رکوع
مسأله 1022- در هر رکعت بعد از قرائت باید به اندازه‌ای خم شود که بتواند دست را به زانو بگذارد و این عمل را رکوع می‌گویند.
مسأله 1023- اگر به اندازۀ رکوع خم شود،ولی دست‌ها را به زانو نگذارد اشکال ندارد.
مسأله 1024- هرگاه رکوع را به طور غیر معمول به‌جا آورد،مثلاً به چپ یا راست خم شود،اگرچه دست‌های او به زانو برسد،صحیح نیست.
مسأله 1025- خم شدن باید به قصد رکوع باشد،پس اگر به قصد کار دیگر مثلاً برای کشتن جانور خم شود،نمی‌تواند آن را رکوع حساب کند بلکه باید بایستد دوباره
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 182
برای رکوع خم شود و به واسطۀ این عمل،رکن زیاد نشده و نماز باطل نمی‌شود.
مسأله 1026- کسی که دست یا زانوی او با دست و زانوی دیگران فرق دارد،مثلاً دستش خیلی بلند است که اگر کمی خم شود به زانو می‌رسد یا زانوی او پایین‌تر از مردم دیگر است که باید خیلی خم شود تا دستش به زانو برسد،باید به اندازۀ معمول خم شود.
مسأله 1027- کسی که نشسته رکوع می‌کند،باید به قدری خم شود که صورتش مقابل زانوها برسد و بهتر است به قدری خم شود که صورت نزدیک جای سجده برسد.
مسأله 1028- انسان هر ذکری در رکوع بگوید کافی است ولی احتیاط واجب آن است که به قدر سه مرتبه
«سُبْحٰانَ اللّٰهِ» یا یک مرتبه
«سُبْحٰانَ رَبِّیَ الْعَظِیمِ وَبِحَمْدِهِ» کمتر نباشد.
مسأله 1029- ذکر رکوع باید دنبال هم و به عربی صحیح گفته شود و مستحب است آن را سه یا پنج یا هفت مرتبه بلکه بیشتر بگویند.
مسأله 1030- در رکوع باید به مقدار ذکر واجب،بدن آرام باشد و در ذکر مستحب هم اگر آن را به قصد ذکری که برای رکوع دستور داده‌اند بگوید بنابر احتیاط واجب، آرام بودن بدن لازم است.
مسأله 1031- اگر موقعی که ذکر واجب رکوع را می‌گوید،بی‌اختیار به قدری حرکت کند که از حال آرام بودن بدن خارج شود باید بعد از آرام گرفتن بدن،بنابر احتیاط واجب دوباره ذکر را بگوید،ولی اگر کمی حرکت کند که از حال آرام بودن بدن خارج نشود،یا انگشتان را حرکت دهد اشکال ندارد.
مسأله 1032- اگر پیش از آن که به مقدار رکوع خم شود و بدن آرام گیرد عمداً ذکر رکوع را بگوید،نمازش باطل است.
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 183
مسأله 1033- اگر پیش از تمام شدن ذکر واجب،عمداً سر از رکوع بردارد نمازش باطل است و اگر سهواً سر بردارد،چنانچه پیش از آن که از حال رکوع خارج شود، یادش بیاید که ذکر رکوع را تمام نکرده باید در حال آرامی بدن دوباره ذکر را بگوید و اگر بعد از آن که از حال رکوع خارج شد،یادش بیاید نماز او صحیح است.
مسأله 1034- اگر نتواند به مقدار ذکر در رکوع بماند،در صورتی که بتواند پیش از آن که از حد رکوع بیرون رود ذکر را بگوید،باید در آن حال تمام کند و اگر نتواند در حال برخاستن ذکر را به قصد رجا بگوید.
مسأله 1035- اگر به واسطۀ مرض و مانند آن در رکوع آرام نگیرد نماز صحیح است ولی باید پیش از آن که از حال رکوع خارج شود ذکر واجب؛یعنی
«سُبْحانَ رَبِّی‌العَظِیمِ وَبِحَمْدِه» یا سه مرتبه
«سُبْحانَ اللّٰهِ» را بگوید.
مسأله 1036- هرگاه نتواند به اندازۀ رکوع خم شود،باید به چیزی تکیه دهد و رکوع کند و اگر موقعی هم که تکیه داده نتواند به طور معمول رکوع کند باید به هر اندازه می‌تواند،خم شود و اگر هیچ نتواند خم شود باید موقع رکوع بنشیند و نشسته رکوع کند و احتیاط مستحب آن است که نماز دیگری هم بخواند و برای رکوع آن با سر اشاره نماید.
مسأله 1037- کسی که می‌تواند ایستاده نماز بخواند اگر در حال ایستاده یا نشسته نتواند رکوع کند،باید ایستاده نماز بخواند و برای رکوع با سر اشاره کند و اگر نتواند اشاره کند،باید به نیت رکوع چشم‌ها را هم بگذارد و ذکر آن را بگوید و به نیت برخاستن از رکوع،چشم‌ها را باز کند و اگر از این هم عاجز است باید در قلب،نیت رکوع کند و ذکر آن را بگوید.
مسأله 1038- کسی که نمی‌تواند ایستاده یا نشسته رکوع کند و برای رکوع فقط می‌تواند در حالی که نشسته است کمی خم شود یا در حالی که ایستاده است با سر اشاره کند،باید ایستاده نماز بخواند و برای رکوع با سر اشاره نماید و احتیاط مستحب
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 184
آن است که نماز دیگری هم بخواند و موقع رکوع آن بنشیند و هر قدر می‌تواند برای رکوع خم شود.
مسأله 1039- اگر بعد از رسیدن به حد رکوع و آرام گرفتن بدن سر بردارد و دو مرتبه به قصد رکوع به اندازۀ رکوع خم شود،نمازش باطل است،و نیز اگر بعد از آن که به اندازۀ رکوع خم شد و بدنش آرام گرفت،به قصد رکوع به قدری خم شود که از اندازۀ رکوع بگذرد و دوباره به رکوع برگردد،بنابر احتیاط واجب نمازش باطل است و بهتر آن است که نماز را تمام کند و از سر بخواند.
مسأله 1040- بعد از تمام شدن ذکر رکوع،باید راست بایستد و بعد از آن که بدن آرام گرفت به سجده رود و اگر عمداً پیش از ایستادن،یا پیش از آرام گرفتن بدن به سجده رود نمازش باطل است.
مسأله 1041- اگر رکوع را فراموش کند و پیش از آن که به سجده برسد،یادش بیاید، باید بایستد بعد به رکوع رود و چنانچه به حالت خمیدگی به رکوع برگردد،نمازش باطل است.
مسأله 1042- اگر بعد از آن که پیشانی به زمین برسد،یادش بیاید که رکوع نکرده بنابر احتیاط واجب باید بایستد و رکوع را به‌جا آورد و نماز را تمام کند و دوباره بخواند.
مسأله 1043- مستحب است پیش از رفتن به رکوع در حالی که راست ایستاده تکبیر بگوید و در رکوع زانوها را به عقب دهد و پشت را صاف نگه دارد و گردن را بکشد و مساوی پشت نگه دارد و بین دو قدم را نگاه کند و پیش از ذکر یا بعد از آن صلوات بفرستد و بعد از آن که از رکوع برخاست و راست ایستاد،در حال آرامی بدن بگوید:
«سَمِعَ اللّٰهُ لِمَنْ حَمِدَه».
مسأله 1044- مستحب است در رکوع زن‌ها دست را از زانو بالاتر بگذارند و زانوها را به عقب ندهند.
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 185