قرائت
مسأله 978- در رکعت اول و دوم نمازهای واجب یومیه،انسان باید اول«حمد»و بعد از آن یک سورۀ تمام بخواند.
مسأله 979- اگر وقت نماز تنگ باشد،یا انسان ناچار شود که سوره را نخواند،مثلاً بترسد که اگر سوره را بخواند،دزد یا درنده،یا چیز دیگری به او صدمه بزند،نباید سوره را بخواند و اگر در کاری عجله داشته باشد میتواند سوره را نخواند.
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 175
مسأله 980- اگر عمداً سوره را پیش از«حمد»بخواند نمازش باطل است و اگر اشتباهاً سوره را پیش از«حمد»بخواند و در بین آن یادش بیاید،باید سوره را رها کند و بعد از خواندن«حمد»سوره را از اول بخواند.
مسأله 981- اگر«حمد»و سوره یا یکی از آنها را فراموش کند و بعد از رسیدن به رکوع بفهمد نمازش صحیح است.
مسأله 982- اگر پیش از آن که برای رکوع خم شود،بفهمد که«حمد»و سوره را نخوانده باید بخواند.و اگر بفهمد سوره را نخوانده،باید فقط سوره را بخواند ولی اگر بفهمد«حمد»تنها را نخوانده،باید اول«حمد»و بعد از آن دوباره سوره را بخواند،و نیز اگر خم شود و پیش از آن که به رکوع برسد،بفهمد«حمد»و سوره،یا سورۀ تنها،یا «حمد»تنها را نخوانده،باید بایستد و به همین دستور عمل نماید.
مسأله 983- اگر در نماز یکی از چهار سورهای را که آیۀ سجده دارد و در مسأله 355 گفته شد،عمداً بخواند نمازش باطل است.
مسأله 984- اگر اشتباهاً مشغول خواندن سورهای شود که سجدۀ واجب دارد، چنانچه پیش از رسیدن به آیۀ سجده بفهمد،باید آن سوره را رها کند و سورۀ دیگر بخواند و اگر بعد از خواندن آیۀ سجده بفهمد باید در بین نماز با اشاره،سجدۀ آن را بهجا آورد و به همان سوره که خوانده اکتفا نماید.
مسأله 985- اگر در نماز آیۀ سجده را بشنود و به اشاره سجده کند نمازش صحیح است.
مسأله 986- در نماز مستحبی خواندن سوره لازم نیست،اگرچه آن نماز به واسطۀ نذر کردن واجب شده باشد،ولی در بعضی از نمازهای مستحبی مثل نماز وحشت که سوره مخصوصی دارد،اگر بخواهد به دستور آن نماز رفتار کرده باشد،باید همان سوره را بخواند.
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 176
مسأله 987- در نماز جمعه و در نماز ظهر روز جمعه مستحب است در رکعت اول بعد از«حمد»سورۀ«جمعه»و در رکعت دوم بعد از«حمد»سورۀ«منافقین»بخواند و اگر مشغول یکی از اینها شود،بنابر احتیاط واجب نمیتواند آن را رها کند و سورۀ دیگر بخواند.
مسأله 988- اگر بعد از«حمد»مشغول خواندن سورۀ «قُلْ هُوَ اللّٰهُ أَحَدٌ» یا سورۀ «قُلْ یٰا أَیُّهَا الْکٰافِرُونَ» شود،نمیتواند آن را رها کند و سورۀ دیگر بخواند ولی در نماز جمعه و نماز ظهر روز جمعه اگر از روی فراموشی به جای سورۀ«جمعه»و«منافقین» یکی از این دو سوره را بخواند،تا به نصف نرسیده،میتواند آن را رها کند و سورۀ «جمعه»و«منافقین»را بخواند.
مسأله 989- اگر در نماز جمعه یا نماز ظهر روز جمعه عمداً سورۀ «قُلْ هُوَ اللّٰهُ أَحَدٌ» یا سورۀ «قُلْ یٰا أَیُّهَا الْکٰافِرُونَ» بخواند،اگرچه به نصف نرسیده باشد بنابر احتیاط واجب نمیتواند رها کند و سورۀ«جمعه»و«منافقین»را بخواند.
مسأله 990- اگر در نماز،غیر سورۀ «قُلْ هُوَ اللّٰهُ أَحَدٌ» و «قُلْ یٰا أَیُّهَا الْکٰافِرُونَ» سورۀ دیگری بخواند،تا به نصف نرسیده میتواند رها کند و سورۀ دیگر بخواند.
