راهبردهای امام خمینی (س) در سیستم بین المللی معاصر

‏‏راهبردهای امام خمینی(س) در سیستم بین المللی‏‎ ‎‏معاصر‏

‏‏دکتر مصطفی مصلح زاده‏

‏‏خلاصه مقاله ‏

‏‏استراتژیهای سیاست خارجی کشورها را می توان با توجه به دیدگاهها و ملاکهای مختلف تقسیم بندیهای‏‎ ‎‏متعدد نمود که ذیلاً به چند نمونه از تقسیم بندیها اشاره می شود: ‏

‏‏الف: تقسیم بندی کلاسیک در استراتژی سیاست خارجی‏‎[1]‎

‏‏1 ‏‎–‎‏ سیاست انزواگرایی ‏‎ISOLATION‎‏ (مثل سیاست خارجی نپال) ‏

‏‏2 ‏‎–‎‏ سیاست «عدم تعهد» و سیاست «بیطرفی» ‏‎Nonalignment‎‏ و ‏‎Neutrality‎‏ مثل سیاست خارجی‏‎ ‎‏کشورهای عضو عدم تعهد و سیاست خارجی سوییس. ‏

‏‏3 ‏‎–‎‏ سیاست ایجاد ائتلافهای دیپلماتیک و اتحادیه های نظامی ‏‎Coalition Making and Aliance‎‎ ‎‎Construction‎‏ مثل اتحادیه اروپا یا پیمان ناتو. ‏

‏‏ب: تقسیم بندی دیگری که در استراتژی سیاست خارجی پس از انقلاب اکتبر روسیه به وجود آمد‏‎ ‎‏چنین بود: ‏

‏‏1 - «انقلاب مداوم» که تروتسکی معتقد بود روسیه بایستی از نهضتها و انقلابهای مردمی علیه حکومتهای‏‎ ‎‏سرمایه داری و یا وابسته به آنها حمایت کند. ‏‎[2]‎

‏‏2 - «تقویت ام القرا» که لنین معتقد بود مادامی که روسیه مشکلات مهم در داخل مرزها دارد نبایستی دچار‏‎ ‎‏چالشهایی با دیگر حکومتها گردد. ‏‎[3]‎

‏‏ج: در تاریخ شیعه نیز نوعی تقسیم بندی استراتژیک مطرح شد که ذیلاً ذکر می گردد ‏

‏‏1 ‏‎–‎‏ استراتژی سکوت علوی. ‏

‏‏2 ‏‎–‎‏ استراتژی صلح حسنی و همزیستی رضوی. ‏

‏‏3 ‏‎–‎‏ استراتژی انقلاب حسینی. ‏

‏‏د: ما در این مقاله چهار نوع استراتژی را مطرح می کنیم و نظریات حضرت امام(س) را در آن موارد‏‎ ‎‏ذکر می نماییم:‏

‏‏1 ‏‎–‎‏ انقلاب دایمی. ‏

‏‏2 ‏‎–‎‏ مقابله به مثل. ‏

‏‏3 ‏‎–‎‏ صدور فرهنگی انقلاب و حفظ ام القرا. ‏

‏‏4 ‏‎–‎‏ همزیستی و همگرایی. ‏

‏‏طبیعتاً استراتژی اصلی امام، استراتژی اولی است، ولی در شرایط زمانی و مکانی به طور مصلحت‏‎ ‎‏از استراتژی های دیگر استفاده می نماید.‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏الف: استراتژی انقلاب دایمی ‏

‏‏نظریات تئوریسین جمهوری اسلامی ایران، پیرامون لزوم مبارزه همه جانبه برای ایجاد‏‎ ‎‏عدالت در روابط بین المللی که گویای چنین استراتژی می باشد، چنین است: ‏

‏
‏‎

‎‏لزوم قیام  علیه هر گونه سلطه باطل در سراسر جهان ‏

‏‏قیام لللّٰه تنها راه اصلاح در جهان است، همانگونه که ابراهیم و موسی و خاتم النبیین‏‎ ‎‏انجام دادند. ‏‎[4]‎

‏‏«ان تقومو الله مثنی و فردای» «جاء الحق و زهق الباطل ان الباطل کان زهوقا» ‏‎ ‎

‏‏لزوم قیام مسلمانان علیه بیگانگان و استعمارگران‏

‏‏«ای ملل اسلام، ای سران ملل اسلام، به داد همۀ ما برسید. آیا ما زیر چکمۀ امریکا‏‎ ‎‏برویم چون ملت ضعیفی هستیم؟ چون دلار نداریم؟ امریکا از انگلیس بدتر، انگلیس از‏‎ ‎‏آمریکا بدتر، شوروی از هر دو بدتر، همه از هم پلیدتر. ما امروز سر و کارمان با این‏‎ ‎‏خبیثهاست؛ با آمریکاست. رئیس جمهور آمریکا بداند که منفورترین افراد نزد ملت ماست.‏‎ ‎‏امروز قرآن با او خصم است، ملت ایران با او خصم است. تمام گرفتاری ما از آمریکا و‏‎ ‎‏اسرائیل است. البته قدرت اسرائیل هم از امریکاست که اعراب را آواره می کند‏‎…‎‏ گرفتاری‏‎ ‎‏مسلمین از اجانب است، ملل اسلام از اجانب خصوصاً امریکا متنفرند. ‏

‏‏بدبختی دولت اسلام، دخالت اجانب در مقدرات آنهاست. آنها منافع زیرزمینی را به‏‎ ‎‏یغما می برند آنها از سه طرف کشور عزیز ما را اشغال کردند (جنگ جهانی دوم) و سربازان‏‎ ‎‏ما را از پا درآوردند.» ‏‎[5]‎

‏‏«و لن یجعل الله للکافرین علی المسلمین سبیلا» ‏

‏‏ ‏

‏‏مخالفت با حضور کارشناسان شرکتهای چند ملیتی و حتی دولتهای سوسیالیستی در اقتصاد کشور‏

‏‏«این خوان یغما مدتهاست مورد هجوم چپی و راستی قرار گرفته، از طرفی کارشناسان‏‎ ‎‏چپی که مقصود آنها اسارت شرق و ملل اسلامی است به اسم تأسیس کارخانه ذوب آهن‏‎ ‎‏(که نفع آن برای استعمار و کسب وجهه دستگاه جبار بیش از نفع ملت است.) و از طرف‏‎ ‎‏دیگر کارشناسان و سرمایه داران بزرگ آمریکا به اسم عظیمترین سرمایه گذاری خارجی‏‎ ‎‏برای اسارت این ملت مظلوم به ایران هجوم نموده اند. اینجانب اعلام می کنم هر قراردادی‏‎ ‎‏که با سرمایه داران آمریکا و دیگر مستعمرین بسته شود مخالف خواست ملت و احکام‏‎ ‎‏اسلام است.» ‏‎[6]‎

‏
‏‎

‎‏سازش ناپذیری با ظلم و ابرقدرتها در حد توان (سخنان امام در رد صلح با عراق) ‏

‏‏«آنهایی که به ما اشکال می کنند  که شما چرا سازش نمی کنید با این قدرتهای فاسد، آنها‏‎ ‎‏از باب این است که همه چیز را با چشم مادی ملاحظه می کنند  و نمی دانند انبیا با ظالمان‏‎ ‎‏چطور برخورد می کردند، و یا می دانند و خودشان را به کر و کوری می زنند. ‏

‏‏سازش با ظالم، ظلم بر مظلومین است. سازش با ابرقدرتها ظلم بر بشر است. آنها که‏‎ ‎‏می گویند سازش کنید یا جاهل اند یا مزدور. سازش با ظالم یعنی دست ظالم برای ظلم کردن‏‎ ‎‏باز شود و این خلاف رأی انبیاست. انبیا تا آنجا که توانستند جدیت کردند تا ظلم را از این‏‎ ‎‏بشر ظالم بزدایند.» ‏‎[7]‎

‏‏ ‏

‏‏مبارزه تا آخرین نفر و آخرین قطره خون (پیام امام در تهدید حامیان عراق  در جنگ) ‏

‏‏«ابرقدرتها، از امریکا که در رأس همۀ مفاسد عالم است تا شوروی و فرانسه که متاسفانه‏‎ ‎‏بیشترین امکانات تهاجم به شهرها را (موشک و بمب و هواپیما) در اختیار عراق گذارده اند‏‎ ‎‏باید بدانند که با ادامه این حمایتهای علنی و تلویحی از صدام، کینۀ یک ملت انقلابی و‏‎ ‎‏استوار و یک حکومت اسلامی و مردمی و صد در صد تثبیت شده و دارای هواداران بیشمار‏‎ ‎‏از مکتبها و نژادها و ملیتهای مختلف در سراسر جهان را علیه خود برمی افروزند و مردم ما و‏‎ ‎‏ملتهای جهان، آنان را در این جنایتها و خیانتها سهیم می دانند و باید تمامی قدرتها و‏‎ ‎‏ابرقدرتها بدانند که ما تا آخرین نفر و تا آخرین منزل و تا آخرین قطره خون برای اعلای کلمه‏‎ ‎‏الله ایستاده ایم و بر خلاف میل تمامی آنان حکومت نه شرقی نه غربی را در اکثر کشورهای‏‎ ‎‏جهان پایه ریزی خواهیم نمود.» ‏‎[8]‎

‏‏ ‏

‏‏دادرسی و حمایت از مسضعفین و دادخواهان جهان (در حد توان) ‏

‏‏«شما مسلمانها نباید از این مردم بیدفاع (عراق) دفاع کنید؟ شما اسلام شناسها نباید دفاع‏‎ ‎‏از حق مسلمین کنید؟ دیوار دور اسلام می کشید؟ در اقصی بلاد دنیا اگر یک کسی به ما‏‎ ‎‏گوید «یا للمسلمین» ما موظیم که به درد آنجا برسیم، هر قدری می توانیم. ما نمی گوییم‏‎ ‎‏همه جا هر چیز بکنیم، ما آنقدر که می توانیم دفاع از حق مسلمین می کنیم. مسلمین معنایش‏‎ ‎‏نیست ایرانی، اسلام برای عالم آمده است.» ‏‎[9]‎

‏‏«ما لکم لاتقاتلون فی سبیل الله و المستضعفین» ‏

‏
‏‎

‎‏ایران محور وحدت مسضعفین جهان علیه ظالمان خصوصاً آمریکا‏

‏‏«امروز فریاد برائت ما از مشرکان و کافران، فریاد از ستم ستمگران و فریاد امتی است که‏‎ ‎‏جانشان از تجاوز شرق و غرب و در رأس آنان، آمریکا و اذناب آن به لب رسیده است و خانه‏‎ ‎‏و وطن و سرمایه اش به غارت رفته است. ‏

‏‏فریاد برائت ما فریاد ملت مظلم و ستم کشیدۀ افغانستان، افریقایی مسلمان (که به جرم‏‎ ‎‏سیاه بودن تازیانه سیه روزان بی فرهنگ نژادپرست را می خورند) لبنان و فلسطین و همه ملتها‏‎ ‎‏و کشورهای دیگری است که ابرقدرتهای شرق و غرب خصوصاً آمریکا و اسرائیل به آن‏‎ ‎‏چشم طمع دوخته اند و سرمایه آنان را به غارت برده اند و نوکران و سر سپردگان خود را به‏‎ ‎‏آنان تحمیل نموده اند. ‏

