‏

‏‏         مسأله 585- بعد از غسل واجب است میت را حنوط کنند؛یعنی به پیشانی و کف ‏‎ ‎‏دست‌ها و سر زانوها و سر دو انگشت بزرگ پاهای او کافور بمالند.و مستحب است ‏‎ ‎‏به سر بینی میت هم کافور بمالند و باید کافور ساییده و تازه باشد و اگر به واسطۀ کهنه ‏‎ ‎‏بودن،عطر او از بین رفته باشد کافی نیست.‏

‏‏         مسأله 586- در حنوط میت،مراعات ترتیب بین اعضای سجود لازم نیست اگرچه ‏‎ ‎‏مستحب است اول کافور را به پیشانی میت بمالند.‏

‏‏         مسأله 587- بهتر آن است که میت را پیش از کفن کردن،حنوط نمایند اگرچه در ‏‎ ‎‏بین کفن کردن و بعد از آن هم مانعی ندارد.‏

‏‏         مسأله 588- کسی که برای حج احرام بسته است،اگر پیش از تمام کردن سعی بین ‏‎ ‎‏صفا و مروه بمیرد،حنوط کردن او جایز نیست،و نیز اگر در احرام عمره پیش از آن که ‏‎ ‎‏موی خود را کوتاه کند بمیرد نباید او را حنوط کنند.‏

‏
‏‎

‎‏         مسأله 589- زنی که شوهر او مرده و هنوز عدّه‌اش تمام نشده اگرچه حرام است ‏‎ ‎‏خود را خوشبو کند،ولی چنانچه بمیرد حنوط او واجب است.‏

‏‏         مسأله 590- مکروه است میت را با مشک و عنبر و عود و عطرهای دیگر خوشبو ‏‎ ‎‏کنند یا برای حنوط اینها را با کافور مخلوط نمایند.‏

‏‏         مسأله 591- مستحب است،قدری تربت حضرت سیدالشهدا علیه السلام با کافور مخلوط ‏‎ ‎‏کنند،ولی باید از آن کافور به جاهایی که بی‌احترامی می‌شود نرسانند و نیز باید تربت ‏‎ ‎‏به قدری زیاد نباشد،که وقتی با کافور مخلوط شد،آن را کافور نگویند.‏

‏‏         مسأله 592- اگر کافور به اندازۀ غسل و حنوط نباشد بنابر احتیاط واجب غسل را ‏‎ ‎‏مقدم دارند،و اگر برای هفت عضو نرسد بنابر احتیاط واجب پیشانی را مقدم دارند.‏

‏‏مسأله 593- مستحب است دو چوب تر و تازه در قبر همراه میت بگذارند.‏

‏‏احکام نماز میت‏

‏‏         مسأله 594- نماز خواندن بر میت مسلمان،اگرچه بچه باشد واجب است،ولی باید ‏‎ ‎‏پدر و مادر آن بچه یا یکی از آنان مسلمان باشند و شش سال بچه تمام شده باشد.‏

‏‏         مسأله 595- نماز میت باید بعد از غسل و حنوط و کفن کردن او خوانده شود،و ‏‎ ‎‏اگر پیش از اینها،یا در بین اینها بخوانند،اگرچه از روی فراموشی یا ندانستن مسأله ‏‎ ‎‏باشد کافی نیست.‏

‏‏         مسأله 596- کسی که می‌خواهد نماز میت بخواند،لازم نیست با وضو یا غسل یا ‏‎ ‎‏تیمم باشد و بدن و لباسش پاک باشد،و اگر لباس او غصبی هم باشد اشکال ندارد، ‏‎ ‎‏اگرچه احتیاط مستحب آن است که تمام چیزهایی را که در نمازهای دیگر لازم است ‏‎ ‎‏رعایت کند.‏

‏‏         مسأله 597- کسی که به میت نماز می‌خواند،باید رو به قبله باشد و نیز واجب ‏‎ ‎‏است میت را مقابل او به پشت بخوابانند،به طوری که سر او به طرف راست ‏
‏‎

‎‏نمازگزار و پای او به طرف چپ نمازگزار باشد.‏

‏‏         مسأله 598- مکان نمازگزار باید از جای میت پست‌تر یا بلندتر نباشد ولی پستی و ‏‎ ‎‏بلندی مختصر اشکال ندارد.‏

