احکام غسل و کفن و نماز و دفن میت
مسأله 542- غسل و کفن و نماز و دفن مسلمان دوازده امامی بر هر مکلفی واجب است،و اگر بعضی انجام دهند،از دیگران ساقط میشود و چنانچه هیچ کس انجام ندهد همه معصیت کردهاند،و بنابر احتیاط واجب حکم مسلمانی هم که دوازده امامی نیست همینطور است.
مسأله 543- اگر کسی مشغول کارهای میت شود بر دیگران واجب نیست اقدام نمایند،ولی اگر او عمل را نیمه کاره بگذارد،باید دیگران تمام کنند.
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 97
مسأله 544- اگر انسان یقین کند که دیگری مشغول کارهای میت شده،واجب نیست به کارهای میت اقدام کند،ولی اگر شک یا گمان دارد،باید اقدام نماید.
مسأله 545- اگر کسی بداند غسل یا کفن یا نماز یا دفن میت را باطل انجام دادهاند باید دوباره انجام دهد ولی اگر گمان دارد که باطل بوده یا شک دارد که درست بوده یا نه،لازم نیست اقدام نماید.
مسأله 546- برای غسل و کفن و نماز و دفن میت،باید از ولیّ او اجازه بگیرند.
مسأله 547- ولیّ زن که در غسل و کفن و دفن او دخالت میکند شوهر او است و بعد از او،مردهایی که از میت ارث میبرند مقدم بر زنهای ایشانند و هر کدام که در ارث بردن مقدم هستند در این امر نیز مقدمند.
مسأله 548- اگر کسی بگوید من وصی یا ولیّ میتم یا ولیّ میت به من اجازه داده که غسل و کفن و دفن میت را انجام دهم،چنانچه دیگری نمیگوید من ولیّ یا وصی میتم یا ولیّ میت به من اجازه داده است،انجام کارهای میت با او است.
مسأله 549- اگر میت برای غسل و کفن و دفن و نماز خود غیر از ولیّ،کس دیگری را معیّن کند،احتیاط واجب آن است که ولیّ و آن کس هر دو اجازه بدهند،و لازم نیست کسی که میت،او را برای انجام این کارها معیّن کرده،این وصیت را قبول کند ولی اگر قبول کرد،باید به آن عمل نماید.
احکام غسل میت
مسأله 550- واجب است میت را سه غسل بدهند اول:به آبی که با سدر مخلوط باشد.دوم:به آبی که با کافور مخلوط باشد.سوم:با آب خالص.
مسأله 551- سدر و کافور باید به اندازهای زیاد نباشد که آب را مضاف کند و به اندازهای هم کم نباشد،که نگویند سدر و کافور با آب مخلوط شده است.
مسأله 552- اگر سدر و کافور به اندازهای که لازم است پیدا نشود بنابر احتیاط
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 98
واجب باید مقداری که به آن دسترسی دارند در آب بریزند.
مسأله 553- کسی که برای حج احرام بسته است،اگر پیش از تمام کردن سعی بین صفا و مروه بمیرد،نباید او را با آب کافور غسل دهند و به جای آن باید با آب خالص غسلش بدهند،و همچنین اگر در احرام عمره پیش از کوتاه کردن مو،بمیرد.
مسأله 554- اگر سدر و کافور یا یکی از اینها پیدا نشود یا استعمال آن جایز نباشد مثل آن که غصبی باشد،باید به جای هر کدام که ممکن نیست میت را با آب خالص غسل بدهند.
مسأله 555- کسی که میت را غسل میدهد،باید مسلمان دوازده امامی و عاقل باشد و مسائل غسل را هم بداند و بنابر احتیاط واجب بالغ باشد.
مسأله 556- کسی که میت را غسل میدهد باید قصد قربت داشته باشد؛یعنی غسل را برای انجام فرمان خداوند عالم بهجا آورد،و اگر به همین نیت تا آخر غسلِ سوم باقی باشد کافی است و تجدید لازم نیست.
مسأله 557- غسل بچۀ مسلمان اگرچه از زنا باشد،واجب است.و غسل و کفن و دفن کافر و اولاد او جایز نیست.و کسی که از بچگی دیوانه بوده و به حال دیوانگی بالغ شده،چنانچه پدر و مادر او یا یکی از آنان مسلمان باشند،باید او را غسل داد و اگر هیچ کدام آنان مسلمان نباشند،غسل دادن او جایز نیست.
مسأله 558- بچۀ سقط شده را اگر چهار ماه یا بیشتر دارد،باید غسل بدهند،و اگر چهار ماه ندارد،باید در پارچهای بپیچند و بدون غسل دفن کنند.