‏‏فریاد برائت ما، فریاد برائت همۀ مردمانی است که دیگر تحمل تفرعن امریکا و حضور‏‎ ‎‏سلطه طلبانه اش را از دست داده اند و نمی خواهند صدای خشم و نفرتشان برای ابد در‏‎ ‎‏گلوهایشان خاموش و افسرده بماند و اراده کرده اند که آزاد زندگی کنند و آزاد بمیرند و‏‎ ‎‏فریادگر نسلها باشند.» ‏‎[10]‎

‏‏ ‏

‏‏خمینی در کنار بسیجیان جهان اسلام در مبارزه با کفر و ظلم ‏

‏‏«من خون و جان ناقابل خویش را برای ادای واجب حق و فریضۀ دفاع از مسلمانان آماده‏‎ ‎‏نموده ام و در انتظار فوز عظیم شهادتم. و ابرقدرتها و نوکران آنان مطمئن باشند که اگر خمینی‏‎ ‎‏یکه و تنها بماند راه خود که راه مبارزه با کفر و ظلم و شرک و بت پرستی است ادامه می دهد‏‎ ‎‏و به یاری خدا در کنار بسیجیان جهان اسلام؛ این پابرهنه های مغضوب دیکتاتورها خواب‏‎ ‎‏راحت را از دیدگان جهانخواران و سر سپردگان که به ستم و ظلم خویشتن اصرار می نمایند‏‎ ‎‏سلب خواهد کرد.» ‏‎[11]‎

‏‏ ‏

‏‏هسته های مقاومت حزب الله در سراسر جهان علیه اسرائیل ‏

‏‏«مسئولین محترم کشور و مردم ما و ملتهای اسلامی از مبارزه با این شجرۀ خبیثه و‏‎ ‎‏ریشه کن کردن آن دست نخواهند کشید و به یاری خداوند از قطرات پراکنده پیروان اسلام و‏‎ ‎‏توان معنوی امت محمد(ص) و امکانات کشورهای اسلامی باید استفاده کرد و با تشکیل‏‎ ‎‏هسته های مقاومت حزب الله در سراسر جهان، اسرائیل را از گذشتۀ جنایت بار خود پشیمان‏‎ ‎‏و سرزمینهای غصب شده را از چنگال آنان خارج کرد.» ‏‎[12]‎

‏
‏‎

‎‏شکست قطعی ابرقدرتها‏

‏‏«من با اطمینان می گویم اسلام، ابرقدرتها را به خاک مذلت می نشاند و موانع بزرگ داخل‏‎ ‎‏و خارج محدودۀ خود را یکی پس از دیگری برطرف و سنگرهای کلیدی جهان را فتح‏‎ ‎‏خواهد کرد.» ‏‎[13]‎

‏‏ ‏

‏‏اگر در مقابل عقاید ما بایستند کل منافع آنها را نابود می کنیم ‏

‏‏«من به تمام جهان با قاطعیت اعلام می کنم که اگر جهانخواران بخواهند در مقابل دین ما‏‎ ‎‏بایستند ما در مقابل همۀ دنیای آنها خواهیم ایستاد. یا همه آزاد می شویم و یا به آزادی‏‎ ‎‏بزرگتری (شهادت) می رسیم. در هر حال، پیروزی و موفقیت با ماست. ‏

‏‏مسلمانان جهان همراه ایران عزم خود را جزم کنند تا دندانهای آمریکا را در دهانش خرد‏‎ ‎‏کنند و نظاره گر شکوفایی گل آزادی، توحید و امامت در جهان نبی اکرم(ص) باشند. ‏

‏‏ما با صدور انقلابمان به سلطه و ظلم جهانخواران خاتمه می دهیم. ‏

‏‏ایران، پشتیبان شما و حامی مبارزات و برنامه های اسلامی شماست و در هر سنگری‏‎ ‎‏علیه متجاوزان در کنار شماست. ما برای برپایی پرچم دین قیام کرده ایم و برای برپایی عدل‏‎ ‎‏در مقابل شرق و غرب ایستاده ایم.» ‏‎[14]‎

‏‏ ‏

‏‏عدم بخشش کشتارکنندگان (مکه خونین) ‏

‏‏«اگر از مسئله قدس بگذریم، اگر از صدام بگذریم و از همه کسانی که به ما بدی کردند‏‎ ‎‏بگذریم نمی توانیم از مسئله حجاز بگذریم.» (شکستن حرمت کعبه) ‏‎[15]‎

‏‏ ‏

‏‏لزوم جنگ خداپرستان با دولت عربستان (پایان تحمل خمینی) ‏

‏‏«مسلمین و آنها که به خدا اعتقاد دارند با همه قوایی که دارند با این مسئله محاربه کنند‏‎ ‎‏هر طور که خودشان صلاح می دانند. ما واقعاً متحیریم چه کنیم ‏‎–‎‏ البته (دولت حجاز) از‏‎ ‎‏مسلمین و حتی حجازیها سیلی خواهد خورد. من واقعاً در مسائل خیلی تحمل داشته ام، در‏‎ ‎‏مسائل جنگ و غیره، ولی این مسئله مرا بی تحمل کرده است.» ‏‎[16]‎

‏‏ ‏

‏‏لزوم قطع رابطه فرهنگی با ابرقدرتها (بلوک ناتو و ورشو) ‏

‏‏«دولت، دانشجویان را به کشورهایی که صنایع بزرگ پیشرفته دارند و استعمارگر نیستند‏‎ ‎‏بفرستد و از فرستادن به آمریکا و شوروی و کشورهای دیگر که در مسیر این دو قطب هستند‏‎ ‎
‏‎

‎‏احتراز کند، مگر روزی که آنها در مسیر انسانیت و احترام به حقوق دیگران واقع شوند یا‏‎ ‎‏مستضعفان، آنان را به جای خود نشانند.» ‏‎[17]‎

‏‏ ‏

‏‏قصد گسترش نفوذ در جهان و جلوگیری از باج خواهی (حتی با مبارزه قهرآمیز)‏

‏‏«در سیاست خارجی خود بارها اعلام کرده ایم که درصدد گسترش نفوذ اسلام در جهان‏‎ ‎‏و کم کردن سلطۀ جهانخواران بوده و هستیم، حال اگر نوکران امریکا نام این سیاست را‏‎ ‎‏توسعه طلبی و تفکر تشکیل امپراتوری بزرگ می گذارند از آن باک نداریم و استقبال می کنیم.‏‎ ‎‏ما درصدد خشکاندن ریشه های فاسد صهیونیسم، سرمایه داری و کمونیسم در جهان هستیم‏‎ ‎‏و نظامهای مبتنی بر این سه پایه را نابود کنیم، و نظام اسلام رسول الله را در جهان ترویج‏‎ ‎‏نماییم و دیر یا زود ملتهای دربند شاهد آن خواهند بود. ما با تمام وجود از گسترش باج‏‎ ‎‏ خواهی و مصونیت کارگزاران امریکایی حتی با «مبارزه قهرآمیز» جلوگیری می کنیم.» ‏‎[18]‎

‏‏ ‏

‏‏استراتژی «موازنه منفی» در سیستم دو قطبی‏

‏‏«باید حافظ خشم و کینه انقلابی خود و مردم علیه سرمایه داری غرب و در رأس آن‏‎ ‎‏امریکای جهانخوار و کمونیسم و سوسیالیسم بین المللی و در رأس آن شوروی متجاوز‏‎ ‎‏باشید ‏‎…‎‏ باید مراقب امریکا و شوروی باشید و مردم را هشیار کنید که درست است که‏‎ ‎‏امریکای حیله گر دشمن شماره یک آنهاست ولی فرزندان عزیز آنان زیر بمب و موشک‏‎ ‎‏شوروی شهید گشته اند، باید از حیله گریهای این دو دیو استعمارگر غافل نشد و بدانند که‏‎ ‎‏آنها به خون اسلام و استقلالشان تشنه اند.» ‏‎[19]‎

‏‏ ‏

‏‏چه زمان در سیستم بین المللی اعتبار و احترام داریم؟‏

‏‏«آنان مرزی جز عدول از همۀ هویتها و ارزشهای معنوی و الهی مان نمی شناسند. به گفتۀ‏‎ ‎‏قرآن هرگز دست از مقاتله و ستیز با شما بر نمی دارند. مگر اینکه شما را از دینتان برگردانند.‏‎ ‎‏ما چه بخواهیم چه نخواهیم صهیونیستها و امریکا و شوروی در تعقیبمان خواهند بود تا‏‎ ‎‏هویت دین و شرافت مکتبی مان را لکه دار نمایند.» ‏

‏‏ ‏

‏‏درخواست امان نامه خیر (حتی به قیمت مرگ) ‏

‏‏«کسی تصور نکند که ما راه سازش با جهانخواران را نمی دانیم، ولی هیهات که خادمان‏‎ ‎‏اسلام به ملت خیانت کنند. آن چیزی که در سرنوشت روحانیت واقعی نیست سازش و‏‎ ‎
‏‎

‎‏تسلیم در برابر کفر و شرک است. اگر بند بند استخوانهایمان را جدا سازند، اگر سرمان را‏‎ ‎‏بالای دار برند، اگر زنده زنده در شعله های آتشمان بسوزانند، اگر زن و فرزند و هستی مان‏‎ ‎‏را در جلو دیدگانمان به اسارت و غارت برند هرگز امان نامه کفر و شرک را امضا‏‎ ‎‏نمی کنیم.» ‏‎[20]‎

‏‏ ‏

‏‏دشمن بالفعل کیست؟‏

‏‏«و دیگر قدرتهای همپیمان او ضعیفتر از آن هستند که از هیبت و ابهت خود تبلیغ‏‎ ‎‏می کنند. آنها وحشی تر و متجاوزتر از هر زمان دیگری هستند. اسرائیل دشمن بالفعل است،‏‎ ‎‏بسیاری از روسای رژیمهایی که منافع خود را به آنها متصل کرده اند خطری است که باید‏‎ ‎‏دنیای اسلام با آن مقابله کند.» ‏‎[21]‎

‏‏ ‏

‏‏قطع رابطه کامل دو بلوک خوب است (لزوم صدور انقلاب به کل جهان) ‏

‏‏«اگر ما بتوانیم دیواری مثل دیوار چین بین ممالک اسلامی و غرب (منظور هر دو بلوک‏‎ ‎‏می باشد) یعنی غرب فکری نه جغرافیایی بکشیم که رابطه زمینی و هوایی ما قطع می شد و‏‎ ‎‏حتی عذر ترقیاتشان را هم می خواستیم بیشتر به نفع ما بود و به صلاحمان بود، زیرا این‏‎ ‎‏رابطه مثل رابطه بره و گرگ است.» ‏‎[22]‎

‏‏«غرب آنچه به اینطرف می فرستد آن است که برای خودش مفید است، حال مضر به‏‎ ‎‏حال ما باشد یا نباشد مطرح نیست.» ‏‎[23]‎

