سجود
مسأله 1045- نمازگزار باید در هر رکعت از نمازهای واجب و مستحب،بعد از رکوع دو سجده کند و سجده آن است که پیشانی و کف دو دست و سر دو زانو و سر دو انگشت بزرگ پاها را بر زمین بگذارد.
مسأله 1046- دو سجده روی هم یک رکن است که اگر کسی در نماز واجب عمداً یا از روی فراموشی هر دو را ترک کند،یا دو سجدۀ دیگر به آنها اضافه نماید،نمازش باطل است.
مسأله 1047- اگر عمداً یک سجده کم یا زیاد کند،نماز باطل می‌شود و اگر سهواً یک سجده کم کند حکم آن بعداً گفته خواهد شد.
مسأله 1048- اگر پیشانی را عمداً یا سهواً به زمین نگذارد،سجده نکرده است، اگرچه جاهای دیگر به زمین برسد ولی اگر پیشانی را به زمین بگذارد و سهواً جاهای دیگر را به زمین نرساند،یا سهواً ذکر نگوید سجده صحیح است.
مسأله 1049- در سجده هر ذکری بگوید کافی است،ولی احتیاط واجب آن است که مقدار ذکر از سه مرتبه
«سُبْحانَ اللّٰهِ» یا یک مرتبه
«سُبْحٰانَ رَبِّیَ الْاَعْلیٰ وَبِحَمْدِه» کمتر نباشد.و مستحب است
«سُبْحٰانَ رَبِّیَ الْاَعْلیٰ وَبِحَمدِهِ» را سه یا پنج یا هفت مرتبه بگوید.
مسأله 1050- در سجود باید به مقدار ذکر واجب،بدن آرام باشد و موقع گفتن ذکر مستحب هم،اگر آن را به قصد ذکری که برای سجده دستور داده‌اند بگوید،آرام بودن بدن لازم است.
مسأله 1051- اگر پیش از آن که پیشانی به زمین برسد و بدن آرام بگیرد عمداً ذکر سجده را بگوید،یا پیش از تمام شدن ذکر عمداً سر از سجده بردارد،نماز باطل است.
مسأله 1052- اگر پیش از آن که پیشانی به زمین برسد و بدن آرام گیرد،سهواً ذکر
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 186
سجده را بگوید و پیش از آن که سر از سجده بردارد،بفهمد اشتباه کرده باید دوباره در حال آرام بودن،ذکر را بگوید.
مسأله 1053- اگر بعد از آن که سر از سجده برداشت،بفهمد که پیش از آرام گرفتن بدن،ذکر را گفته یا پیش از آن که ذکر سجده تمام شود سر برداشته نمازش صحیح است.
مسأله 1054- اگر موقعی که ذکر سجده را می‌گوید،یکی از هفت عضو را عمداً از زمین بردارد،نماز باطل می‌شود ولی موقعی که مشغول گفتن ذکر نیست،اگر غیر پیشانی جاهای دیگر را از زمین بردارد و دوباره بگذارد اشکال ندارد.
مسأله 1055- اگر پیش از تمام شدن ذکر سجده سهواً پیشانی را از زمین بردارد نمی‌تواند دوباره به زمین بگذارد و باید آن را یک سجده حساب کند،ولی اگر جاهای دیگر را سهواً از زمین بردارد،باید دو مرتبه به زمین بگذارد و ذکر را بگوید.
مسأله 1056- بعد از تمام شدن ذکر سجدۀ اول باید بنشیند تا بدن آرام گیرد و دوباره به سجده رود.
مسأله 1057- جای پیشانی نمازگزار باید از جاهای زانوهایش پست‌تر و بلندتر از چهار انگشت بسته نباشد،بلکه احتیاط واجب آن است که جای پیشانی او از جای انگشتانش پست‌تر و بلندتر از چهار انگشت بسته نباشد.
مسأله 1058- در زمین سراشیب که سراشیبی آن درست معلوم نیست احتیاط واجب آن است که جای پیشانی نمازگزار از جای انگشت‌های پا و سر زانوهای او بیش از چهار انگشت بسته بلندتر نباشد.
مسأله 1059- اگر پیشانی را سهواً به چیزی بگذارد که از جای انگشت‌های پا و سر زانوهای او بلندتر از چهار انگشت بسته است،چنانچه بلندی آن به قدری است که نمی‌گویند در حال سجده است،می‌تواند سر را بردارد و به چیزی که بلندی آن به
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 187
اندازه چهار انگشت بسته یا کمتر است بگذارد و می‌تواند سر را به روی آن که به اندازۀ چهار انگشت یا کمتر است بکشد،و اگر بلندی آن به قدری است که می‌گویند در حال سجده است احتیاط واجب آن است که پیشانی را از روی آن به روی چیزی که بلندی آن به اندازۀ چهار انگشت بسته یا کمتر است بکشد،و اگر کشیدن پیشانی ممکن نیست،بنابر احتیاط واجب باید پیشانی را بلند کند و بر موضعی که بلندی زایدی ندارد بگذارد و نماز را تمام کند و دوباره بخواند.
مسأله 1060- باید بین پیشانی و آنچه بر آن سجده می‌کند چیزی نباشد پس اگر مهر به قدری چرک باشد که پیشانی به خود مهر نرسد،سجده باطل است ولی اگر مثلاً رنگ مهر تغییر کرده باشد اشکال ندارد.