مسأله 991- اگر مقداری از سوره را فراموش کند یا از روی ناچاری،مثلاً به واسطۀ تنگی وقت یا جهت دیگر نشود آن را تمام نماید میتواند آن سوره را رها کند و سورۀ دیگر بخواند،اگرچه از نصف گذشته باشد یا سورهای که میخوانده «قُلْ هُوَ اللّٰهُ أَحَدٌ» یا «قُلْ یٰا أَیُّهَا الْکٰافِرُونَ» باشد.
مسأله 992- بر مرد واجب است«حمد»و سورۀ نماز صبح و مغرب و عشا را بلند بخواند و بر مرد و زن واجب است«حمد»و سوره نماز ظهر و عصر را آهسته بخوانند.
مسأله 993- مرد باید در نماز صبح و مغرب و عشا مواظب باشد که تمام کلمات «حمد»و سوره حتی حرف آخر آنها را بلند بخواند.
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 177
مسأله 994- زن میتواند«حمد»و سورۀ نماز صبح و مغرب و عشا را بلند یا آهسته بخواند،ولی اگر نامحرم صدایش را بشنود بنابر احتیاط واجب باید آهسته بخواند.
مسأله 995- اگر در جایی که باید نماز را بلند خواند عمداً آهسته بخواند،یا در جایی که باید آهسته خواند عمداً بلند بخواند،نمازش باطل است ولی اگر از روی فراموشی یا ندانستن مسأله باشد صحیح است و اگر در بین خواندن«حمد»و سوره هم بفهمد اشتباه کرده،لازم نیست مقداری را که خوانده دوباره بخواند.
مسأله 996- اگر کسی در خواندن«حمد»و سوره بیشتر از معمول صدایش را بلند کند،مثل آن که آنها را با فریاد بخواند،نمازش باطل است.
مسأله 997- انسان باید نماز را یاد بگیرد که غلط نخواند و کسی که به هیچ قسم نمیتواند صحیح آن را یاد بگیرد،باید هر طور که میتواند بخواند و احتیاط مستحب آن است که نماز را به جماعت بهجا آورد.
مسأله 998- کسی که«حمد»و سوره و چیزهای دیگر نماز را بخوبی نمیداند و میتواند یاد بگیرد،چنانچه وقت نماز وسعت دارد،باید یاد بگیرد و اگر وقت تنگ است،بنابر احتیاط واجب در صورتی که ممکن باشد،باید نمازش را به جماعت بخواند.
مسأله 999- احتیاط واجب آن است که برای یاد دادن واجبات نماز مزد نگیرند ولی برای مستحبات آن اشکال ندارد.
مسأله 1000- اگر یکی از کلمات«حمد»یا سوره را نداند،یا عمداً آن را نگوید یا به جای حرفی حرف دیگر بگوید،مثلاً به جای(ض)(ظ)بگوید یا جایی که باید بدون زیر و زبر خوانده شود،زیر و زبر بدهد،یا تشدید را نگوید نماز او باطل است.
مسأله 1001- اگر انسان کلمهای را صحیح بداند و در نماز همان طور بخواند و بعد بفهمد غلط خوانده لازم نیست دوباره نماز را بخواند و یا اگر وقت گذشته قضا نماید.
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 178
مسأله 1002- اگر زیر و زبر کلمهای را نداند باید یاد بگیرد ولی اگر کلمهای را که وقف کردن آخر آن جایز است همیشه وقف کند یاد گرفتن زیر و زبر آن لازم نیست و نیز اگر نداند مثلاً کلمهای به«س»است یا به«ص»باید یاد بگیرد و چنانچه دو جور یا بیشتر بخواند،مثل آن که در اِهْدِنَا الصِّرٰاطَ الْمُسْتَقِیمَ مستقیم را یک مرتبه با سین و یک مرتبه با صاد بخواند نمازش باطل است مگر آن که هر دو جور قرائت شده باشد و به امید رسیدن به واقع بخواند.