‏‏«من از گوشه بیمارستان به افریقا و شرق زیر سلطه و تمام کشورهای تحت ستم اخطار‏‎ ‎‏می کنم که متحد شوید و دست امریکای جنایتکار را از سرزمینهای خود قطع کنید که در‏‎ ‎‏خون مظلومان و رزمندگان جهان فرو رفته است. ما تا آخرین قطره خون خویش با آنان‏‎ ‎‏شدیداً می جنگیم چرا که ما مرد جنگیم. ما انقلابمان را به تمام جهان صادر می کنیم و تا‏‎ ‎‏بانگ ‏‏لا اله الا الله و محمد رسول الله‏‏ بر تمام جهان طنین نیفکند مبارزه هست‏‎ ‎‏و تا مبارزه هست (در هر کجای جهان علیه مستکبرین) ما هستیم. تکلیف ماست که با ظلم مبارزه کنیم و اگر‏‎ ‎‏نتوانستیم آنها را عقب برانیم به تکلیف خود عمل کرده ایم.» ‏‎[24]‎

‏‏ ‏

‏‏جمع بندی‏

‏‏«این استراتژی مبین جنگ دایمی و همه جانبه بین مظلوم و ظالم، مستضعف و مستکبر،‏‎ ‎‏جهان سوم و امپریالیزم، جنوب و شمال، ارتجاع و اسلام ناب و بالاخره حق و باطل است. که‏‎ ‎
‏‎

‎‏تا فتح سنگرهای کلیدی جهان و تشکیل یک حکومت جهانی اسلامی یا مستضعفین‏‎ ‎‏امپریالیزم ادامه خواهد داشت و در این راه نبایستی از هیچگونه زجر، گرسنگی،‏‎ ‎‏عقب ماندگی، انزوا و حتی شکست و شهادت خوف داشت. آنچه مهم است همین تکلیف‏‎ ‎‏مبارزه است و سختگیری و سازش ناپذیری. در این مسیر، عزت و استقلال و هرگونه‏‎ ‎‏سلطه پذیری دنباله روی، صلح طلبی، امان نامه خواهی، قرارداد همکاری، خیانتی است که‏‎ ‎‏باعث ابقای فساد می‏‏ ‏‏شود. ‏

‏‏در این استراتژی یک مظلوم مسلمان آنگاه احترام بین المللی دارد که از مبارزه و اصول‏‎ ‎‏مکتبی خود عدول کند و با استعمار نو و عوامل سلطۀ آنان از راه مذاکره وارد شود. لذا‏‎ ‎‏هر گونه رابطه با غرب ضررش بیش از نفع آن است و بایستی با تشکیل هسته های مقاومت‏‎ ‎‏در سراسر جهان و هماهنگ با نهضتهای آزادیبخش در مقابل تمام منافع غرب ایستاد و آنها‏‎ ‎‏را نابود کرد. ‏

‏‏و همۀ چارچوبهایی را که امروز در سیستم وجود دارد ظالمانه است و بایستی زیر پا‏‎ ‎‏گذاشت.» ‏

‏‏ ‏

‏‏ب: استراتژی مقابله بمثل ‏

‏‏نظریات رهبری جمهوری اسلامی ایران پیرامون اکتفا به جنگ با متجاوز را که مبین‏‎ ‎‏استراتژی فوق است ذیلاً نقل می کنیم:‏

‏‏ ‏

‏‏شعار «جنگ جنگ تا پیروزی» فقط مربوط به صدام است نه همه فتنه گران جهان (سخنرانی امام در سال 1363 در پاسخ به اعتراض به شعار فوق) ‏

‏‏قرآن می فرماید: ‏‏«قاتلوهم حتی لاتکون فتنه».‏‏ یعنی همۀ بشر باید تا رفع فتنه از جهان‏‎ ‎‏مقاتله کنند جنگ، جنگ تا رفع فتنه در عالم. آنچه ما می گوییم جزء کوچکی از این دایرۀ‏‎ ‎‏عظیم است: ما می گوییم: «جنگ، جنگ تا پیروزی» و مقصودمان نیز پیروزی بر کفر صدامی و‏‎ ‎‏یا پیروزی بر بالاتر از آنها است نه ادامه نبرد تا رفع فتنه از عالم.» ‏‎[25]‎

‏‏ ‏

‏‏بعد از صدام نوبت هیچ کس نیست بلکه نوبت صلح است‏

‏‏«ما با صدام و رژیم متجاوز کار داریم. ما اصلاً علاقه مند نیستیم که جنگ را به خارج از‏‎ ‎‏عراق گسترش دهیم. بنده به عنوان یک آدم مسئول در جمهوری اسلامی ایران و از طرف‏‎ ‎‏ملت ایران می گویم بعد از عراق نوبت هیچکس دیگری نیست‏‎…‎‏ بعد از عراق نوبت صلح و‏‎ ‎
‏‎

‎‏امنیت در منطقه است.» ‏‎[26]‎

‏‏ ‏

‏‏هدف تنبیه متجاوز است (سقوط صدام) نه تصرف عراق‏

‏‏«از اول جنگ به صراحت اعلام کرده ایم که ایران حتی به یک وجب از خاک عراق چشم‏‎ ‎‏ندوخته است و مردم عراق در تصمیمگیری و انتخاب حکومت خود آزادند و چه بهتر که‏‎ ‎‏قبل از سقوط بعث در جبهه های نبرد، حکومت دلخواه خود را انتخاب کنند.» ‏

‏‏ ‏

‏‏ج: استراتژی صدور فرهنگی انقلاب نه صدور نظامی (استراتژی دعوت) ‏

‏‏در این بخش نظریات رهبری جمهوری اسلامی ایران پیرامون لزوم صدور انقلاب بدون‏‎ ‎‏توسل به جنگ مطرح می شود که به جای انقلاب به دنبال اصلاح می باشند. در این استراتژی‏‎ ‎‏حداکثر صحبت از یک جنگ در آیندۀ نامعلوم می شود: ‏

‏‏ ‏

‏‏صدور انقلاب بدون سرنیزه بلکه از طریق الگوسازی‏

‏‏«مایی که می خواهیم اسلام در همه جا باشد و اسلام صادر شود به همه جا، می خواهیم‏‎ ‎‏که الگویی از اسلام در عالم (ولو یک الگوی ناقص) نشان دهیم که همه عقلای عالم (غیر از‏‎ ‎‏جنایتکاران) و همه ملتهای مظلوم بفهمند که اسلام چه آورده و در دنیا چه می خواهد‏‎ ‎‏بکند.» ‏‎[27]‎

‏‏ ‏

‏‏خشم خود را نگه دارید تا‏‎…‎‏ (پاسخ امام به رؤسای سه قوه در مورد بازسازی 1367) ‏

‏‏«مردم سلحشور ایران کینه و خشم انقلابی خود را در سینه ها نگه داشته و شعله های‏‎ ‎‏ستم سوز آن را علیه شوروی جنایتکار و آمریکای جهانخوار و اذناب آنان به کار خواهند‏‎ ‎‏گرفت تا با لطف خدا پرچم اسلام ناب محمدی بر همۀ عالم قد برافرازد و مستضعفان و‏‎ ‎‏پابرهنگان و صالحان، وارث زمین گردند.» ‏‎[28]‎

‏‏ ‏

‏‏وظیفۀ ما هشدار دادن است و فریاد زدن (پیام امام در پذیرش قطعنامۀ 598) ‏

‏‏«جهانخواران و سرمایه داران و وابستگان آنها توقع دارند که ما شکسته شدن نونهالان و‏‎ ‎‏به چاه افتادن مظلومان را نظاره کنیم و هشدار ندهیم و حال آنکه این وظیفۀ اولیۀ ما و انقلاب‏‎ ‎‏اسلامی ماست که در سراسر جهان صدا زنیم که ای خواب رفتگان، ای غفلت زدگان بیدار‏‎ ‎
‏‎

‎‏شوید و به اطراف خود نگاه کنید که در کنار لانه های گرگ منزل گرفته اید. برخیزید که اینجا‏‎ ‎‏جای خواب نیست. و نیز فریاد کشیم سریعاً قیام کنید که جهان ایمن از صیاد نیست، آمریکا و‏‎ ‎‏شوروی در کمین نشسته اند و تا نابودی کاملتان از شما دست برنخواهند داشت.» ‏‎[29]‎

‏‏ ‏

‏‏تحلیل الگو‏

‏‏راهبرد مذکور مبین استراتژی جنگ سرد بین قدرتهاست که حاکی از موضع فعال و‏‎ ‎‏ابتکاری در تئوری جمهوری اسلامی ایران است نه انفعال از سیستم. یعنی همانطور که یک‏‎ ‎‏پیامبر یا مصلح دینی در مورد جامعه پر از ظلم و فساد احساس وظیفه می کند که مردم را علیه‏‎ ‎‏ظلم و فساد دعوت می کند، یک دولت دینی نیز چنین وظیفه ای را در جهان امروز برای خود‏‎ ‎‏احساس می کند. اما با توجه به اینکه فکر و عقیده را نمی توان به دیگران تحمیل کرد بایستی‏‎ ‎‏از راههای مختلف، به تبلیغ و هدایت پرداخت. ‏

‏‏این هدایت که به دنبال اصلاح در سیستم بین المللی است قطعاً از طریق «قواعد موجود» ‏‎ ‎‏در سیستم انجام می گیرد نه خارج از چارچوب موازین بین المللی، (زیرا اگر چنین باشد دیگر‏‎ ‎‏جنگ سرد نخواهد بود بلکه براندازی و انقلاب در سیستم بین المللی است که همان‏‎ ‎‏استراتژی مذکور بند الف خواهد بود.) البته این اصلاح طلبی فقط از طریق دیپلماتها و‏‎ ‎‏مذاکرات صورت نمی گیرد بلکه از راههایی مثل تشکیل کنفرانسها، پیشنهاد قراردادها و‏‎ ‎‏کنوانسیونهای جدید، کمکهای اقتصادی فرهنگی، نشر کتب، مجلات، روزنامه های مختلف‏‎ ‎‏و دیگر راههای رقابت با دولتها به افشای عملکردهای ظالمانه و توطئه های سلطه گران‏‎ ‎‏پرداخته می شود. خود به خود در این استراتژی، یک «مدینۀ فاضلۀ» خاص تبلیغ می شود که با‏‎ ‎‏سیستم موجود متفاوت است. لذا همواره «نوید به آینده» جزیی از این استراتژی است‏‎ ‎‏(حتی نوید به نوعی قیام و جنگ در آیندۀ نامعلوم می تواند در این استراتژی به کار رود.) ‏

‏‏«ادع الی سبیل ربک بالحکمة و الموعظة الحسنه و جادلهم بالتی هی احسن» ‏

‏‏ ‏

‏‏د: استراتژی همزیستی ‏

‏‏نظریات تئوریسین جمهوری اسلامی ایران پیرامون مفاهیم مختلف استراتژی فوق ذیلاً‏‎ ‎‏مطرح می گردد. ‏

‏
‏‎

‎‏همزیستی مسالمت آمیز و حسن همجواری با کشورها (پیام امام به گورباچف در سال 67) ‏

‏‏در هر صورت کشور ما، همچون گذشته به حسن همجواری و روابط متقابل معتقد است‏‎ ‎‏و آن را محترم می شمارد. ‏

‏‏ ‏

‏‏لزوم رابطه متقابل سیاسی، اقتصادی فرهنگی با دولتها و سیستم بین المللی (انزواگریزی) ‏