مسأله 1061- در سجده باید کف دست را بر زمین بگذارد ولی در حال ناچاری پشت دست هم مانعی ندارد،و اگر پشت دست ممکن نباشد،باید مچ دست را بگذارد،و چنانچه آن را هم نتواند،باید تا آرنج هر جا که می‌تواند بر زمین بگذارد و اگر آن هم ممکن نیست،گذاشتن بازو کافی است.
مسأله 1062- در سجده بنابر احتیاط واجب باید سر دو انگشت بزرگ پاها را به زمین بگذارد،و اگر انگشت‌های دیگر پا،یا روی پا را به زمین بگذارد،یا به واسطۀ بلند بودن ناخن،سر شست به زمین نرسد نمازش باطل است.
مسأله 1063- کسی که مقداری از شست پایش بریده،باید بقیۀ آن را به زمین بگذارد،و اگر چیزی از آن نمانده،یا اگر مانده خیلی کوتاه است باید بقیۀ انگشتان را بگذارد و اگر هیچ انگشت ندارد،باید هر مقداری از پا باقی مانده به زمین بگذارد.
مسأله 1064- اگر به طور غیر معمول سجده کند،مثلاً سینه و شکم را به زمین بچسباند،بنابر احتیاط مستحب باید نماز را دوباره بخواند،ولی اگر پاها را دراز کند، اگرچه هفت عضوی که گفته شد به زمین برسد،بنابر احتیاط واجب،باید نماز را دوباره بخواند.
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 188
مسأله 1065- مهر یا چیز دیگری که بر آن سجده می‌کند،باید پاک باشد،ولی اگر مثلاً مهر را روی فرش نجس بگذارد،یا یک طرف مهر نجس باشد و پیشانی را به طرف پاک آن بگذارد اشکال ندارد.
مسأله 1066- اگر در پیشانی دمل و مانند آن باشد،چنانچه ممکن است باید با جای سالم پیشانی سجده کند،و اگر ممکن نیست باید زمین را گود کند و دمل را در گودال و جای سالم را به مقداری که برای سجده کافی باشد بر زمین بگذارد.
مسأله 1067- اگر دمل یا زخم تمام پیشانی را گرفته باشد باید به یکی از دو طرف پیشانی سجده کند و اگر ممکن نیست به چانه و اگر به چانه هم ممکن نیست باید به هر جای از صورت که ممکن است سجده کند و اگر به هیچ جای از صورت ممکن نیست باید با جلو سر سجده نماید.
مسأله 1068- کسی که نمی‌تواند پیشانی را به زمین برساند باید به قدری که می‌تواند خم شود و مهر یا چیز دیگری را که سجده بر آن صحیح است روی چیز بلندی گذاشته و طوری پیشانی را بر آن بگذارد که بگویند سجده کرده است،ولی باید کف دست‌ها و زانوها و انگشتان پا را به طور معمول به زمین بگذارد.
مسأله 1069- کسی که هیچ نمی‌تواند خم شود باید برای سجده بنشیند و با سر اشاره کند و اگر نتواند باید با چشم‌ها اشاره نماید و در هر دو صورت احتیاط واجب آن است که اگر می‌تواند به قدری مهر را بلند کند که پیشانی را بر آن بگذارد و اگر نمی‌تواند احتیاط مستحب آن است که مهر را بلند کند و به پیشانی بگذارد،و اگر با سر یا چشم‌ها هم نمی‌تواند اشاره کند،باید در قلب نیت سجده کند،و بنابر احتیاط واجب با دست و مانند آن برای سجده اشاره نماید.
مسأله 1070- کسی که نمی‌تواند بنشیند،باید ایستاده نیت سجده کند و چنانچه می‌تواند،برای سجده با سر اشاره کند و اگر نمی‌تواند،با چشم‌ها اشاره نماید و اگر این
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 189
را هم نمی‌تواند،در قلب نیت سجده کند،و بنابر احتیاط واجب با دست و مانند آن برای سجده اشاره نماید.
مسأله 1071- اگر پیشانی بی‌اختیار از جای سجده بلند شود،چنانچه ممکن باشد باید نگذارد دوباره به جای سجده برسد،و این یک سجده حساب می‌شود،چه ذکر سجده را گفته باشد یا نه و اگر نتواند سر را نگه دارد و بی‌اختیار دوباره به جای سجده برسد،روی هم یک سجده حساب می‌شود و اگر ذکر نگفته باشد باید بگوید.
مسأله 1072- جایی که انسان باید تقیه کند می‌تواند بر فرش و مانند آن سجده نماید و لازم نیست برای نماز به جای دیگر برود.
مسأله 1073- اگر روی چیزی که بدن روی آن آرام نمی‌گیرد سجده کند باطل است ولی روی تشک پَر،یا چیز دیگری که بعد از سر گذاشتن و مقداری پایین رفتن آرام می‌گیرد سجده کند اشکال ندارد.
مسأله 1074- اگر انسان ناچار شود که در زمین گل نماز بخواند بنابر احتیاط واجب باید در حالی که ایستاده است،برای سجده با سر اشاره کند و تشهد را ایستاده بخواند.
مسأله 1075- در رکعت اول و رکعت سومی که تشهد ندارد،مثل رکعت سوم نماز ظهر و عصر و عشا اگر بعد از سجده دوم بدون آن که مقداری بنشیند برای رکعت بعد برخیزد نمازش صحیح است،ولی بنابر احتیاط واجب باید بعد از سجدۀ دوم قدری بی‌حرکت بنشیند و بعد برخیزد.
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 190