مسأله 1003- اگر در کلمهای واو باشد و حرف قبل از واو در آن کلمه پیش داشته باشد و حرف بعد از واو در آن کلمه همزه«ء»باشد مثل کلمۀ«سوء»بهتر است آن واو را مدّ بدهد؛یعنی آن را بکشد.و همچنین اگر در کلمهای الف باشد و حرف قبل از الف در آن کلمه زبر داشته باشد و حرف بعد از الف در آن کلمه همزه باشد مثل«جاء» بهتر است الف آن را بکشد و نیز اگر در کلمهای«ی»باشد و حرف پیش از«ی»در آن کلمه زیر داشته باشد و حرف بعد از«ی»در آن کلمه همزه باشد مثل«جیء»بهتر آن است«ی»را با مدّ بخواند و اگر بعد از این واو و الف و«ی»به جای همزه«ء»حرفی باشد که ساکن است؛یعنی زیر و زبر و پیش ندارد باز هم بهتر آن است این سه حرف را با مدّ بخواند،مثلاً در وَ لاَ الضّٰالِّینَ که بعد از الف حرف لام ساکن است،بهتر آن است الف آن را با مدّ بخواند.
مسأله 1004- احتیاط مستحب آن است که در نماز،وقف به حرکت و وصل به سکون ننماید و معنی وقف به حرکت آن است که زیر یا زبر یا پیش آخر کلمهای را بگوید و بین آن کلمه و کلمۀ بعدش فاصله دهد،مثلاً بگوید: اَلرَّحْمٰنِ الرَّحِیمِ و میم الرحیم را زیر بدهد و بعد قدری فاصله دهد و بگوید: مٰالِکِ یَوْمِ الدِّینِ .و معنی وصل به سکون آن است که زیر یا زبر یا پیش کلمهای را نگوید و آن کلمه را به کلمۀ بعد بچسباند مثل آن که بگوید: اَلرَّحْمٰنِ الرَّحِیمِ و میم الرحیم را زیر ندهد و فوراً مٰالِکِ یَوْمِ الدِّینِ را بگوید.
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 179
مسأله 1005- در رکعت سوم و چهارم نماز میتواند فقط یک«حمد»بخواند یا سه مرتبه تسبیحات اربعه بگوید؛یعنی سه مرتبه بگوید:
«سُبْحٰانَ اللّٰهِ وَالْحَمْدُ للّٰهِ وَلاٰ الٰهَ الَّا اللّٰهُ وَاللّٰهُ اکْبَرُ» و اگر یک مرتبه هم تسبیحات اربعه بگوید کافی است و میتواند در یک رکعت«حمد»و در رکعت دیگر تسبیحات بگوید و بهتر است در هر دو رکعت تسبیحات بخواند.
مسأله 1006- در تنگی وقت باید تسبیحات اربعه را یک مرتبه بگوید.
مسأله 1007- بر مرد و زن واجب است که در رکعت سوم و چهارم نماز«حمد»یا تسبیحات را آهسته بخوانند.
مسأله 1008- اگر در رکعت سوم و چهارم«حمد»بخواند،بنابر احتیاط واجب باید بسم اللّٰه آن را هم آهسته بگوید.
مسأله 1009- کسی که نمیتواند تسبیحات را یاد بگیرد یا درست بخواند،باید در رکعت سوم و چهارم«حمد»بخواند.
مسأله 1010- اگر در دو رکعت اول نماز به خیال این که دو رکعت آخر است تسبیحات بگوید،چنانچه پیش از رکوع بفهمد،باید«حمد»و سوره را بخواند و اگر در رکوع یا بعد از رکوع بفهمد،نمازش صحیح است.
مسأله 1011- اگر در دو رکعت آخر نماز به خیال این که در دو رکعت اول است «حمد»بخواند،یا در دو رکعت اول نماز با این که گمان میکرده در دو رکعت آخر است«حمد»بخواند،چه پیش از رکوع بفهمد چه بعد از آن نمازش صحیح است.
مسأله 1012- اگر در رکعت سوم یا چهارم میخواست«حمد»بخواند تسبیحات به زبانش آمد،یا میخواست تسبیحات بخواند«حمد»به زبانش آمد باید آن را رها کند و دوباره«حمد»یا تسبیحات را بخواند.ولی اگر عادتش خواندن چیزی بوده که به زبانش آمده،و در خزانه قلبش آن را قصد داشته میتواند همان را تمام کند و نمازش صحیح است.
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 180
مسأله 1013- کسی که عادت دارد در رکعت سوم و چهارم تسبیحات بخواند اگر بدون قصد مشغول خواندن«حمد»شود باید آن را رها کند و دوباره«حمد»یا تسبیحات را بخواند.