مسأله 559- اگر مرد،زن را و زن،مرد را غسل بدهد باطل است ولی زن میتواند شوهر خود را غسل دهد و شوهر هم میتواند زن خود را غسل دهد،اگرچه احتیاط مستحب آن است که زن،شوهر خود و شوهر،زن خود را غسل ندهد.
مسأله 560- مرد میتواند دختر بچهای را که سن او از سه سال بیشتر نیست،غسل
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 99
دهد،زن هم میتواند پسر بچهای را که سه سال بیشتر ندارد،غسل دهد.
مسأله 561- اگر برای غسل دادن میتی که مرد است مرد پیدا نشود زنانی که با او نسبت دارند و محرمند مثل مادر و خواهر و عمه و خاله،یا به واسطۀ شیر خوردن با او محرم شدهاند،میتوانند غسلش بدهند.و نیز اگر برای غسل میت زن،زن دیگری نباشد مردهایی که با او نسبت دارند و محرمند،یا به واسطۀ شیر خوردن با او محرم شدهاند،میتوانند از زیر لباس،او را غسل دهند.
مسأله 562- اگر میت و کسی که او را غسل میدهد هر دو مرد یا هر دو زن باشند جایز است که غیر از عورت،جاهای دیگر میت برهنه باشد و همینطور اگر محرم باشند.
مسأله 563- نگاه کردن به عورت میت،حرام است،و کسی که او را غسل میدهد اگر نگاه کند معصیت کرده ولی غسل باطل نمیشود.
مسأله 564- اگر جایی از بدن میت نجس باشد،باید پیش از آن که آنجا را غسل بدهند،آب بکشند.و احتیاط مستحب آن است که تمام بدن میت،پیش از شروع به غسل پاک باشد.
مسأله 565- غسل میت مثل غسل جنابت است،و احتیاط واجب آن است که تا غسل ترتیبی ممکن است،میت را غسل ارتماسی ندهند،و احتیاط مستحب آن است که در غسل ترتیبی هر یک از سه قسمت بدن را در آب فرو نبرند بلکه آب را روی آن بریزند.
مسأله 566- کسی را که در حال حیض یا در حال جنابت مرده،لازم نیست غسل حیض یا غسل جنابت بدهند،بلکه همان غسل میت برای او کافی است.
مسأله 567- جایز نیست که برای غسل دادن میت مزد بگیرند ولی مزد گرفتن برای کارهای مقدماتی غسل حرام نیست.
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 100
مسأله 568- اگر آب پیدا نشود،یا استعمال آن مانعی داشته باشد باید عوض هر غسل،میت را یک تیمم بدهند.
مسأله 569- کسی که میت را تیمم میدهد،میتواند در صورت امکان دست میت را به زمین بزند و به صورت و پشت دستهایش بکشد و اگر به این صورت ممکن باشد لازم نیست به دست زنده هم او را تیمم داد اگرچه احتیاط استحبابی جمع است.
احکام کفن میت
مسأله 570- میت مسلمان را باید با سه پارچه که آنها را لنگ و پیراهن و سرتاسری میگویند کفن نمایند.
مسأله 571- لنگ باید از ناف تا زانو،اطراف بدن را بپوشاند،و بهتر آن است که از سینه تا روی پا برسد.و بنابر احتیاط واجب پیراهن باید از سر شانه تا نصف ساق پا، تمام بدن را بپوشاند و درازی سرتاسری باید به قدری باشد که بستن دو سر آن ممکن باشد،و پهنای آن باید به اندازهای باشد که یک طرف آن روی طرف دیگر بیاید.
مسأله 572- مقداری از لنگ،که از ناف تا زانو را میپوشاند و مقداری از پیراهن که از شانه تا نصف ساق را میپوشاند،مقدار واجب کفن است،و آنچه بیشتر از این مقدار در مسألۀ قبل گفته شد،مقدار مستحب کفن میباشد.
مسأله 573- اگر ورثه بالغ باشند و اجازه دهند که بیشتر از مقدار واجب کفن را،که در مسألۀ قبل گفته شد از سهم آنان بردارند،اشکال ندارد،و احتیاط واجب آن است که بیشتر از مقدار واجب کفن و همچنین مقداری را که احتیاطاً لازم است از سهم وارثی که بالغ نشده بر ندارند.
مسأله 574- اگر کسی وصیت کرده باشد که مقدار مستحب کفن را که در دو مسألۀ قبل گفته شد،از ثلث مال او بردارند،یا وصیت کرده باشد ثلث مال را به مصرف خود او برسانند ولی مصرف آن را معیّن نکرده باشد یا فقط مصرف مقداری از آن را معیّن
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 101
کرده باشد،میتوانند مقدار مستحب کفن را از ثلث مال او بردارند.