‏‏         مسأله 599- نمازگزار باید از میت دور نباشد،ولی کسی که نماز میت را به جماعت ‏‎ ‎‏می‌خواند اگر از میت دور باشد،چنانچه صف‌ها به یکدیگر متصل باشد اشکال ندارد.‏

‏‏         مسأله 600- نمازگزار باید مقابل میت بایستد،ولی اگر نماز به جماعت خوانده ‏‎ ‎‏شود و صف جماعت از دو طرف میت بگذرد،نماز کسانی که مقابل میت نیستند ‏‎ ‎‏اشکال ندارد.‏

‏‏         مسأله 601- بین میت و نمازگزار باید پرده و دیوار یا چیزی مانند اینها نباشد،ولی ‏‎ ‎‏اگر میت در تابوت و مانند آن باشد اشکال ندارد.‏

‏‏         مسأله 602- در وقت خواندن نماز،باید عورت میت پوشیده باشد و اگر کفن کردن ‏‎ ‎‏او ممکن نیست،باید عورتش را اگرچه با تخته و آجر و مانند اینها باشد بپوشانند.‏

‏‏         مسأله 603- نماز میت را باید ایستاده و با قصد قربت بخواند،و در موقع نیت،میت ‏‎ ‎‏را معیّن کند،مثلاً نیت کند نماز می‌خوانم بر این میت قربةً الی اللّٰه.‏

‏‏         مسأله 604- اگر کسی نباشد که بتواند نماز میت را ایستاده بخواند،می‌شود نشسته ‏‎ ‎‏بر او نماز خواند.‏

‏‏         مسأله 605- اگر میت وصیت کرده باشد که شخص معینی بر او نماز بخواند، ‏‎ ‎‏احتیاط واجب آن است که آن شخص از ولیّ میت اجازه بگیرد و بر ولیّ هم بنابر ‏‎ ‎‏احتیاط واجب،واجب است که اجازه بدهد.‏

‏‏         مسأله 606- مکروه است بر میت چند مرتبه نماز بخوانند،ولی اگر میت اهل علم و ‏‎ ‎‏تقوا باشد مکروه نیست.‏

‏‏         مسأله 607- اگر میت را عمداً یا از روی فراموشی یا به جهت عذری بدون نماز ‏
‏‎

‎‏دفن کنند،یا بعد از دفن معلوم شود نمازی که بر او خوانده شده باطل بوده است تا ‏‎ ‎‏وقتی جسد او از هم نپاشیده واجب است با شرطهایی که برای نماز میت گفته شد به ‏‎ ‎‏قبرش نماز بخوانند.‏

‏‏دستور نماز میت‏

‏‏         مسأله 608- نماز میت پنج تکبیر دارد و اگر نمازگزار پنج تکبیر به این ترتیب بگوید ‏‎ ‎‏کافی است:‏

‏‏بعد از نیت و گفتن تکبیر اول بگوید:‏

‏‏«اَشْهَدُ انْ لاٰ الٰهَ الَّا اللّٰهُ وَاَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّٰهِ».‏

‏‏و بعد از تکبیر دوم بگوید:‏

‏‏«اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ».‏

‏‏و بعد از تکبیر سوم بگوید:‏

‏‏«اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنینَ وَالْمُؤْمِنٰاتِ».‏

‏‏و بعد از تکبیر چهارم اگر میت مرد است بگوید:‏

‏‏«اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِهٰذَا الْمَیِّتِ» و اگر زن ‏‎ ‎‏است بگوید:‏

‏‏«اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِهٰذِهِ الْمَیِّتِ» و بعد تکبیر پنجم را بگوید.‏

‏‏و بهتر است بعد از تکبیر اول بگوید:‏

‏‏«اَشْهَدُ انْ لاٰ الٰهَ الَّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لاٰ شَرِیکَ لَهُ وَاَشْهَدُ ‏‎ ‎‏انَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ ارْسَلَهُ بِالْحقِّ بَشیراً وَنَذیراً بَیْنَ یَدَیِ السَّاعَةِ».‏

‏‏و بعد از تکبیر دوم بگوید:‏

‏‏«اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَبارِکْ عَلیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ ‏‎ ‎‏مُحَمَّدٍ وَارْحَمْ مُحَمَّداً وَآلَ مُحَمَّدٍ کَاَفْضَلِ مَا صَلَّیْتَ وَبارَکْتَ وَتَرَحَّمْتَ عَلیٰ ابْراهیمَ وَآلِ ‏‎ ‎‏ابراهیمَ انَّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ وَصَلِّ عَلیٰ جَمیعِ الْاَنْبِیٰاءِ وَالْمُرْسَلینَ وَالشُّهَداءِ وَالصِّدِّیقینَ وَجَمیعِ ‏‎ ‎‏عِبادِ اللّٰهِ الصّالِحینَ».‏