‏‏این سخنان را امام خمینی(س) در پاسخ به عده ای که خواهان تنازع دایمی با دولتهای‏‎ ‎‏خارجی بودند و مانع رابطه حسنه با دولتها می شدند در دیدار با نمایندگان سیاسی ایران در‏‎ ‎‏کشورهای خارجی بیان کردند:‏

‏‏«ما نمی خواهیم در یک کشور زندگی کنیم که از دنیا منعزل باشد. ایران و کشورهای دیگر‏‎ ‎‏هم نمی توانند امروز اینطور باشند که مرزهایشان را ببندند، غیر معقول است. امروز دنیا‏‎ ‎‏مانند یک عائله و یک شهر است که دارای محله های مختلفی است که با هم ارتباط دارند.‏‎ ‎‏الان از قراری که من شنیدم شیطنت دیگری می کنند  که «چرا با دولتها رابطه داشته باشیم، ما‏‎ ‎‏می رویم سراغ ملتها، دولتها ظالم هستند و باید با ملتها رابطه داشته باشیم» که نقشۀ تازه و‏‎ ‎‏بسیار خطرناک و شیطنت دقیقی است. ما باید همانطور که پیامبر سفیر به این طرف و آن‏‎ ‎‏طرف می فرستاد که روابط درست کند، عمل کنیم و نمی توانیم بنشینیم و بگوییم که با دولتها‏‎ ‎‏چکار داریم. ‏

‏‏این برخلاف عقل و شرع است. باید با همۀ دولتها رابطه داشته باشیم، منتهی چند تا‏‎ ‎‏استثنا می شود» ‏‎[30]‎

‏‏«برقراری هر گونه رابطه با دولتها که مصلحت مسلمانان اقتضا نماید بر حکومت اسلامی‏‎ ‎‏واجب است و تنها شرط لازم الرعایه این است که رابطه منجر به استیلای سیاسی ‏‎–‎‏ اقتصادی‏‎ ‎‏کفار نشود.» ‏‎[31]‎

‏‏ ‏

‏‏چشم پوشی از مقابله به مثل در مورد بعضی تجاوزات دولتها‏

‏‏پس از حملۀ موشکی ناو آمریکا به هواپیمای مسافربری ایران در خلیج فارس، آقای‏‎ ‎‏منتظری در نامه ای از امام خواست که یک اقدام نظامی در سراسر جهان علیه امریکا صورت‏‎ ‎‏گیرد. ‏

‏‏امام در پاسخ خود، اقدام نظامی را رد کرد که بخشی از پاسخ چنین است:‏

‏
‏‎

‎‏«جنگ ما مکتب جنگ ماست علیه تمامی ظلم موجود، جنگ اسلام است علیه‏‎ ‎‏نابرابریهای دنیای سرمایه داری و کمونیزم، جنگ پابرهنگی است علیه خوشگذرانیهای‏‎ ‎‏مرفهین و حاکمان بیدرد کشورهای اسلامی‏‎.‎‏ این جنگ سلاح نمی شناسد، محصور در مرز و‏‎ ‎‏بوم نیست، خانه و کاشانه و شکست‏‏ و‏‎ ‎‏تلخی، کمبود و فقر و گرسنگی نمی داند، این جنگ،‏‎ ‎‏جنگ اعتقاد است، جنگ ارزشهای اعتقادی انقلابی علیه دنیای کثیف زور و پول و‏‎ ‎‏خوشگذرانی است، جنگ ما جنگ قداست عزت، شرف و استقامت علیه نامردمیهاست. ‏

‏‏جنابعالی با پشتیبانی از آقای هاشمی (جانشین فرماندهی کل قوا) وقت  خود را مصروف‏‎ ‎‏در ساختن دنیایی از کرامت و بزرگواری نمایید.» ‏‎[32]‎

‏‏در این مورد همچنین می توان به عدم مقابله به مثل ایران در مقابل کشتار مکه در سال‏‎ ‎‏1366 مراجعه کرد. که امام طی پیام خود در 29 / 4 / 67 به آن اشاره می کنند  که اندوه دلمان‏‎ ‎‏را تا وقت مناسب نگه می داریم. حتی ایران پس از این کشتار، اقدام به قطع رابطه با عربستان‏‎ ‎‏نکرد. در این مورد همچنین می توان به نامه های امام در تاریخ 20 / 1 / 67 و 30 / 4 / 67‏‎ ‎‏مراجعه کرد. ‏

‏‏ ‏

‏‏تحلیل الگو ‏

‏‏این استراتژی بیشتر برای حفظ دولت و افزایش قدرت دولت اتخاذ می شود. خصوصاً‏‎ ‎‏در مورد یک دولت مذهبی که خود را «ام القری» می داند، گاه جهت تقویت بنیۀ نظامی و‏‎ ‎‏اقتصادی خود، مجبور می شود استراتژی خود را تغییر دهد، زیرا هم نسبت به خود و هم‏‎ ‎‏نسبت به اصل تئوری احساس مسئولیت می کند (خود را متولی تئوری می داند) لذا لازم‏‎ ‎‏می داند که برای رفع نیازهای طبیعی، اجتماعی جامعه و برای توسعۀ اقتصادی اجتماعی‏‎ ‎‏جامعه با دیگر دولتها به همکاری روی آورد و به حقوق و قراردادها و به امنیت و صلح‏‎ ‎‏اهمیت قائل شود. ‏

‏‏ ‏

‏‏نگاهی به برایند راهبردها‏

‏‏با توجه به تفکیک استراتژیک بین راهبردهای مختلفی که از طرف رهبری انقلاب بیان‏‎ ‎‏شده بود آیا استراتژی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران تناقض درونی دارد؟ یا‏‎ ‎‏درون منطقی است؟‏

‏‏فرض: این استراتژیهای متفاوت، دلیل بر عدم وجود استراتژی نیست بلکه حاکی از یک‏‎ ‎‏نظام ارزشی پویاست. ‏

‏
‏‎

‎‏استدلال ‏

‏‏جمهوری اسلامی ایران اهدافی دارد که همۀ آن اهداف در اتخاذ استراتژی و‏‎ ‎‏تصمیم گیری نقش دارند. ‏

‏‏ ‏

‏‏اهداف دولت:‏

‏‏1- هدایت و آگاهی همه افراد و حکومتها به ارزشها و ضد ارزشها و دعوت از آنها به‏‎ ‎‏اجرای ارزشها (به دلیل نقش این اعمال در آیندۀ آنها). ‏

‏‏2- دعوت  از مردم برای تشکیل حکومت عادلانه و اجرای عدالت اجتماعی، اقتصادی،‏‎ ‎‏فرهنگی، سیاسی (که همراه این عدالت، رفاه و توسعۀ اجتماعی به وجود خواهد آمد). ‏

‏‏3- ایجاد حرکت به سمت کمال مطلوب معنوی توسط هر فرد و توسط دولت. ‏

‏‏4-حفظ و بقای دولت اسلامی تا اهداف فوق از طریق دولت عمل گردد. ‏

‏‏سؤال: اهداف فوق چه رابطه ای با یکدیگر دارند؟‏

‏‏بایستی گفت که اهداف دولت در یکدیگر تأثیر و تأثر دارند. ‏

‏‏ ‏

‏‏فصل دوم ‏

‏‏گاهشمار تحولات روابط بین المللی ایران‏

‏‏دوره اول ‏     ‏بهمن 1357 تا آبان 1358‏

‏‏- پیروزی انقلاب (شاه مهمترین مهرۀ آمریکا در جهان سوم‏‎[33]‎‏ سقوط کرد، در حالیکه‏‎ ‎‏قیمت نفت 300% افزایش یافت). ‏

‏‏- تعطیل پایگاههای نظامی و مراکز استراق سمع امریکا در ایران. ‏

‏‏- برقراری رابطه سیاسی با ساف و جایگزین شدن ساف در دفتر اسرائیل در تهران. ‏

‏‏- ملی شدن شرکتها و بانکهای غربی. ‏

‏‏- تقلیل اعضای سفارت امریکا در ایران از حدود هزار نفر به 71 نفر. ‏

‏‏- خروج تدریجی مستشاران غربی خصوصاً آمریکا. ‏

‏‏- لغو پیمان سنتو و قطع زنجیرۀ نظامی غرب به دور روسیه (ناتو ‏‎–‎‏ سنتو ‏‎–‎‏ سیتو ‏‎–‎‏ آنزوس) ‏

‏‏- لغو پیمان مودت 1955 و 1959 بین ایران و امریکا‏

‏‏- لغو کنسرسیوم نفت ایران. ‏

‏‏- طرح مسئله «عدم رعایت حقوق بشر در ایران توسط سنای امریکا پس از اعدام 21 نفر‏‎ ‎
‏‎

‎‏از عوامل رژیم شاه» ‏

‏‏- عدم پذیرش سفیر پیشنهادی امریکا از طرف ایران (والتر کاتلر) که قرار شد لینگن به‏‎ ‎‏عنوان کاردار موقت به تهران بیاید. ‏

‏‏- جنگ داخلی در کردستان و مناطق دیگر با دخالت روسیه (از طریق کمونیستهای ایران)‏‎ ‎‏و ‏‏همچنین دخالت امریکا‏‎[34]‎

‏‏- قطع رابطه با مصر همراه با کلیۀ کشورهای اسلامی (بایکوت مصر به دلیل پیمان صلح با‏‎ ‎‏اسرائیل). ‏

‏‏- قطع ارسال نفت به آفریقای جنوبی. ‏

‏‏- مبارزۀ شدید داخلی با کمونیستها به دلیل فعالیتهای نظامی آنها در کردستان و شمال‏‎ ‎‏کشور. ‏

‏‏- مبارزه فرهنگی با کمونیسم و مارکسیسم از طریق وسایل ارتباط جمعی خصوصاً بحث‏‎ ‎‏آزاد تلویزیونی بین مسلمانان و مارکسیستها. ‏

‏‏- اعلان علنی قصد صدور انقلاب توسط رهبری (علی رغم مخالفت دولت). ‏

‏‏- ملاقاتهای لینگن با مقامات ایرانی برای حل مشکلات روابط ایران و امریکا. ‏

‏‏- وزیر خارجه ایران در ملاقات با وزیر خارجه امریکا در نیویورک (یزدی ‏‎–‎‏ ونس). ‏

‏‏- ایران در پی صدور انقلاب به خلیج فارس نیست و روحانیون نظرات شخصی خود را‏‎ ‎‏گفته اند. ‏

‏‏- سفر شاه به امریکا به عنوان معالجۀ بیماری (با میانجیگری راکفلر و تصویب کارتر). ‏

‏‏- در ملاقات بازرگان ‏‎–‎‏ برژینسکی در الجزایر: امریکا به شاه فعالیت سیاسی را اجازه‏‎ ‎‏نمی دهد. ‏

‏‏دورۀ دوم ‏      ‏آبان 58 تا تیر 67 ‏

‏‏1 -  تصرف سفارت آمریکا‏

‏‏تظاهرات عید قربان علی رغم مخالفت دولت موقت انجام شد و مردم به طرف سفارت‏‎ ‎‏امریکا رفتند. ‏

‏‏- تصرف سفارت امریکا در تهران توسط دانشجویان مسلمان پیرو خط امام (13 آبان 58 ‏‎–‎‎ ‎‏4 نوامبر 79). ‏