مسأله 1014- در رکعت سوم و چهارم مستحب است بعد از تسبیحات استغفار کند، مثلاً بگوید:
«اَسْتَغْفِرُ اللّٰهَ رَبِّی وَاَتُوبُ الَیْهِ» یا بگوید:
«اَللّٰهُمَّ اغْفِرْلِی» و اگر به گمان آن که «حمد»یا تسبیحات را گفته مشغول گفتن استغفار شود و شک کند که«حمد»یا تسبیحات را خوانده یا نه،باید به شک خود اعتنا ننماید ولی اگر نمازگزار پیش از خم شدن برای رکوع در حالی که مشغول گفتن استغفار نیست،شک کند که«حمد»یا تسبیحات را خوانده یا نه،باید«حمد»یا تسبیحات را بخواند.
مسأله 1015- اگر در رکوع رکعت سوم یا چهارم یا در حال رفتن به رکوع شک کند که«حمد»یا تسبیحات را خوانده یا نه،باید به شک خود اعتنا نکند.
مسأله 1016- هرگاه شک کند که آیه یا کلمهای را درست گفته یا نه اگر به چیزی که بعد از آن است مشغول نشده،باید آن آیه یا کلمه را به طور صحیح بگوید و اگر به چیزی که بعد از آن است مشغول شده،چنانچه آن چیز رکن باشد مثل آن که در رکوع شک کند که فلان کلمه از سوره را درست گفته یا نه،باید به شک خود اعتنا نکند،و اگر رکن نباشد،مثلاً موقع گفتن اَللّٰهُ الصَّمَدُ شک کند که قُلْ هُوَ اللّٰهُ أَحَدٌ را درست گفته یا نه،باز هم میتواند به شک خود اعتنا نکند،ولی اگر احتیاطاً آن آیه یا کلمه را به طور صحیح بگوید اشکال ندارد،و اگر چند مرتبه هم شک کند،میتواند چند بار بگوید اما اگر به وسواس برسد و باز هم بگوید،بنابر احتیاط واجب باید نمازش را دوباره بخواند.
مسأله 1017- مستحب است در رکعت اول،پیش از خواندن«حمد»بگوید:
«اَعُوذُ بِاللّٰهِ مِنَ الشَّیْطٰانِ الرَّجیمِ» و در رکعت اول و دوم نماز ظهر و عصر «بسم اللّٰه» را بلند بگوید و«حمد»و سوره را شمرده بخواند و در آخر هر آیه وقف کند؛یعنی آن را به آیۀ
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 181
بعد نچسباند،و در حال خواندن«حمد»و سوره به معنای آیه توجه داشته باشد.اگر نماز را به جماعت میخواند،بعد از تمام شدن«حمد»امام،و اگر فرادا میخواند،بعد از آن که«حمد»خودش تمام شد بگوید:
«الحَمْدُ للّٰهِ ربِّ العالَمِینَ» .بعد از خواندن سورۀ «قُلْ هُوَ اللّٰهُ أَحَدٌ» یک،یا دو،یا سه مرتبه
«کَذَلِکَ اللّٰهُ ربّی» یا سه مرتبه
«کَذَلِکَ اللّٰهُ رَبُّنٰا» بگوید،بعد از خواندن سوره کمی صبر کند بعد تکبیر پیش از رکوع را بگوید یا قنوت را بخواند.
مسأله 1018- مستحب است در تمام نمازها در رکعت اول،سورۀ «إِنّٰا أَنْزَلْنٰاهُ» و در رکعت دوم،سورۀ «قُلْ هُوَ اللّٰهُ أَحَدٌ» را بخواند.
مسأله 1019- مکروه است انسان در تمام نمازهای یک شبانهروز سورۀ «قُلْ هُوَ اللّٰهُ أَحَدٌ» را نخواند.
مسأله 1020- خواندن سورۀ «قُلْ هُوَ اللّٰهُ أَحَدٌ» به یک نفس مکروه است.
مسأله 1021- سورهای را که در رکعت اول خوانده مکروه است در رکعت دوم بخواند ولی اگر سورۀ «قُلْ هُوَ اللّٰهُ أَحَدٌ» را در هر دو رکعت بخواند مکروه نیست.
کتابرساله توضیح المسائل حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (س)صفحه 182