‏‏و بعد از تکبیر سوم بگوید:‏

‏‏«اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤمِنینَ وَالْمُؤمِنٰاتِ وَالْمُسْلِمینَ وَالْمُسْلِمٰاتِ ‏‎ ‎‏الْاَحْیٰاءِ مِنْهُمْ وَالْاَمْواتِ تٰابِعْ بَیْنَنا وَبَیْنَهُمْ بِالْخَیْراتِ انَّکَ مُجیبُ الدَّعَواتِ انَّکَ عَلیٰ کُلِّ ‏‎ ‎‏شَیْءٍ قَدِیرٌ».‏

‏‏و بعد از تکبیر چهارم اگر میت مرد است بگوید:‏

‏‏«اَللّٰهُمَّ انَّ هَذَا عَبْدُکَ وَابْنُ عَبْدِکَ ‏‎ ‎‏وَابْنُ امَتِکَ نَزَلَ بِکَ وَاَنْتَ خَیْرُ مَنْزُولٍ بِهِ اللّٰهُمَّ انّا لا نَعْلَمُ مِنْهُ الّا خَیْراً وَاَنْتَ اعْلَمُ بِهِ مِنّا ‏‎ ‎‏اللّٰهُمَّ انْ کٰانَ مُحْسِناً فَزِدْ فِی احسانِهِ وَاِنْ کٰانَ مُسِیئاً فَتَجَاوَزْ عَنْهُ وَاغْفِرْ لَهُ اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ عِنْدَکَ          ‏

‎

‏‏فی اعلی علیین و اخلف علی اهله فی الغابرین و ارحمه برحمتک یا ارحم الراحمین». و بعد ‏‎ ‎‏تکبیر پنجم رای بگوید.‏

‏‏ولی اگر میت زن است بعد از تکبیر چهارم بگوید:‏

‏‏«اللهم ان هذه امتک و ابنة عبدک ‏‎ ‎‏و ابنة امتک نزلت بک و انت خیر منزول به اللهم انا لا نعلم منها الا خیرا و انت اعلم بها منا ‏‎ ‎‏اللهم ان کانت محسنة فزد فی احسانها و ان کانت مسیئة فتجاوز عنها و اغفر لها اللهم ‏‎ ‎‏اجعلها عندک فی اعلی علیین و اخلف علی اهلها فی الغابرین و ارحمها برحمتک یا ارحم ‏‎ ‎‏الراحمین».‏

‏‏         مسأله 609- باید تکبیرها و دعاها رای طوری پشت سر هم بخواند که نماز از صورت ‏‎ ‎‏خود خارج نشود.‏

‏‏         مسأله 610- کسی که نماز میت رای به جماعت می خواند باید تکبیرها و دعاهای آن ‏‎ ‎‏را هم بخواند.‏

‏‏مستحبات نماز میت‏

‏‏مسأله 611- چند چیز در نماز میت مستحب است:‏

‏‏اول:کسی که نماز میت می خواند با و ضو یا غسل یا تیمم باشد،و احتیاط مستحب ‏‎ ‎‏آن است در صورتی تیمم کند که و ضو و غسل ممکن نباشد،یا بترسد که اگر و ضو ‏‎ ‎‏بگیرد یا غسل کند به نماز میت نرسد.‏

‏‏دوم:اگر میت مرد است،امام جماعت یا کسی که فرادا به او نماز می خواند مقابل ‏‎ ‎‏و سط قامت او بایستد و اگر میت زن است مقابل سینه اش بایستد.‏

‏‏سوم:پا برهنه نماز بخواند.‏

‏‏چهارم:در هر تکبیر دست ها رای بلند کند.‏

‏‏پنجم:فاصلة او با میت به قدری کم باشد که اگر باد لباسش رای حرکت دهد به ‏‎ ‎‏جنازه برسد.‏

‏‏ششم:نماز میت رای به جماعت بخواند.‏

‏
‏‎

‎‏هفتم:امام جماعت تکبیر و دعاها رای بلند بخواند و کسانی که با او نماز می خوانند، ‏‎ ‎‏آهسته بخوانند.‏