‏‏- آغاز بحران گروگان گیری دیپلماتها و گسترش شعار مرگ بر امریکا و آتش زدن پرچم آن‏‎ ‎‏کشور. ‏

‏
‏‎

‎‏امام در پیام 13 آبان: لزوم اعتراض به امریکا تا شاه را برگرداند. ‏

‏‏- کارتر: تسلیم تروریسم نمی شویم!‏

‏‏- استعفای دولت موقت و آغاز دولت شورای انقلاب. ‏

‏‏- بنی صدر وزیر خارجه شد. ‏

‏‏- هیچ کشوری از ایران حمایت نکرد بلکه حتی لیبی عمل گروگان گیری را محکوم کرد. ‏

‏‏- لغو یکطرفه قرارداد 1921 بین ایران و روسیه از طرف ایران (فصل 5 و 6 قرارداد)‏‎ ‎‏شش روز پس از تصرف سفارت آمریکا! (19 آبان 58). ‏

‏‏آغاز میانجیگریها برای حل بحران‏

‏‏- امام در ملاقاتُِ نماینده پاپ: انتظار داشتیم صدای پاپ را در حمایت از مظلومیت مردم‏‎ ‎‏ایران هم می شنیدیم. ‏

‏‏- عدم موفقیت رمزی کلارک (دادستان قدیم امریکا) در ایران. ‏

‏‏او در پاریس با امام ملاقات کرده بود ولی در ایران حتی نتوانست با دانشجویان ملاقات‏‎ ‎‏کند. ‏

‏‏- عرفات در سفر به تهران: دو مقام برجستۀ فلسطینی را برای مذاکره به داخل سفارت‏‎ ‎‏فرستاد ولی دانشجویان حاضر به مذاکره با عرفات در خارج سفارت نشدند و تلاش عرفات‏‎ ‎‏با شکست مواجه شد. ‏

‏‏نمایندگان مخصوص کارتر در راه تهران:‏

‏‏امام: هیچ مقام مسئول ایران حق ملاقات با آنها را ندارد. ‏

‏‏- نمایندگان کارتر از نیمه راه برگشتند. ‏

‏‏- شکست تلاش اعضای کنگره ایران در سفر به تهران در ملاقات با بنی صدر. ‏

‏‏- شکست تلاش نمایندۀ یونسکو. ‏

‏‏- کورت والدهایم دبیر کل سازمان ملل متحد در تماس با بنی صدر: هم گروگانها آزاد‏‎ ‎‏شوند و هم گروه بررسی جنایات شاه پس از اجلاس شورای امنیت تشکیل شود (امریکا هم‏‎ ‎‏تلویحاً پذیرفته بود). ‏

‏‏- در این زمان به سفارت ایران در پاکستان حمله شد و آتش سوزی به راه افتاد. ‏

‏‏در کشورهایی مثل بنگلادش، ترکیه، هند نیز حمله یا تظاهراتی علیه امریکا صورت‏‎ ‎‏گرفت. ‏

‏‏- بنی صدر و اکثریت شورای انقلاب موافق حضور ایران در شورای امنیت بودند تا گروه‏‎ ‎
‏‎

‎‏بررسی جنایات شاه تشکیل شود. ‏

‏‏- امام با حضور ایران مخالفت کرد و رسیدگی به جرایم شاه را فقط در ایران ممکن‏‎ ‎‏دانست. ‏

‏‏- با استعفای بنی صدر، قطب زاده، وزیر خارجه شد و ایشان به جای شرط مجرم‏‎ ‎‏شناختن شاه در قبال آزادی گروگانها شرط استرداد شاه را مطرح کرد. ‏

‏‏- شورای امنیت بدون حضور ایران، ما را محکوم کرد. ‏

‏‏- شکست گونزالس در میانجیگری. ‏

‏‏- شکست پالمه در میانجیگری. ‏

‏‏- شکست برونوکرایسکی در میانجیگری. ‏

‏‏- نمایندگان نوفل لوشاتو  در پارلمان فرانسه پس از ملاقات با امام و بنی صدر شکست‏‎ ‎‏خوردند. ‏

‏‏- شاه به پاناما رفت و اظهار امیدواری کرد با این خروج، مسئله ایران و امریکا حل شود.‏‎ ‎‏- آغاز میانجیگری دوستان قطب زاده در تهران (دو تاجر آرژانتینی به نامهای بورگئی و‏‎ ‎‏ویلانن) که با نماینده کارتر (هامیلتون جردن) نیز تماس داشتند. ‏

‏‏- سفر والدهایم به تهران و عدم پذیرش او توسط امام. ‏

‏‏او در ملاقات با بنی صدر و قطب زاده: ابتدا آزادی گروگانها سپس کمیسیون بررسی‏‎ ‎‏جنایات شاه. ‏

‏‏- فرار شش آمریکایی پناهنده به سفارت کانادا از ایران. ‏

‏‏- سرگرمی مقامات ایران به انتخاب رئیس جمهوری. ‏

‏‏- اکثریت شورای انقلاب و امام با طرح جدید دبیر کل که اعضای کمیسیون بررسی جرایم‏‎ ‎‏شاه به تهران بیایند و با گروگانها بتوانند ملاقات کنند موافق بودند. ‏

‏‏- کمیسیون به تهران آمد. ‏

‏‏- دانشجویان مانع دیدار آنها با گروگانها شدند. ‏

‏‏- پیروزی بنی صدر در انتخابات ریاست جمهوری. ‏

‏‏- قطب زاده: اگر دانشجویان مانع شوند گروگانها را از آنها می گیریم. ‏

‏‏- بنی صدر: اگر دانشجویان مانع شوند از ریاست جمهوری استعفا می دهم. ‏

‏‏- دانشجویان: گروگانها را به شورای انقلاب تحویل می دهیم، ولی اکثریت شورای‏‎ ‎‏انقلاب مخالفت کردند. ‏

‏‏- امام: به شرط اینکه کمیسیون، جنایات شاه و امریکا در ایران را محکوم کنند با گروگانها‏‎ ‎
‏‎

‎‏می توانند ملاقات کنند. ‏

‏‏- شرط امام را امریکا پذیرفت ولی کمیسیون نپذیرفت و تهران را ترک کرد. ‏

‏‏- کارتر: چنانچه گروگانها طی چهار روز به دولت تحویل داده شوند حاضریم شاه در‏‎ ‎‏پاناما توقیف شود (با فرستادن اسناد جرایم شاه به پاناما). ‏

‏‏- قصد فرار شاه از پاناما. ‏

‏‏- عدم موفقیت قطب زاده (وزیر خارجه) در تحویل گرفتن گروگانها از دانشجویان و پایان‏‎ ‎‏مدت چهار روز و فرار شاه از پاناما. ‏

‏‏- نامه خصوصی کارتر به امام را دفتر امام افشاء کرد و امریکا ناچار تکذیب کرد. ‏

‏‏- امۀ خصوصی کارتر به بنی صدر: اگر گروگانها را تحویل بگیرید از تحریم جدید ایران‏‎ ‎‏خودداری می کنیم. ‏

‏‏- شورای انقلاب: چنانچه امریکا هیچ تحریک جدیدی نکند گروگانها را تحویل می گیریم‏‎ ‎‏تا نهایتاً پارلمان ایران تصمیم بگیرد. ‏

‏‏- مخالفت امام با تحویل گروگانها به شورای انقلاب. ‏

‏‏- محاصره اقتصادی ایران توسط امریکا و بلوکه کردن اموال ایران. ‏

‏‏- حث تحریم بین المللی ایران در شورای امنیت سازمان ملل با وتوی شوروی مواجه‏‎ ‎‏شد. ‏

‏‏- قطع رابطه امریکا با ایران. ‏

‏‏- افزایش پایگاههای امریکا در ترکیه و پاکستان. ‏

‏‏- امریکا اعلام کرد علیه ایران اقدام نظامی نمی کند تا ایران و اروپا را فریب دهد (تا اروپا با‏‎ ‎‏تحریم اقتصادی موافقت کند) ملاقات هیئتی از جامعه اقتصادی اروپا با بنی صدر برای‏‎ ‎‏اینکه هیئتی از صلیب سرخ با گروگانها ملاقات کنند. ‏

‏‏- مخالفت دانشجویان با این ملاقات تحریم اقتصادی ایران توسط اروپا. ‏

‏‏- آشوب در دانشگاه و در امجدیه تهران (ورزشگاه روبروی سفارت آمریکا) توسط‏‎ ‎‏گروههای سیاسی ظاهراً ضد آمریکایی!‏

‏‏- عملیات نجات گروگانها که از دریای عمان آغاز شده بود (و به قصد امجدیۀ تهران) در‏‎ ‎‏طبس عقیم ماند. ‏

‏‏- سوریه، لیبی، الجزایر و ساف عملیات امریکا را محکوم کردند. ‏

‏‏- بلوک شرق: محکومیت امریکا همراه نرمش نسبت به آن کشور. ‏

‏‏- مصر و اروپای غربی از امریکا حمایت کردند. ‏

‏
‏‎

‎‏تشکیل دادگاه لاهه برای بررسی مسئله گروگانها. ولی ایران صلاحیت آن را به رسمیت‏‎ ‎‏نشناخت. ‏

‏‏- محکومیت ایران در لاهه. ‏

‏‏- مصوبۀ مجلس ایران در مورد گروگانها (چهار شرط برای آزادی آنها). ‏

‏‏- تشکیل کنفرانس بررسی جنایات امریکا در تهران و شرکت نمایندگانی از 50‏‎ ‎‏کشور جهان. ‏

‏‏- کودتای بختیار با شکست مواجه شد (18 تیر 59). ‏

‏‏- مرگ مشکوک شاه و از دست رفتن خواستۀ اصلی دانشجویان. ‏

‏‏ ‏

‏‏2 ‏‎–‎‏ تجاوز عراق به ایران (31 شهریور 59) (22 سپتامبر 80) حدود 3 هفته قبل از انتخاب رئیس جمهوری امریکا‏

‏‏اشغال هزاران کیلومتر خاک ایران از پنج استان مرزی با به کارگیری ارتشی با دوازده لشگر‏‎ ‎‏مجهز، حدود سه هزار تانک و صدها هواپیما. ‏

‏‏- قطعنامه 479 شورای امنیت سازمان ملل خواستار جلوگیری از تشدید جنگ می شود‏‎ ‎‏(6 مهر 59 ‏‎–‎‏ 28 سپتامبر) بدون اینکه خواستار عقب نشینی متجاوز شود. ‏

‏‏ (14 آبان نیز رئیس شورای امنیت سخنرانی کرد ولی خواستار عقب نشینی نشد). ‏

‏‏- شکست سخت کارتر در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا از ریگان کاندیدای‏‎ ‎‏جمهوریخواهان که برای اعاده حیثیت و اعمال قدرت آمریکا شعار می داد. چون معتقد بود‏‎ ‎‏کارتر، آمریکا را در قبال ایران سخیف کرد. ‏‎[35]‎

‏‏- عزیزی (مسئول دفتر اجرایی دولت رجایی): حال باید گروگانها آزاد شوند و بهره ای از‏‎ ‎‏نگه داشتن آنها نداریم ولی امریکا نمی خواهد آزاد شوند تا علیه ایران تبلیغ کند. ‏