مسأله 575- اگر میت وصیت نکرده باشد که کفن را از ثلث مال او بردارند میتوانند به طور متعارف که لایق شأن میت باشد کفن و چیزهای دیگری را که از واجبات دفن است از اصل مال بردارند.
مسأله 576- کفن زن بر شوهر است،اگرچه زن از خود مال داشته باشد،و همچنین اگر زن را به شرحی که در کتاب طلاق گفته میشود،طلاق رجعی بدهند و پیش از تمام شدن عدّه بمیرد،شوهرش باید کفن او را بدهد و چنانچه شوهر بالغ نباشد یا دیوانه باشد ولیّ شوهر باید از مال او کفن زن را بدهد.
مسأله 577- کفن میت بر خویشان او واجب نیست،اگرچه مخارج او در حال زندگی بر آنان واجب باشد.
مسأله 578- احتیاط واجب آن است که هر یک از سه پارچۀ کفن به قدری نازک نباشد که بدن میت از زیر آن پیدا باشد.
مسأله 579- کفن کردن با چیز غصبی،اگر چیز دیگری هم پیدا نشود جایز نیست و چنانچه کفن میت غصبی باشد و صاحب آن راضی نباشد باید از تنش بیرون آورند، اگرچه او را دفن کرده باشند،و همچنین جایز نیست با پوست مردار او را کفن کنند.
مسأله 580- کفن کردن میت با چیز نجس و با پارچۀ ابریشمی خالص،جایز نیست،ولی در حال ناچاری اشکال ندارد و احتیاط واجب آن است که با پارچۀ طلاباف هم میت را کفن نکنند مگر در حال ناچاری.
مسأله 581- کفن کردن با پارچهای که از پشم یا موی حیوان حرام گوشت تهیه شده،در حال اختیار جایز نیست،ولی اگر پوست حیوان حلال گوشت را طوری درست کنند که به آن جامه گفته شود،میشود با آن میت را کفن کنند و همچنین اگر کفن از مو و پشم حیوان حلال گوشت باشد اشکال ندارد،اگرچه
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 102
احتیاط مستحب آن است که با این دو هم کفن ننمایند.
مسأله 582- اگر کفن میت به نجاست خود او،یا به نجاست دیگری نجس شود، چنانچه کفن ضایع نمیشود،باید مقدار نجس را بشویند یا ببُرند ولی اگر در قبر گذاشته باشند بهتر است که ببرند بلکه اگر بیرون آوردن میت اهانت به او باشد بریدن واجب میشود و اگر شستن یا بریدن آن ممکن نیست،در صورتی که عوض کردن آن ممکن باشد،باید عوض نمایند.
مسأله 583- کسی که برای حج یا عمره احرام بسته اگر بمیرد باید مثل دیگران کفن شود و پوشاندن سر و صورتش اشکال ندارد.
مسأله 584- مستحب است انسان در حال سلامتی،کفن و سدر و کافور خود را تهیه کند.
احکام حُنوط
مسأله 585- بعد از غسل واجب است میت را حنوط کنند؛یعنی به پیشانی و کف دستها و سر زانوها و سر دو انگشت بزرگ پاهای او کافور بمالند.و مستحب است به سر بینی میت هم کافور بمالند و باید کافور ساییده و تازه باشد و اگر به واسطۀ کهنه بودن،عطر او از بین رفته باشد کافی نیست.
مسأله 586- در حنوط میت،مراعات ترتیب بین اعضای سجود لازم نیست اگرچه مستحب است اول کافور را به پیشانی میت بمالند.
مسأله 587- بهتر آن است که میت را پیش از کفن کردن،حنوط نمایند اگرچه در بین کفن کردن و بعد از آن هم مانعی ندارد.
مسأله 588- کسی که برای حج احرام بسته است،اگر پیش از تمام کردن سعی بین صفا و مروه بمیرد،حنوط کردن او جایز نیست،و نیز اگر در احرام عمره پیش از آن که موی خود را کوتاه کند بمیرد نباید او را حنوط کنند.
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 103
مسأله 589- زنی که شوهر او مرده و هنوز عدّهاش تمام نشده اگرچه حرام است خود را خوشبو کند،ولی چنانچه بمیرد حنوط او واجب است.
مسأله 590- مکروه است میت را با مشک و عنبر و عود و عطرهای دیگر خوشبو کنند یا برای حنوط اینها را با کافور مخلوط نمایند.