‏‏هشتم:در جماعت اگرچه مأموم یک نفر باشد،عقب امام بایستد.‏

‏‏نهم:نمازگزار به میت و مؤمنین زیاد دعا کند.‏

‏‏دهم:پیش از نماز سه مرتبه بگوید:«الصلاة».‏

‏‏یازدهم:نماز رای در جایی بخوانند که مردم برای نماز میت بیشتر به آن جا می روند.‏

‏‏دوازدهم:زن حائض اگر نماز میت رای به جماعت می خواند در صفی تنها بایستد.‏

‏‏         مسأله 612- خواندن نماز میت در مساجد مکروه است و لی در مسجد الحرام ‏‎ ‎‏مکروه نیست.‏

‏‏احکام دفن‏

‏‏         مسأله 613- واجب است میت رای طوری در زمین دفن کنند،که بوی او بیرون نیاید ‏‎ ‎‏و درندگان هم نتوانند بدنش رای بیرون آورند و در صورتی که ترس درنده و نزدیک ‏‎ ‎‏شدن انسانی که از بوی میت اذ یت شود در بین نباشد اقوا کفایت تنها عنوان دفن در ‏‎ ‎‏زمین است،اگرچه احتیاط مستحب آن است که گودی قبر به همان اندازة مذکور در ‏‎ ‎‏بالا باشد،و اگر ترس آن باشد که جانور بدن او رای بیرون آورد،باید قبر رای با آجر و مانند ‏‎ ‎‏آن محکم کنند.‏

‏‏         مسأله 614- اگر دفن میت در زمین ممکن نباشد،می توانند به جیء دفن،او رای در بنا ‏‎ ‎‏یا تابوت بگذارند.‏

‏‏         مسأله 615- میت رای باید در قبر به پهلوی راست طوری بخوابانند که جلوی بدن او ‏‎ ‎‏رو به قبله باشد.‏

‏‏         مسأله 616- اگر کسی در کشتی بمیرد،چنانچه جسد او فاسد نمی شود و بودن او ‏‎ ‎‏در کشتی مانعی ندارد،باید صبر کنند تا به خشکی برسند و او رای در زمین دفن کنند ‏
‏‎

‎‏وگرنه،باید در کشتی غسلش بدهند و حنوط و کفن کنند و پس از خواندن نماز میت ‏‎ ‎‏چیز سنگینی به پایش ببندند و به دریا بیندازند یا او رای در خمره بگذارند و درش را ‏‎ ‎‏ببندند و به دریا بیندازند و اگر ممکن است باید او رای در جایی بیندازند که فورا طعمه ‏‎ ‎‏حیوانات نشود.‏

‏‏         مسأله 617- اگر بترسند که دشمن،قبر میت رای بشکافد و بدن او رای بیرون آورد و ‏‎ ‎‏گوش یا بینی یا اعضای دیگر او رای ببرد چنانچه ممکن باشد باید به طوری که در مسأله ‏‎ ‎‏پیش گفته شد او رای به دریا بیندازند.‏

‏‏         مسأله 618- مخارج انداختن در دریا و مخارج محکم کردن قبر میت رای در صورتی ‏‎ ‎‏که لا زم باشد،باید از اصل مال میت بردارند.‏

‏‏         مسأله 619- اگر زن کافره بمیرد و بچه در شکم او مرده باشد،چنانچه پدر بچه ‏‎ ‎‏مسلمان باشد،باید زن رای در قبر به پهلوی چپ پشت به قبله بخوابانند که روی بچه به ‏‎ ‎‏طرف قبله باشد بلکه اگر هنوز روح هم به بدن او داخل نشده باشد،بنابر احتیاط ‏‎ ‎‏و اجب باید به همین دستور عمل کنند.‏

‏‏         مسأله 620- دفن مسلمان،در قبرستان کفار و دفن کافر،در قبرستان مسلمانان ‏‎ ‎‏جایز نیست.‏

‏‏         مسأله 621- دفن مسلمان در جایی که بی احترامی به او باشد،مانند جایی که ‏‎ ‎‏خاکروبه و کثافت می ریزند،جایز نیست.‏