‏‏- میانجیگری الجزایر برای حل مسئله گروگانگیری. ‏

‏‏ ‏

‏‏3 ‏‎–‎‏ امضای بیانیه الجزایر بین دولت ایران و امریکا در الجزایر 29 دی 59 ‏‎–‎‏ 19 ژانویه 81‏

‏‏- تصفیه نهایی مالی بین ایران و امریکا (امریکا داراییهای ایران را بدهد و ایران هم‏‎ ‎‏قروض خود را نقداً بپردازد البته یک میلیارد دلار از اموال ایران به عنوان تضمین پرداخت‏‎ ‎‏دعاوی امریکا نزد بانک سوم بماند). ‏

‏‏- عدم دخالت امریکا در امور داخلی ایران. ‏

‏
‏‎

‎‏برای دریافت اموال شاه، به دادگاههای امریکا مراجعه شود. ‏

‏‏اتباع طرفین می توانند علیه دولت مقابل به داوری لاهه مراجعه کنند. ‏

‏‏- چنانچه در انتخاب سر داور به توافق نرسیدند دبیر کل دیوان داوری لاهه نظر دهد (با‏‎ ‎‏توجه به اینکه در زمان مورد نظر دبیر کل وجود نداشت طبق قانون، رئیس دیوانعالی هلند‏‎ ‎‏سر داور را انتخاب کرد که کاملاً انتخابش به نفع امریکا بود). ‏

‏‏- علی رغم تلاشهای دولت کارتر آزادی گروگانها در زمان دولت کارتر انجام نشد و در‏‎ ‎‏ریاست جمهوری ریگان پس از 444 روز گروگانها آزاد شدند. ‏

‏‏- لغو تحریم اقتصادی ایران توسط اروپا. ‏

‏‏ادامه قطع رابطه سیاسی و تحریم اقتصادی ایران توسط امریکا. ‏

‏‏- برقراری رابطه دیپلماتیک بین امریکا و عراق و خروج نام عراق از لیست آمریکایی‏‎ ‎‏کشورهای حامی تروریسم (در عوض، ایران در این لیست قرار گرفت). ‏

‏‏اولین حمله عراق به کشتیها در خلیج فارس به یک کشتی پانامایی صورت گرفت.‏‎ ‎‏(8 / 3 / 60 ‏‎–‎‏ 21 می 81). ‏

‏‏ ‏

‏‏4 ‏‎–‎‏ تحولات داخلی ایران و حذف کلیه کارکرد گرایان از قدرت سیاسی ایران و قدرت نمایی نظامی‏

‏‏- انفجار 7 تیر و 8 شهریور (یکی از بی سابقه ترین اقدامات تروریستی علیه یک دولت) و‏‎ ‎‏سکوت مراجع بین المللی. ‏

‏‏- فرار بنی‏‏ ‏‏صدر و رهبر سازمان تروریستی مجاهدین خلق به فرانسه (و فرود آنها در یک‏‎ ‎‏فرودگاه نظامی در فرانسه). ‏

‏‏- نامۀ تبریک میتران (رئیس جمهور فرانسه) به رئیس جمهور جدید ایران (رجایی) و‏‎ ‎‏پاسخ شدید اللحن رجایی به دلیل پناهندگی فراریان ایران (تیرگی روابط ایران و فرانسه). ‏

‏‏- عملیات ثامن الائمه و از بین رفتن محاصره آبادان 5 / 7 / 60. ‏

‏‏- عملیات طریق القدس (آزادی بستان) 8 / 9 / 60. ‏

‏‏- عراق رسماً حمله به کشتیها و چاههای نفتی را اعلام کرد (به عنوان موفقیت نظامی).‏‎ ‎‏(11 / 12 / 60 ‏‎–‎‏ 2 / 3 / 82). ‏

‏‏- عملیات فتح المبین آزادی 2400 کیلومتر مربع از غرب شوش و دزفول خصوصاً‏‎ ‎‏ارتفاعات و سایتها و رادارها (2 / 1 / 61). ‏

‏‏- عملیات الی بیت المقدس (آزادی خرمشهر) 3 / 3 / 61. ‏

‏
‏‎

‎‏عقب نشینی عراق از کلیه مناطق اشغالی غیر از چند منطقه استراتژیک. ‏

‏‎ ‎

‏‏5 ‏‎–‎‏ آغاز تهاجم ایران به داخل خاک عراق و موضع برتر ایران در جهان‏

‏‏امام، نظر فرماندهان سپاه پاسداران را به عنوان نظر کارشناسی پذیرفت و با ورود به خاک‏‎ ‎‏عراق موافقت کرد. ‏

‏‏- قطعنامه 514 شورای امنیت: درخواست آتش بس و عقب نشینی به مرزها! و اعزام‏‎ ‎‏نیروهای ناظر سازمان ملل. ‏

‏‏ (21 / 4 / 61 ‏‎–‎‏ 12 ژولای) (برای اولین بار سازمان ملل متحد به عقب نشینی اشاره می کند‏‎ ‎‏زیرا دیگر ایران در داخل خاک عراق است نه عراق در خاک ایران). ‏

‏‏- عملیات رمضان در منطقه شلمچه عراق که به نتیجه ای نرسید 23 / 4 / 61. ‏

‏‏- قطعنامه 522 شورای امنیت: تکرار درخواستهای قبلی! (در فاصله 5 / 1 ماه بعد!)‏‎ ‎‏شهریور 61. ‏

‏‏- عملیات محرم: در منطقه فکه 85 کیلومتر مربع از عراق تصرف شد 10 / 8 / 61. ‏

‏‏- بیانیه رئیس شورای امنیت: تکرار درخواستهای قبلی 2 / 12 / 61! ‏

‏‏- اولین حملات موشکی عراق به شهرهای مسکونی ایران دزفول (فروردین 62 ‏‎–‎‏ آوریل‏‎ ‎‏83). ‏

‏‏- هشدار ایران به سازمان ملل قبل از حملات هوایی عراق به شهرهای پیرانشهر،‏‎ ‎‏گیلانغرب، بانه، مریوان، اندیمشک 18 / 2 / 62 (5 مه) ‏

‏‏- گزارش هیئت اعزامی سازمان ملل از تخریب هویزه، خرمشهر، قصر شیرین (90 تا‏‎ ‎‏100 درصد) و دیگر شهرها توسط نیروهای مکانیزه عراق طی اشغال آنها. 5 / 3 / 62. ‏

‏‏- هشدار مجدد ایران به سازمان ملل در مورد حمله هوایی عراق به شهرها 20 / 5 / 62 ‏‎–‎‏ 4‏‎ ‎‏اوت. ‏

‏‏- عملیات والفجر 4: در منطقه بانه و مریوان و تصرف ارتفاعات که رابطه گروههای‏‎ ‎‏چریکی کردستان ایران را با عراق قطع می کرد 27 / 7 / 62. ‏

‏‏- آغاز مقابله به مثل ایران پس از سه سال حمله عراق به کشتیها‏‎[36]‎‏ و آغاز جنگ نفتکشها‏‎ ‎‏(مارس 84). ‏

‏‏- انزوای ایران در اوپک و پایین آوردن قیمت نفت از 36 دلار به 28 دلار (علی رغم‏‎ ‎‏مخالفت ایران). ‏

‏‏- طرح ایران در اخراج اسرائیل از سازمان ملل در مجمع عمومی موفق نشد ‏‎–‎‏ (سالهای‏‎ ‎
‏‎

‎‏بعد نیز این قضیه تکرار شد). ‏

‏‏- اعلان اردن در اقدام میانجیگری بین ایران و عراق و سفر وزیر خارجه اردن به تهران به‏‎ ‎‏همین منظور با مخالفت ایران روبرو شده و هدف سفر رسماً عوض شد. ‏

‏‏- عملیات خیبر تصرف جزایر نفتی مجنون 3 / 12 / 63. ‏

‏‏- عملیات بدر، پیشروی در منطقه مجنون و رسیدن به رود دجله. ولی عقب نشینی دوباره‏‎ ‎‏به مجنون به دلیل استفاده شدید و گسترده از انواع سلاح شیمیایی توسط عراق 20 / 12 / 63.‏‎ ‎‏- آغاز توقیف کشتی کشورهای متحد عراق یا حمله موشکی ایران به اسکله های جنوب‏‎ ‎‏خلیج فارس. ‏

‏‏- سخنان مهم دبیر کل سازمان ملل در نقد سیستم بین المللی به دلیل برخورد ناعادلانه با‏‎ ‎‏ایران 4 / 2 / 64 ‏‎–‎‏ مارس 84. ‏

‏‏- شورای امنیت بدون ذکر نام عراق کاربرد سلاح شیمیایی علیه سربازان ایران را محکوم‏‎ ‎‏کرد. 7 / 2 / 64. ‏

‏‏- وزیر خارجه عراق: اعلامیه شورای امنیت، بیانگر گرایش تسلیم شدن بر فشار ایران‏‎ ‎‏است. ‏

‏‏- سفر سعودالفیصل وزیر خارجه عربستان به تهران 2 / 3 / 64. ‏

‏‏- عملیات کربلای 1 (آزادی مهران) 11 / 4 / 64. ‏

‏‏- والفجر 8 تصرف فاو و قطع ارتباط مستقیم عراق با خلیج فارس 20 / 11 / 64. ‏

‏‏ ‏

‏‏6 ‏‎–‎‏ سقوط قیمت نفت به پایین ترین حد خود طی 8 سال (کمتر از 10 دلار) ‏

‏‏- استراتژی "دفاع متحرک" در بهار 65 از طرف عراق و حملات در سه منطقه (جنوبی،‏‎ ‎‏میانی، شمالی). ‏

‏‏- پیشروی به داخل خاک ایران در فکه، مهران و حاج عمران. ‏

‏‏- پاتکهای ایران و باز پس گیری مناطق فوق (شکست کامل استراتژی جدید عراق). ‏

‏‏- "جنگ همه جانبه" از طرف عراق (بمباران پالایشگاها، نیروگاها، کارخانه ها، بنادر، ‏‎…‎‏).‏

‏‏- اجلاس سران عدم تعهد و تغییر محل از بغداد به دهلی نو (به دلیل ناامن نشان دادن‏‎ ‎‏بغداد از طرف ایران). ‏

‏‏- سه عملیات موفق ایران و عدم حضور صدام در اجلاس سران عدم تعهد (به دلیل ترس‏‎ ‎‏از عملیات نهایی). ‏

‏
‏‎

‎‏7 ‏‎–‎‏ غرب و اعراب خواهان نزدیکی به ایران‏

‏‏- روابط نزدیک فرانسه و ایران پس از نخست وزیری شیراک. ‏

‏‏- سفر غیر رسمی الیورنورث و مک فارلین به تهران همراه پیام و هدیه ریگان‏‎[37]‎‏ برای‏‎ ‎‏مسئولین رده اول ایران. ‏

‏‏- رؤسای سه قوه، نخست وزیر و وزیر امور خارجه هیچکدام حاضر به مذاکره نشدند. مذاکره‏‎ ‎‏با یک نماینده مجلس و فروش تعدادی سلاح به ایران و آزاد کردن بعضی سلاحهای‏‎ ‎‏بایکوت شده با توجه به اینکه ایران رسماً خواهان آزادی گروگانها شده بود. ‏