مسأله 591- مستحب است،قدری تربت حضرت سیدالشهدا علیه السلام با کافور مخلوط کنند،ولی باید از آن کافور به جاهایی که بیاحترامی میشود نرسانند و نیز باید تربت به قدری زیاد نباشد،که وقتی با کافور مخلوط شد،آن را کافور نگویند.
مسأله 592- اگر کافور به اندازۀ غسل و حنوط نباشد بنابر احتیاط واجب غسل را مقدم دارند،و اگر برای هفت عضو نرسد بنابر احتیاط واجب پیشانی را مقدم دارند.
مسأله 593- مستحب است دو چوب تر و تازه در قبر همراه میت بگذارند.
احکام نماز میت
مسأله 594- نماز خواندن بر میت مسلمان،اگرچه بچه باشد واجب است،ولی باید پدر و مادر آن بچه یا یکی از آنان مسلمان باشند و شش سال بچه تمام شده باشد.
مسأله 595- نماز میت باید بعد از غسل و حنوط و کفن کردن او خوانده شود،و اگر پیش از اینها،یا در بین اینها بخوانند،اگرچه از روی فراموشی یا ندانستن مسأله باشد کافی نیست.
مسأله 596- کسی که میخواهد نماز میت بخواند،لازم نیست با وضو یا غسل یا تیمم باشد و بدن و لباسش پاک باشد،و اگر لباس او غصبی هم باشد اشکال ندارد، اگرچه احتیاط مستحب آن است که تمام چیزهایی را که در نمازهای دیگر لازم است رعایت کند.
مسأله 597- کسی که به میت نماز میخواند،باید رو به قبله باشد و نیز واجب است میت را مقابل او به پشت بخوابانند،به طوری که سر او به طرف راست
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 104
نمازگزار و پای او به طرف چپ نمازگزار باشد.
مسأله 598- مکان نمازگزار باید از جای میت پستتر یا بلندتر نباشد ولی پستی و بلندی مختصر اشکال ندارد.
مسأله 599- نمازگزار باید از میت دور نباشد،ولی کسی که نماز میت را به جماعت میخواند اگر از میت دور باشد،چنانچه صفها به یکدیگر متصل باشد اشکال ندارد.
مسأله 600- نمازگزار باید مقابل میت بایستد،ولی اگر نماز به جماعت خوانده شود و صف جماعت از دو طرف میت بگذرد،نماز کسانی که مقابل میت نیستند اشکال ندارد.
مسأله 601- بین میت و نمازگزار باید پرده و دیوار یا چیزی مانند اینها نباشد،ولی اگر میت در تابوت و مانند آن باشد اشکال ندارد.
مسأله 602- در وقت خواندن نماز،باید عورت میت پوشیده باشد و اگر کفن کردن او ممکن نیست،باید عورتش را اگرچه با تخته و آجر و مانند اینها باشد بپوشانند.
مسأله 603- نماز میت را باید ایستاده و با قصد قربت بخواند،و در موقع نیت،میت را معیّن کند،مثلاً نیت کند نماز میخوانم بر این میت قربةً الی اللّٰه.
مسأله 604- اگر کسی نباشد که بتواند نماز میت را ایستاده بخواند،میشود نشسته بر او نماز خواند.
مسأله 605- اگر میت وصیت کرده باشد که شخص معینی بر او نماز بخواند، احتیاط واجب آن است که آن شخص از ولیّ میت اجازه بگیرد و بر ولیّ هم بنابر احتیاط واجب،واجب است که اجازه بدهد.
مسأله 606- مکروه است بر میت چند مرتبه نماز بخوانند،ولی اگر میت اهل علم و تقوا باشد مکروه نیست.
مسأله 607- اگر میت را عمداً یا از روی فراموشی یا به جهت عذری بدون نماز
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 105
دفن کنند،یا بعد از دفن معلوم شود نمازی که بر او خوانده شده باطل بوده است تا وقتی جسد او از هم نپاشیده واجب است با شرطهایی که برای نماز میت گفته شد به قبرش نماز بخوانند.
دستور نماز میت
مسأله 608- نماز میت پنج تکبیر دارد و اگر نمازگزار پنج تکبیر به این ترتیب بگوید کافی است:
بعد از نیت و گفتن تکبیر اول بگوید:
«اَشْهَدُ انْ لاٰ الٰهَ الَّا اللّٰهُ وَاَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّٰهِ».
و بعد از تکبیر دوم بگوید:
«اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ».
و بعد از تکبیر سوم بگوید:
«اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنینَ وَالْمُؤْمِنٰاتِ».