‏‏         مسأله 622- میت رای نباید در جیء غصبی دفن کنند و دفن کردن در جایی که برای ‏‎ ‎‏غیر دفن کردن و قف شده و در مسجد اگر ضرر به مسلمانان باشد یا مزاحم نمازشان ‏‎ ‎‏باشد جایز نیست،بلکه اقوا آن است که اصلا در مسجد دفن نکنند و در زمینی که مثل ‏‎ ‎‏مسجد برای غیر دفن کردن و قف شده جایز نیست.‏

‏‏مسأله 623- دفن میت در قبر مردة دیگر اگر موجب نبش شود جایز نیست.‏

‏
‏‎

‎‏         مسأله 624- چیزی که از میت جدا می شود،اگرچه مو و ناخن و دندانش باشد،باید ‏‎ ‎‏با او دفن شود و اگر موجب نبش شود،احتیاط آن است که جدا دفن شود.و دفن ناخن ‏‎ ‎‏و دندانی که در حال زندگی از انسان جدا می شود مستحب است.‏

‏‏         مسأله 625- اگر کسی در چاه بمیرد و بیرون آوردنش ممکن نباشد باید در چاه را ‏‎ ‎‏ببندند و همان چاه رای قبر اوقرار دهند،و در صورتی که چاه مال غیر باشد باید به ‏‎ ‎‏نحوی او رای راضی کنند.‏

‏‏         مسأله 626- اگر بچه در رحم مادر بمیرد و ماندنش در رحم برای مادر خطر داشته ‏‎ ‎‏باشد،باید به آسان ترین راه او رای بیرون آورند،و چنانچه ناچار شوند که او رای قطعه ‏‎ ‎‏قطعه کنند اشکال ندارد،ولی باید به و سیلة شوهرش اگر اهل فن است یا زنی که اهل ‏‎ ‎‏فن باشد او رای بیرون بیاورند و اگر ممکن نیست مرد محرمی که اهل فن باشد،و اگر آن ‏‎ ‎‏هم ممکن نشود مرد نامحرمی که اهل فن باشد بچه رای بیرون بیاورد،و در صورتی که ‏‎ ‎‏آن هم پیدا نشود کسی که اهل فن نباشد می تواند بچه رای بیرون آورد.‏

‏‏         مسأله 627- هرگاه مادر بمیرد و بچه در شکمش زنده باشد اگرچه امید زنده ماندن ‏‎ ‎‏طفل رای نداشته باشند باید به و سیلة کسانی که در مسأله پیش گفته شد از هر طرفی ‏‎ ‎‏که بچه سالم بیرون می آید بچه رای بیرون آورند و دوباره بدوزند،ولی اگر بین پهلوی ‏‎ ‎‏چپ و راست در سالم بودن بچه فرقی نباشد احتیاط و اجب آن است که از پهلوی ‏‎ ‎‏چپ بیرون آورند.‏

‏‏مستحبات دفن‏

‏‏         مسأله 628- خوب است به امید آن که مطلوب پروردگار باشد قبر رای به اندازة قد ‏‎ ‎‏انسان متوسط گود کنند و میت رای در نزدیک ترین قبرستان دفن نما یند،مگر آن که ‏‎ ‎‏قبرستان دورتر،از جهتی بهتر باشد،مثل آن که مردمان خوب در آن جا دفن شده ‏‎ ‎‏باشند،یا مردم برای فاتحة اهل قبور بیشتر به آن جا بروند و نیز جنازه رای در چند زرعی ‏
‏‎

‎‏قبر،زمین بگذارند و تا سه مرتبه کم کم نزدیک ببرند،و در هر مرتبه زمین بگذارند و ‏‎ ‎‏بردارند و در نوبت چهارم وارد قبر کنند و اگر میت مرد است در دفعة سوم طوری ‏‎ ‎‏زمین بگذارند که سر او طرف پایین قبر باشد و در دفعة چهارم از طرف سر وارد قبر ‏‎ ‎‏نما یند و اگر زن است در دفعة سوم طرف قبلة قبر بگذارند و به پهنا وارد قبر کنند و در ‏‎ ‎‏موقع وارد کردن،پارچه ای روی قبر بگیرند،و نیز جنازه رای به آرامی از تابوت بگیرند و ‏‎ ‎‏وارد قبر کنند،و دعاهایی که دستور داده شده،پیش از دفن و موقع دفن بخوانند و بعد ‏‎ ‎‏از آن که میت رای در لحد گذاشتند،گره های کفن رای باز کنند و صورت میت رای روی ‏‎ ‎‏خاک بگذارند و بالشی از خاک زیر سر او بسازند و پشت میت،خشت خام یا کلوخی ‏‎ ‎‏بگذارند که میت به پشت برنگردد و پیش از آن که لحد رای بپوشانند،دست راست رای به ‏‎ ‎‏شانة راست میت بزنند و دست چپ رای به قوت بر شانة چپ میت بگذارند و دهان را ‏‎ ‎‏نزدیک گوش او ببرند و به شدت حرکتش دهند و سه مرتبه بگویند:‏