‏‏- تلاش برای آزاد شدن دو گروگان در بیروت. ‏

‏‏- پذیرش طرح ایران در اوپک: تعیین سقف تولید و قیمت نفت. ‏‎[38]‎‏ ‏

‏‏- پیامهای رهبران مهم خلیج فارس برای بهبود روابط با ایران. ‏

‏‏- طرح مسئله جانشینی صدام حسین. ‏

‏‏8 ‏‎–‎‏ افشای سفر محرمانه مقامات امریکا به تهران و آغاز جنگ بین المللی علیه ایران‏

‏‏- سخنرانی رئیس مجلس در افشای سفر مک فارلین به تهران در سالگرد تصرف سفارت‏‎ ‎‏آمریکا (13 آبان 65). ‏

‏‏- و در سخنرانیهای بعدی افشای پاسپورتهای جعلی و هدایای شخصی ریگان به‏‎ ‎‏خبرنگاران خارجی. ‏

‏‏- آغاز بحران طولانی ایران گیت در آمریکا. ‏

‏‏- طرح مسئله عدم رعایت حقوق بشر در ایران در مجمع عمومی سازمان ملل و تصویب‏‎ ‎‏رسیدگی مخصوص به وضع حقوق بشر در ایران. ‏

‏‏- سردی روابط بین آمریکا و اروپا به دلیل نزدیکی محرمانه با ایران برای حل مسئله‏‎ ‎‏گروگانها در لبنان علی رغم توصیه امریکا به اروپا در عدم نزدیکی به ایران و همچنین استفاده‏‎ ‎‏امریکا از پاسپورتهای جعلی اروپایی. ‏

‏‏- آغاز عملیات طولانی کربلای 5 که به تصرف شلمچه ختم شد 16 / 10 / 65. ‏

‏‏- آغاز دورۀ دیگری از جنگ شهرها در حد بسیار وسیع و طولانی توسط عراق (همراه با‏‎ ‎‏عملیات کربلای 5). ‏

‏‏- حمله موشکی به بغداد پاسخگوی حملات هوایی به تهران نبود. ‏

‏‏- عملیات کربلای 8 در ادامه کربلای 5 و عدم موفقیت آن به دلیل سلاحهای شیمیایی‏‎ ‎
‏‎

‎‏عراق. ‏

‏‏ ‏

‏‏9 ‏‎–‎‏ سال 66 و ضربه های بین المللی به ایران جهت به مذاکره کشاندن و امتیاز گرفتن‏

‏‏- جنگ سفارتخانه ها بین ایران و فرانسه و انگلیس. ‏‎[39]‎

‏‏- تصویب قطعنامه 598 در شورای امنیت سازمان ملل به اتفاق آراءِ (22 ژوئن 1987 ‏‎–‎‏ 1‏‎ ‎‏تیر 66) ‏

‏‏- در سازمان ملل متحد برای اولین بار در تاریخ، پنج عضو دایم شورای امنیت جلسه‏‎ ‎‏خصوصی تشکیل دادند تا علیه ایران به توافق برسند!‏

‏‏- محتوای قطعنامه: لزوم آتش بس ‏‎–‎‏ بازگشت به مرزهای بین المللی (با توجه به تصرف‏‎ ‎‏بخشهایی از عراق توسط ایران). ‏

‏‏- مبادله کامل اسرا (اسرای ایران کمتر از عراق بود) تعیین متجاوز و آغاز کننده جنگ‏‎ ‎‏کمک بین المللی برای بازسازی مراکز تخریب شده در جنگ، اقدام دبیر کل جهت ایجاد‏‎ ‎‏یک امنیت منطقه ای (خلیج فارس) لشکر کشی عظیم امریکا به خلیج فارس در کنار شوروی‏‎ ‎‏و بعضی اعضای ناتو. ‏‎[40]‎

‏‏ - (قبل از امریکا به درخواست کویت، شوروی چند ناو برای حفاظت از نقتکشهای‏‎ ‎‏کویت در قبال حمله ایران آورده بود). ‏

‏‏- (تجمع نیروی دریایی امریکا در خلیج فارس حتی از نیروی دریایی امریکا در جنگ‏‎ ‎‏ویتنام بیشتر بود). ‏

‏‏- تعداد کشورهای مقابل ایران: 7 کشور خلیج فارس و 7 کشور غربی (4 کشور از اعضای‏‎ ‎‏دایمی شورای امنیت). ‏

‏‏- درگیریهای متعدد دریایی بین ایران و اعضای ناتو. ‏

‏‏- کشتار وسیع زایران ایرانی در عربستان (قتل حدود 400 نفر و جراحت هزاران نفر) 30‏‎ ‎‏تیر 66. ‏

‏‏- کنفرانس سران عرب در عمان و تایید عراق و عربستان و کشورهای خلیج فارس در‏‎ ‎‏مقابل ایران و حتی اولویت دادن به مبارزه علیه ایران نسبت به مبارزه با اسرائیل. ‏

‏‏- آغاز قیام انتفاضه در اسرائیل توسط فلسطینی ها دسامبر 1987 ‏‎–‎‏ آذر 66. ‏

‏‏- طرح تحریم تسلیحاتی ایران (جهت بایکوت کامل نظامی) در سازمان ملل. ‏

‏‏طرح مجدد عدم رعایت حقوق بشر در مجمع عمومی سازمان ملل. ‏

‏
‏‎

‎‏- سفر تورگوت اوزال نخست وزیر ترکیه به تهران. ‏

‏‏- تصرف حلبچه در پایان سال 66 توسط ایران (پاسخ عجیب ایران به یک سال تهاجمات‏‎ ‎‏بین المللی). ‏‎[41]‎

‏‏- بمباران شیمیایی حلبچه توسط عراق. ‏

‏‏- موضعگیری دبیر کل سازمان ملل علیه به کارگیری سلاحهای شیمیایی توسط عراق. ‏

‏‏- وزیر خارجه عراق: از اظهارات دبیر کل و دیگر مقامات شورای امنیت در همدردی با‏‎ ‎‏ایران بیزاریم. ‏

‏‏- ادامه اختلافات شدید بین دو جناح داخلی ایران به دلیل انتخابات مجلس سوم شورای‏‎ ‎‏اسلامی. ‏

‏‏- هواپیما ربایی 15 روزه از کویت به مشهد و جو شدید بین المللی علیه ایران. 16 / 1 / 67. ‏

‏‏- انفجار مین زیر ناو آمریکایی و اتهام آمریکا به ایران در مین گذاری. ‏

‏‏- حمله عراق به فاو و باز پس گیری آن. ‏

‏‏- حمله همزمان امریکا به اسکله سلمان در خلیج. ‏

‏‏- جنگ دریایی هشت ساعته ایران از یک طرف و امریکا و انگلیس از طرف دیگر پس از‏‎ ‎‏حمله به سلمان 29 / 1 / 67 تشدید فشار به ایران اعلان آمادگی کمک - کشورهای غربی به کلیه‏‎ ‎‏کشتیهایی که در معرض خطر ایران قرار می گیرند. ‏

‏‏- سفر رئیس جمهور ایران به چین و کره شمالی. ‏

‏‏- انتصاب رئیس مجلس (آقای هاشمی) به جانشینی فرماندهی کل قوا. ‏

‏‏- امریکا پیشرفته ترین رزمناو خود را به خلیج فارس آورد. 9 / 3 / 67. ‏

‏‏- عملیات بین المقدس 7 در شلمچه (شکل جدیدی از عملیات ایران: نابودی‏‎ ‎‏تجهیزات) 24 / 3 / 67. ‏

‏‏- حمله ایران به نفتکش انگلیسی. ‏

‏‏- نامه 152 نماینده کنگره به شولتز برای حمایت دولت امریکا از سازمان تروریستی‏‎ ‎‏مجاهدین خلق علیه ایران. (20 ژوئن 88؛ 30 خرداد 67). ‏

‏‏- حمله عراق به جزایر مجنون و شملچه و باز پس گیری آنها. ‏

‏‏- حمله سازمان تروریستی مزبور و تصرف مهران (حمله مکانیزه نه چریکی). ‏

‏‏- عقب نشینی کامل ایران به مرزهای بین المللی 23 تیر 67. ‏

‏‏دوره سوم تیر 67 تا سال 71 ‏

‏
‏‎

‎‏1 ‏‎–‎‏ قبول قطعنامه 598 از سوی ایران 27 تیر 67‏

‏‏- حمله سراسر عراق به داخل ایران‏‎[42]‎‏ و تصرف چندین شهر و تکرار حوادث اولیه‏‎ ‎‏جنگ. ‏

‏‏- حمله همزمان سازمان تروریستی مزبور به اسلام آباد و طرح 5 مرحله ای تا رسیدن به‏‎ ‎‏تهران. ‏

‏‏- بسیج عظیم مردمی در ایران و شکست سریع متجاوزان. ‏

‏‏- عقب نشینی عراق و پذیرش آتش بس (حدود 2 هزار کیلومتر مربع از خاک ایران در‏‎ ‎‏اشغال ماند) 8 اوت 88. ‏

‏‏- آتش بس رسمی توسط سازمان ملل متحد 20 اوت 88 (29 مرداد 67). ‏

‏‏- تجدید رابطه ایران و فرانسه. ‏

‏‏- مذاکره رسمی برای بهبود کامل روابط ایران و انگلیس و سفر هیئت 3 نفره پارلمان‏‎ ‎‏انگلیس به تهران برای حل اختلافات مالی ایران و انگلیس و پرداخت یک میلیون پوند‏‎ ‎‏خسارت به ایران. ‏

‏‏- پیشنهاد امریکا برای مذاکره مستقیم با ایران و عدم پذیرش ایران مادامی که اموال کشور‏‎ ‎‏هنوز توقیف دولت امریکا است. ‏

‏‏- اولین دور مذاکرات 3 جانبه ایران، عراق و سازمان ملل (در سطح وزیر خارجه). ‏

‏‏- ایران عدم حمله به کشتیهای جنگی عراق را پذیرفت. ‏

‏‏- ایران عدم تصرف کامل اروند رود توسط عراق را نپذیرفت. ‏

‏‏- ایران مبادله اسرا قبل از عقب نشینی را نپذیرفت. ‏

‏‏- عراق عقب نشینی را نپذیرفت. ‏

‏‏- اتحادیه عرب از مواضع عراق حمایت کرد. ‏

‏‏- ورود عراق به صحنه جنگ در لبنان و حمایت از فلانژها در مقابل سوریه و ایران. ‏

‏‏- عراق 200 تانک و نفر بر غنیمتی از ایران را به شاه اردن هدیه کرد. ‏

‏‏ ‏

‏‏2 ‏‎–‎‏ تهاجم فرهنگی ایران بر سیستم بین المللی و برخورد شدید سیستم‏

‏‏- نامه امام به گورباچف در مورد اینکه: شوروی به طرف سرمایه داری غرب نرود.‏‎ ‎‏11 / 10 / 67‏

‏‏مشکل شوروی در نداشتن پشتوانه مذهبی است، ایران آماده ارائه تئوری خود (مذهب‏‎ ‎‏اسلام) برای شوروی است.  (در عین احترام به حسن همجواری) ‏