و بعد از تکبیر چهارم اگر میت مرد است بگوید:
«اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِهٰذَا الْمَیِّتِ» و اگر زن است بگوید:
«اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِهٰذِهِ الْمَیِّتِ» و بعد تکبیر پنجم را بگوید.
و بهتر است بعد از تکبیر اول بگوید:
«اَشْهَدُ انْ لاٰ الٰهَ الَّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لاٰ شَرِیکَ لَهُ وَاَشْهَدُ انَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ ارْسَلَهُ بِالْحقِّ بَشیراً وَنَذیراً بَیْنَ یَدَیِ السَّاعَةِ».
و بعد از تکبیر دوم بگوید:
«اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَبارِکْ عَلیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَارْحَمْ مُحَمَّداً وَآلَ مُحَمَّدٍ کَاَفْضَلِ مَا صَلَّیْتَ وَبارَکْتَ وَتَرَحَّمْتَ عَلیٰ ابْراهیمَ وَآلِ ابراهیمَ انَّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ وَصَلِّ عَلیٰ جَمیعِ الْاَنْبِیٰاءِ وَالْمُرْسَلینَ وَالشُّهَداءِ وَالصِّدِّیقینَ وَجَمیعِ عِبادِ اللّٰهِ الصّالِحینَ».
و بعد از تکبیر سوم بگوید:
«اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤمِنینَ وَالْمُؤمِنٰاتِ وَالْمُسْلِمینَ وَالْمُسْلِمٰاتِ الْاَحْیٰاءِ مِنْهُمْ وَالْاَمْواتِ تٰابِعْ بَیْنَنا وَبَیْنَهُمْ بِالْخَیْراتِ انَّکَ مُجیبُ الدَّعَواتِ انَّکَ عَلیٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ».
و بعد از تکبیر چهارم اگر میت مرد است بگوید:
«اَللّٰهُمَّ انَّ هَذَا عَبْدُکَ وَابْنُ عَبْدِکَ وَابْنُ امَتِکَ نَزَلَ بِکَ وَاَنْتَ خَیْرُ مَنْزُولٍ بِهِ اللّٰهُمَّ انّا لا نَعْلَمُ مِنْهُ الّا خَیْراً وَاَنْتَ اعْلَمُ بِهِ مِنّا اللّٰهُمَّ انْ کٰانَ مُحْسِناً فَزِدْ فِی احسانِهِ وَاِنْ کٰانَ مُسِیئاً فَتَجَاوَزْ عَنْهُ وَاغْفِرْ لَهُ اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ عِنْدَکَ
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 106
فی اعلی علیین و اخلف علی اهله فی الغابرین و ارحمه برحمتک یا ارحم الراحمین». و بعد تکبیر پنجم رای بگوید.
ولی اگر میت زن است بعد از تکبیر چهارم بگوید:
«اللهم ان هذه امتک و ابنة عبدک و ابنة امتک نزلت بک و انت خیر منزول به اللهم انا لا نعلم منها الا خیرا و انت اعلم بها منا اللهم ان کانت محسنة فزد فی احسانها و ان کانت مسیئة فتجاوز عنها و اغفر لها اللهم اجعلها عندک فی اعلی علیین و اخلف علی اهلها فی الغابرین و ارحمها برحمتک یا ارحم الراحمین».
مسأله 609- باید تکبیرها و دعاها رای طوری پشت سر هم بخواند که نماز از صورت خود خارج نشود.
مسأله 610- کسی که نماز میت رای به جماعت می خواند باید تکبیرها و دعاهای آن را هم بخواند.
مستحبات نماز میت
مسأله 611- چند چیز در نماز میت مستحب است:
اول:کسی که نماز میت می خواند با و ضو یا غسل یا تیمم باشد،و احتیاط مستحب آن است در صورتی تیمم کند که و ضو و غسل ممکن نباشد،یا بترسد که اگر و ضو بگیرد یا غسل کند به نماز میت نرسد.
دوم:اگر میت مرد است،امام جماعت یا کسی که فرادا به او نماز می خواند مقابل و سط قامت او بایستد و اگر میت زن است مقابل سینه اش بایستد.
سوم:پا برهنه نماز بخواند.
چهارم:در هر تکبیر دست ها رای بلند کند.
پنجم:فاصلة او با میت به قدری کم باشد که اگر باد لباسش رای حرکت دهد به جنازه برسد.
ششم:نماز میت رای به جماعت بخواند.
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 107
هفتم:امام جماعت تکبیر و دعاها رای بلند بخواند و کسانی که با او نماز می خوانند، آهسته بخوانند.
هشتم:در جماعت اگرچه مأموم یک نفر باشد،عقب امام بایستد.