‏‏«اسمع إفهم یا ‏‎ ‎‏فلان بن فلان» و به جیء فلان اسم میت و پدرش رای بگویند مثلا اگر اسم او محمد و ‏‎ ‎‏اسم پدرش علی است سه مرتبه بگویند:‏

‏‏«اسمع إفهم یا محمد بن علی» پس از آن ‏‎ ‎‏بگویند:‏

‏‏         «هل انت علی العهد الذی فارقتنا علیه من شهادة ان لا اله الا الله وحده لا شریک له ‏‎ ‎‏و ان محمدا صلی الله علیه و آله عبده و رسوله و سید النبیین و خاتم المرسلین و ان علیا امیر ‏‎ ‎‏المؤمنین و سید الوصیین و امام افترض الله طاعته علی العالمین و ان الحسن و الحسین ‏‎ ‎‏و علی بن الحسین و محمد بن علی و جعفربن محمد و موسی بن جعفر و علی بن موسی ‏‎ ‎‏و محمد بن علی و علی بن محمد و الحسن بن علی و القائم الحجة المهدی صلوات الله ‏‎ ‎‏علیهم ائمة المؤمنین و حجج الله علی الخلق اجمعین و ائمتک ائمة هدی بک ابراریا فلان بن ‏‎ ‎‏فلان» و به جیء فلان بن فلان اسم میت و پدرش رای بگوید.‏

‏‏و بعد بگوید:‏

‏‏«اذا اتاک الملکان المقربان رسولین من عند الله تبارک و تعالی و سئلاک ‏‎ ‎‏عن ربک و عن نبیک و عن دینک و عن کتابک و عن قبلتک و عن ائمتک فلا تخف و لا تحزن          ‏

‎

‏‏وقل فی جوابهما الله ربی و محمد صلی الله علیه و آله نبیی و الاسلام دینی و القرآن کتابی ‏‎ ‎‏و الکعبة قبلتی و امیر المؤمنین علی بن ابی‌طالب امامی و الحسن بن علی المجتبی امامی ‏‎ ‎‏و الحسین بن علی الشهید بکربلا امامی و علی زین العابدین امامی و محمد الباقر امامی ‏‎ ‎‏و جعفر الصادق امامی و موسی الکاظم امامی و علی الرضا امامی و محمد الجواد امامی ‏‎ ‎‏و علی الهادی امامی و الحسن العسکری امامی و الحجة المنتظر امامی هؤلاء صلوات الله ‏‎ ‎‏علیهم اجمعین ائمتی و سادتی و قادتی و شفعائی بهم اتولی و من اعدائهم اتبرء فی الدنیا ‏‎ ‎‏و الآخرة ثم اعلم یا فلان بن فلان» و به جیء فلان بن فلان اسم میت و پدرش رای بگوید.‏

‏‏بعد بگوید:‏

‏‏«ان الله تبارک و تعالی نعم الرب و ان محمدا صلی الله علیه و آله نعم ‏‎ ‎‏الرسول و ان علی بن ابی طالب و اولاده المعصومین الائمة الاثنی عشر نعم الأئمة و ان ما ‏‎ ‎‏جاء به محمد صلی الله علیه و آله حق و ان الموت حق و سؤال منکر و نکیر فی القبر حق ‏‎ ‎‏و البعث حق و النشور حق و الصراط حق و المیزان حق و تطایر الکتاب حق و ان الجنة حق ‏‎ ‎‏و النار حق و ان الساعة آتیة لا ریب فیها و ان الله یبعث من فی القبور» پس بگوید: ‏

‏‏«ا فهمت یا فلان» و به جیء فلان اسم میت رای بگوید.‏

‏‏پس از آن بگوید:‏

‏‏«ثبتک الله بالقول الثابت و هداک الله الی صراط مستقیم عرف الله ‏‎ ‎‏بینک و بین اولیائک فی مستقر من رحمته».‏