نهم:نمازگزار به میت و مؤمنین زیاد دعا کند.
دهم:پیش از نماز سه مرتبه بگوید:«الصلاة».
یازدهم:نماز رای در جایی بخوانند که مردم برای نماز میت بیشتر به آن جا می روند.
دوازدهم:زن حائض اگر نماز میت رای به جماعت می خواند در صفی تنها بایستد.
مسأله 612- خواندن نماز میت در مساجد مکروه است و لی در مسجد الحرام مکروه نیست.
احکام دفن
مسأله 613- واجب است میت رای طوری در زمین دفن کنند،که بوی او بیرون نیاید و درندگان هم نتوانند بدنش رای بیرون آورند و در صورتی که ترس درنده و نزدیک شدن انسانی که از بوی میت اذ یت شود در بین نباشد اقوا کفایت تنها عنوان دفن در زمین است،اگرچه احتیاط مستحب آن است که گودی قبر به همان اندازة مذکور در بالا باشد،و اگر ترس آن باشد که جانور بدن او رای بیرون آورد،باید قبر رای با آجر و مانند آن محکم کنند.
مسأله 614- اگر دفن میت در زمین ممکن نباشد،می توانند به جیء دفن،او رای در بنا یا تابوت بگذارند.
مسأله 615- میت رای باید در قبر به پهلوی راست طوری بخوابانند که جلوی بدن او رو به قبله باشد.
مسأله 616- اگر کسی در کشتی بمیرد،چنانچه جسد او فاسد نمی شود و بودن او در کشتی مانعی ندارد،باید صبر کنند تا به خشکی برسند و او رای در زمین دفن کنند
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 108
وگرنه،باید در کشتی غسلش بدهند و حنوط و کفن کنند و پس از خواندن نماز میت چیز سنگینی به پایش ببندند و به دریا بیندازند یا او رای در خمره بگذارند و درش را ببندند و به دریا بیندازند و اگر ممکن است باید او رای در جایی بیندازند که فورا طعمه حیوانات نشود.
مسأله 617- اگر بترسند که دشمن،قبر میت رای بشکافد و بدن او رای بیرون آورد و گوش یا بینی یا اعضای دیگر او رای ببرد چنانچه ممکن باشد باید به طوری که در مسأله پیش گفته شد او رای به دریا بیندازند.
مسأله 618- مخارج انداختن در دریا و مخارج محکم کردن قبر میت رای در صورتی که لا زم باشد،باید از اصل مال میت بردارند.
مسأله 619- اگر زن کافره بمیرد و بچه در شکم او مرده باشد،چنانچه پدر بچه مسلمان باشد،باید زن رای در قبر به پهلوی چپ پشت به قبله بخوابانند که روی بچه به طرف قبله باشد بلکه اگر هنوز روح هم به بدن او داخل نشده باشد،بنابر احتیاط و اجب باید به همین دستور عمل کنند.
مسأله 620- دفن مسلمان،در قبرستان کفار و دفن کافر،در قبرستان مسلمانان جایز نیست.
مسأله 621- دفن مسلمان در جایی که بی احترامی به او باشد،مانند جایی که خاکروبه و کثافت می ریزند،جایز نیست.
مسأله 622- میت رای نباید در جیء غصبی دفن کنند و دفن کردن در جایی که برای غیر دفن کردن و قف شده و در مسجد اگر ضرر به مسلمانان باشد یا مزاحم نمازشان باشد جایز نیست،بلکه اقوا آن است که اصلا در مسجد دفن نکنند و در زمینی که مثل مسجد برای غیر دفن کردن و قف شده جایز نیست.
مسأله 623- دفن میت در قبر مردة دیگر اگر موجب نبش شود جایز نیست.
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 109
مسأله 624- چیزی که از میت جدا می شود،اگرچه مو و ناخن و دندانش باشد،باید با او دفن شود و اگر موجب نبش شود،احتیاط آن است که جدا دفن شود.و دفن ناخن و دندانی که در حال زندگی از انسان جدا می شود مستحب است.
مسأله 625- اگر کسی در چاه بمیرد و بیرون آوردنش ممکن نباشد باید در چاه را ببندند و همان چاه رای قبر اوقرار دهند،و در صورتی که چاه مال غیر باشد باید به نحوی او رای راضی کنند.
مسأله 626- اگر بچه در رحم مادر بمیرد و ماندنش در رحم برای مادر خطر داشته باشد،باید به آسان ترین راه او رای بیرون آورند،و چنانچه ناچار شوند که او رای قطعه قطعه کنند اشکال ندارد،ولی باید به و سیلة شوهرش اگر اهل فن است یا زنی که اهل فن باشد او رای بیرون بیاورند و اگر ممکن نیست مرد محرمی که اهل فن باشد،و اگر آن هم ممکن نشود مرد نامحرمی که اهل فن باشد بچه رای بیرون بیاورد،و در صورتی که آن هم پیدا نشود کسی که اهل فن نباشد می تواند بچه رای بیرون آورد.
مسأله 627- هرگاه مادر بمیرد و بچه در شکمش زنده باشد اگرچه امید زنده ماندن طفل رای نداشته باشند باید به و سیلة کسانی که در مسأله پیش گفته شد از هر طرفی که بچه سالم بیرون می آید بچه رای بیرون آورند و دوباره بدوزند،ولی اگر بین پهلوی چپ و راست در سالم بودن بچه فرقی نباشد احتیاط و اجب آن است که از پهلوی چپ بیرون آورند.
مستحبات دفن
مسأله 628- خوب است به امید آن که مطلوب پروردگار باشد قبر رای به اندازة قد انسان متوسط گود کنند و میت رای در نزدیک ترین قبرستان دفن نما یند،مگر آن که قبرستان دورتر،از جهتی بهتر باشد،مثل آن که مردمان خوب در آن جا دفن شده باشند،یا مردم برای فاتحة اهل قبور بیشتر به آن جا بروند و نیز جنازه رای در چند زرعی
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 110
قبر،زمین بگذارند و تا سه مرتبه کم کم نزدیک ببرند،و در هر مرتبه زمین بگذارند و بردارند و در نوبت چهارم وارد قبر کنند و اگر میت مرد است در دفعة سوم طوری زمین بگذارند که سر او طرف پایین قبر باشد و در دفعة چهارم از طرف سر وارد قبر نما یند و اگر زن است در دفعة سوم طرف قبلة قبر بگذارند و به پهنا وارد قبر کنند و در موقع وارد کردن،پارچه ای روی قبر بگیرند،و نیز جنازه رای به آرامی از تابوت بگیرند و وارد قبر کنند،و دعاهایی که دستور داده شده،پیش از دفن و موقع دفن بخوانند و بعد از آن که میت رای در لحد گذاشتند،گره های کفن رای باز کنند و صورت میت رای روی خاک بگذارند و بالشی از خاک زیر سر او بسازند و پشت میت،خشت خام یا کلوخی بگذارند که میت به پشت برنگردد و پیش از آن که لحد رای بپوشانند،دست راست رای به شانة راست میت بزنند و دست چپ رای به قوت بر شانة چپ میت بگذارند و دهان را نزدیک گوش او ببرند و به شدت حرکتش دهند و سه مرتبه بگویند:
«اسمع إفهم یا فلان بن فلان» و به جیء فلان اسم میت و پدرش رای بگویند مثلا اگر اسم او محمد و اسم پدرش علی است سه مرتبه بگویند:
«اسمع إفهم یا محمد بن علی» پس از آن بگویند:
«هل انت علی العهد الذی فارقتنا علیه من شهادة ان لا اله الا الله وحده لا شریک له و ان محمدا صلی الله علیه و آله عبده و رسوله و سید النبیین و خاتم المرسلین و ان علیا امیر المؤمنین و سید الوصیین و امام افترض الله طاعته علی العالمین و ان الحسن و الحسین و علی بن الحسین و محمد بن علی و جعفربن محمد و موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمد بن علی و علی بن محمد و الحسن بن علی و القائم الحجة المهدی صلوات الله علیهم ائمة المؤمنین و حجج الله علی الخلق اجمعین و ائمتک ائمة هدی بک ابراریا فلان بن فلان» و به جیء فلان بن فلان اسم میت و پدرش رای بگوید.
و بعد بگوید:
«اذا اتاک الملکان المقربان رسولین من عند الله تبارک و تعالی و سئلاک عن ربک و عن نبیک و عن دینک و عن کتابک و عن قبلتک و عن ائمتک فلا تخف و لا تحزن
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 111
وقل فی جوابهما الله ربی و محمد صلی الله علیه و آله نبیی و الاسلام دینی و القرآن کتابی و الکعبة قبلتی و امیر المؤمنین علی بن ابیطالب امامی و الحسن بن علی المجتبی امامی و الحسین بن علی الشهید بکربلا امامی و علی زین العابدین امامی و محمد الباقر امامی و جعفر الصادق امامی و موسی الکاظم امامی و علی الرضا امامی و محمد الجواد امامی و علی الهادی امامی و الحسن العسکری امامی و الحجة المنتظر امامی هؤلاء صلوات الله علیهم اجمعین ائمتی و سادتی و قادتی و شفعائی بهم اتولی و من اعدائهم اتبرء فی الدنیا و الآخرة ثم اعلم یا فلان بن فلان» و به جیء فلان بن فلان اسم میت و پدرش رای بگوید.