‏‏پس بگوید:‏

‏‏«اللهم جاف الارض عن جنبیه و اصعد بروحه الیک و لقه منک برهانا اللهم ‏‎ ‎‏عفوک عفوک».‏

‏‏         مسأله 629- خوب است به امید این که مطلوب پروردگار است کسی که میت رای در ‏‎ ‎‏قبر می گذارد،با طهارت و سر برهنه و پا برهنه باشد و از طرف پای میت از قبر بیرون ‏‎ ‎‏بیاید و غیر از خویشان میت کسانی که حاضرند،با پشت دست خاک بر قبر بریزند و ‏‎ ‎‏بگویند: «إِنّٰا لِلّٰهِ وَ إِنّٰا إِلَیْهِ رٰاجِعُونَ .اگر میت زن است کسی که با او محرم می باشد او را ‏‎ ‎‏در قبر بگذارد و اگر محرمی نباشد خویشانش او رای در قبر بگذارند.‏

‏‏         مسأله 630- خوب است به امید این که مطلوب پروردگار است قبر رای مرباع یا مرباع ‏
‏‎

‎‏مستطیل بسازند و به اندازة چهار انگشت از زمین بلند کنند و نشانه ای روی آن ‏‎ ‎‏بگذارند که اشتباه نشود و روی قبر آب بپاشند،و بعد از پاشیدن آب کسانی که ‏‎ ‎‏حاضرند،دست ها رای بر قبر بگذارند و انگشت ها رای باز کرده در خاک فرو برند و هفت ‏‎ ‎‏مرتبه سوره مبارکة «إِنّٰا أَنْزَلْنٰاهُ» بخوانند و برای میت طلب آمرزش کنند و این دعا را ‏‎ ‎‏بخوانند:‏

‏‏«اللهم جاف الارض عن جنبیه و اصعد الیک روحه و لقه منک رضوانا و اسکن قبره ‏‎ ‎‏من رحمتک ما تغنیه به عن رحمة من سواک».‏

‏‏         مسأله 631- پس از رفتن کسانی که تشییع جنازه کرده اند مستحب است و لی ‏‎ ‎‏میت یا کسی که از طرف ولی اجازه دارد،دعاهایی رای که دستور داده شده،به میت ‏‎ ‎‏تلقین کند.‏

‏‏         مسأله 632- بعد از دفن مستحب است صاحبان عزا رای سر سلامتی دهند ولی اگر ‏‎ ‎‏مدتی گذشته است که به و اسطة سر سلامتی دادن،مصیبت یادشان می آید،ترک آن ‏‎ ‎‏بهتر است،و نیز مستحب است تا سه روز برای اهل خائنة میت غذا بفرستند و غذا ‏‎ ‎‏خوردن نزد آنان و در منزلشان مکروه است.‏

‏‏         مسأله 633- مستحب است انسان در مرگ خویشان،مخصوصا در مرگ فرزند ‏‎ ‎‏صبر کند و هر و قت میت رای یاد می کند «إِنّٰا لِلّٰهِ وَ إِنّٰا إِلَیْهِ رٰاجِعُونَ بگوید،و برای میت ‏‎ ‎‏قرآن بخواند و سر قبر پدر و مادر از خداوند حاجت بخواهد و قبر را محکم بسازد که ‏‎ ‎‏زود خراب نشود.‏

‏‏         مسأله 634- جایز نیست انسان در مرگ کسی صورت و بدن را بخراشد و به خود ‏‎ ‎‏لطمه بزند.‏

‏‏مسأله 635- پاره کردن یقه در مرگ غیر پدر و برادر جایز نیست.‏

‏‏         مسأله 636- اگر مرد در مرگ زن یا فرزند یقه یا لباس خود را پاره کند یا اگر زن ‏‎ ‎‏در عزای میت صورت خود را بخراشد به طوری که خون بیاید یا موی خود را بکند، ‏
‏‎

‎‏باید یک بنده آزاد کند،یا ده فقیر را طعام دهد و یا آنها را بپوشاند و اگر نتواند باید ‏‎ ‎‏سه روز روزه بگیرد بلکه اگر خون هم نیاید بنابر احتیاط واجب به این دستور ‏‎ ‎‏عمل نماید.‏

‏‏مسأله 637- احتیاط واجب آن است که در گریۀ بر میت صدا را خیلی بلند نکنند.‏

‏‏ ‏

‏‎

‎