بعد بگوید:
«ان الله تبارک و تعالی نعم الرب و ان محمدا صلی الله علیه و آله نعم الرسول و ان علی بن ابی طالب و اولاده المعصومین الائمة الاثنی عشر نعم الأئمة و ان ما جاء به محمد صلی الله علیه و آله حق و ان الموت حق و سؤال منکر و نکیر فی القبر حق و البعث حق و النشور حق و الصراط حق و المیزان حق و تطایر الکتاب حق و ان الجنة حق و النار حق و ان الساعة آتیة لا ریب فیها و ان الله یبعث من فی القبور» پس بگوید:
«ا فهمت یا فلان» و به جیء فلان اسم میت رای بگوید.
پس از آن بگوید:
«ثبتک الله بالقول الثابت و هداک الله الی صراط مستقیم عرف الله بینک و بین اولیائک فی مستقر من رحمته».
پس بگوید:
«اللهم جاف الارض عن جنبیه و اصعد بروحه الیک و لقه منک برهانا اللهم عفوک عفوک».
مسأله 629- خوب است به امید این که مطلوب پروردگار است کسی که میت رای در قبر می گذارد،با طهارت و سر برهنه و پا برهنه باشد و از طرف پای میت از قبر بیرون بیاید و غیر از خویشان میت کسانی که حاضرند،با پشت دست خاک بر قبر بریزند و بگویند: «إِنّٰا لِلّٰهِ وَ إِنّٰا إِلَیْهِ رٰاجِعُونَ .اگر میت زن است کسی که با او محرم می باشد او را در قبر بگذارد و اگر محرمی نباشد خویشانش او رای در قبر بگذارند.
مسأله 630- خوب است به امید این که مطلوب پروردگار است قبر رای مرباع یا مرباع
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 112
مستطیل بسازند و به اندازة چهار انگشت از زمین بلند کنند و نشانه ای روی آن بگذارند که اشتباه نشود و روی قبر آب بپاشند،و بعد از پاشیدن آب کسانی که حاضرند،دست ها رای بر قبر بگذارند و انگشت ها رای باز کرده در خاک فرو برند و هفت مرتبه سوره مبارکة «إِنّٰا أَنْزَلْنٰاهُ» بخوانند و برای میت طلب آمرزش کنند و این دعا را بخوانند:
«اللهم جاف الارض عن جنبیه و اصعد الیک روحه و لقه منک رضوانا و اسکن قبره من رحمتک ما تغنیه به عن رحمة من سواک».
مسأله 631- پس از رفتن کسانی که تشییع جنازه کرده اند مستحب است و لی میت یا کسی که از طرف ولی اجازه دارد،دعاهایی رای که دستور داده شده،به میت تلقین کند.
مسأله 632- بعد از دفن مستحب است صاحبان عزا رای سر سلامتی دهند ولی اگر مدتی گذشته است که به و اسطة سر سلامتی دادن،مصیبت یادشان می آید،ترک آن بهتر است،و نیز مستحب است تا سه روز برای اهل خائنة میت غذا بفرستند و غذا خوردن نزد آنان و در منزلشان مکروه است.
مسأله 633- مستحب است انسان در مرگ خویشان،مخصوصا در مرگ فرزند صبر کند و هر و قت میت رای یاد می کند «إِنّٰا لِلّٰهِ وَ إِنّٰا إِلَیْهِ رٰاجِعُونَ بگوید،و برای میت قرآن بخواند و سر قبر پدر و مادر از خداوند حاجت بخواهد و قبر را محکم بسازد که زود خراب نشود.
مسأله 634- جایز نیست انسان در مرگ کسی صورت و بدن را بخراشد و به خود لطمه بزند.
مسأله 635- پاره کردن یقه در مرگ غیر پدر و برادر جایز نیست.
مسأله 636- اگر مرد در مرگ زن یا فرزند یقه یا لباس خود را پاره کند یا اگر زن در عزای میت صورت خود را بخراشد به طوری که خون بیاید یا موی خود را بکند،
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 113
باید یک بنده آزاد کند،یا ده فقیر را طعام دهد و یا آنها را بپوشاند و اگر نتواند باید سه روز روزه بگیرد بلکه اگر خون هم نیاید بنابر احتیاط واجب به این دستور عمل نماید.
مسأله 637- احتیاط واجب آن است که در گریۀ بر میت صدا را خیلی بلند نکنند.
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 114