‏
‏‎

‎‏- کنفرانس پاریس در مورد سلاحهای شیمیایی از ایران و عراق هم دعوت کرد ولی عراق‏‎ ‎‏به دلیل به کارگیری سلاح شیمیایی محکوم نشد. ‏

‏‏- کنفرانس بین المللی افغانستان در تهران: به جهت اتحاد کلیه مجاهدین افغانی و کسب‏‎ ‎‏توجه و کمکهای بین المللی به آنها 27 / 10 / 67. ‏

‏‏- حکم اعدام سلمان رشدی از طرف امام به دلیل نوشتن کتاب آیات شیطانی که به پیامبر‏‎ ‎‏و قرآن و بسیاری از اعتقادات اسلامی اهانت کرده است. 25 / 11 / 67. ‏

‏‏- اقدام مشترک جامعه اقتصادی اروپا علیه ایران همراه حملات شدید و توهین‏‏ ‏‏ آمیز به‏‎ ‎‏ایران توسط رهبران اروپایی. ‏

‏‏- فراخوانی کلیه سفرا از تهران ‏‎–‎‏ تحریم دیپلماتیک. ‏

‏‏- قطعنامه پارلمان اروپا: باید پس از قطع رابطه دیپلماتیک و اقتصادی و تحریم سلاح، به‏‎ ‎‏جای دولت ایران سازمان (تروریستی) مجاهدین خلق را به رسمیت بشناسیم. ‏

‏‏- سازمان کنفرانس اسلامی مرتد بودن رشدی را تایید کرد (حکم اسلام در مورد مرتد،‏‎ ‎‏اعدام است) 23 / 12 / 67. ‏

‏‏- حمایت بسیاری از مسلمانان خصوصا در اروپا از حکم امام (با برپایی تظاهرات و‏‎…‎‏). ‏

‏‏- قطعنامه کنفرانس اعراب در مراکش و حمایت مجدد از مواضع عراق در مقابل - ایران:‏‎ ‎‏خرداد 68: (صلح دایمی به شرط حاکمیت عراق بر اروندرود ‏‎–‎‏ آزادی اسرا). ‏

‏‏- ترکیه خواستار خروج سفیر ایران می شود. ‏

‏‏- تغییر قانون اساسی و تحول ساختار سیاسی حقوقی در ایران. ‏

‏‏- تغییر رهبری و رؤسای 3 قوه و کابینه ایران. ‏

‏‏ (تظاهرات عجیب و باور نکردنی مردم در تشییع جنازه رهبر انقلاب). ‏

‏‏- ادامه مذاکرات سه جانبه صلح: ایران ‏‎–‎‏ عراق ‏‎–‎‏ سازمان ملل. ‏

‏‏- مبادله نامه بین رؤسای جمهوری ایران و عراق. ‏

‏‏- معاون وزیر خارجه فرانسه در تهران برای حل اختلافات مالی 28 / 6 / 68. ‏

‏‏- وزیر خارجه سوریه در تهران برای توافق در مسئله لبنان (با توجه به طرح اتحادیه -   - عرب‏‎ ‎‏در مورد قانون اساسی لبنان 29 / 6 / 68). ‏

‏‏- قتل قاسملو در اتریش در جلسه مذاکره با نماینده ایران آذر 68. ‏

‏‏- طرح عدم رعایت حقوق بشر در ایران را مجمع عمومی سازمان ملل دوباره بررسی کرد‏‎ ‎‏و چون ایران قول بازرسی زندانهای خود را داد ایران محکوم نشد. ‏

‏‏- طرح دفاع هوایی امریکا از عربستان در برابر تهدیدات محلی (ایران) ‏‎[43]‎‏ نیویورک تایمز‏‎ ‎
‏‎

‎‏19 / 11 / 68. ‏

‏‏ ‏

‏‏3 ‏‎–‎‏ قدرت نمایی عراق در سیستم بین المللی ‏

‏‏- اعدام «بازوفت» روزنامه نگار ایرانی الاصل انگلیسی در عراق. ‏

‏‏- اعدام یک سوئدی به اتهام جاسوسی برای اسرائیل در عراق. ‏

‏‏- عراق مثل ایران هدف جنگ تبلیغاتی و تهدیدهای بین المللی قرار گرفت. ‏

‏‏- تهدید عراق در حمله شیمیایی به اسرائیل در صورت هر نوع حمله اسرائیل به عراق. ‏

‏‏- تهدید عراق به کویت و امارات به دلیل تولید نفت بیش از سهمیه اوپک. ‏

‏‏توجه امتیازطلبانه عراق به کویت. ‏

‏‏- (باج خواهی عراق از کویت به بهانۀ استخراج نفت از منابع عراق توسط کویت ولی به‏‎ ‎‏هدفِ بخشیده شدن کلیۀ بدهیهای عراق و به دست آوردن جزیره بوبیان). ‏

‏‏- اجلاس سران عرب در بغداد به ریاست صدام. 9 خرداد 69. ‏

‏‏- سفر مبارک به  سوریه برای حل اختلاف سوریه و عراق (دوبار) خرداد و تیر 69. ‏

‏‏- مذاکرات مستقیم وزرای خارجه ایران و عراق، اوایل تیر. ‏

‏‏- سفر وزیر خارجه ایران به کویت، 19 تیر. ‏

‏‏ ‏

‏‏4 ‏‎–‎‏ حمله عراق به کویت‏‎[44]‎‏ (3 هفته پس از سفر دکتر ولایتی به کویت) 11 مرداد ‏‎–‎‏ 12 اوت 90‏

‏‏- آخرین نامه رئیس جمهور عراق به ایران در پذیرش کامل خواسته های ایران. ‏

‏‏ (عقب نشینی کامل عراق و تبادل اسرا که به سرعت انجام شد در صورتی که عراق قبلاً‏‎ ‎‏فرصت زیادی را برای این کار لازم می دانست). ‏

‏‏- محکوم کردن تجاوز عراق به کویت از طرف ایران. ‏

‏‏- تشدید جنگ تبلیغاتی بین دشمنان ایران (یک طرف عراق، یک طرف شورای همکاری‏‎ ‎‏خلیج + ناتو) که به تضعیف طرفین و افشای جرایم آنها و تقویت دیپلماسی ایران منجر‏‎ ‎‏می شد. ‏

‏‏- خوف غرب از قدرت فزاینده انقلاب اسلامی. ‏

‏‏وزیر خارجه یونان: رشد جنبشهای اسلامی (مثل پیروزی بنیادگرایان در الجزایر) یکی از‏‎ ‎‏تهدیدات علیه شمال توسعه یافته است. امروز حتی در کشورهای غیر اسلامی، نیروهای‏‎ ‎‏اسلامی به صورت مخالفان بسیار قدرتمند شده اند مثل فیلیپین، سنگاپور، چین. ‏

‏
‏‎

‎‏- شکست میانجیگری اعراب در حل بحران منطقه. ‏

‏‏- جنگ 45 روزه غرب علیه مراکز اقتصادی و نظامی عراق. ‏

‏‏- گروگان گرفتن غربیها توسط عراق. ‏

‏‏- حملات موشکی عراق به اسرائیل و عربستان و تهدید به حمله شیمیایی. ‏

‏‏- پیشنهاد عده ای از نمایندگان مجلس ایران برای ورود ایران در جنگ علیه امریکا (به نفع‏‎ ‎‏صدام). ‏

‏‏- تایمز مالی: 207 شرکت از 21 کشور غربی در ایجاد توانایی شیمیایی عراق سهیم‏‎ ‎‏بوده اند، 14 / 11 / 69. ‏

‏‏- اعلان بیطرفی ایران در جنگ و محکومیت تجاوز طرفین (تجاوز عراق به کویت و‏‎ ‎‏بمباران مناطق مسکونی توسط امریکا). ‏

‏‏- آوارگی صدها هزار عراقی به ایران و ترکیه. ‏

‏‏- ایران در پذیرش آنها هیچگونه حد و مرزی قائل نشد (علی رغم مشکل اقتصادی خود)‏‎ ‎‏ترکیه علی رغم کمکهای فراوان اروپا و امریکا در پذیرش آنها بسیار محدودیت و خشونت به‏‎ ‎‏خرج داد. ‏

‏‏جامعه اقتصادی اروپا خواستار نقش ایران در امنیت منطقه شد. ‏

‏‏- تبادل پیام بین رؤسای جمهور ایران و عراق و عدم پذیرش نظر ایران جهت عقب نشینی‏‎ ‎‏از کویت. ‏

‏‏- پذیرش طرح شوروی توسط عراق: عقب نشینی بدون قید و شرط (لغو قطعنامه‏‎ ‎‏مجازات و غرامت و تحریم عراق) حفظ حکومت و مرزهای عراق. ‏

‏‏- غرب طرح شوروی را نپذیرفت و برای عقب نشینی عراق التیماتوم تعیین کرد. ‏

‏‏- پس از مدتی هراس غرب، حملۀ زمینی به کارگردانی امریکا به عراق آغاز شد. ‏‎[45]‎

‏‏- شکست فوری و سه روزه عراق (50 هزار اسیر + 3 هزار تانک غنیمتی) ‏

‏‏- اشغال 15 درصد خاک عراق و تسلیم بی قید و شرط عراق. ‏‎[46]‎

‏‏- تحرک فوری شیعیان و کردها در به دست گرفتن شهرهای جنوب و شمال. ‏

‏‏- حمله خشن و کشتار عمومی ارتش عراق در شهرهای فوق ‏‎–‎‏ آوارگی میلیونی مردم عراق‏‎ ‎‏در ایران و ترکیه. ‏

‏‏- برقراری مجدد رابطه دیپلماتیک بین ایران و کانادا، تونس، عربستان، موریتانی، اردن،‏‎ ‎‏مراکش (این کشورها خود رابطه شان را با ما قطع کرده بودند). ‏

‏‏- برقراری رابطه دیپلماتیک بین ایران و انگلیس (بدون پس گرفتن حکم اعدام رشدی از‏‎ ‎
‏‎

‎‏طرف ایران). ‏

‏‏- حجم عظیم سفر مقامات بالای دیپلماتیک و اقتصادی کشورهای جهان به  ایران. ‏

‏‏- تحمیل مراسم دلخواه در حج از طرف ایران به عربستان. ‏

‏‏- تضعیف بیانیه دمشق (پیمان امنیتی جنوب خلیج فارس + مصر و سوریه) توسط ایران. ‏

‏‏- مخالفت ایران با حضور بیگانگان برای حفظ امنیت منطقه. ‏

‏‏(طرح ایران: امنیت توسط کشورهای منطقه طبق قطعنامه 598). ‏

‏‏- کمک و تشویق ایران در جهت آزاد شدن کلیه گروگانهای غربی در لبنان. ‏

‏‏- مخالفت ایران با کنفرانس صلح خاورمیانه به کارگردانی امریکا (مذاکره مستقیم بین‏‎ ‎‏اسرائیل و همسایگان خود بدون پس دادن زمینهای اشغالی). ‏

‏‏- اعزام هیئتهای دیپلماتیک ایران به کشورها برای مقابله با کنفرانس فوق در مادرید. ‏

‏‏- تشکیل کنفرانس بین المللی حمایت از انتفاضه (انقلاب علیه اسرائیل) در تهران. ‏

‏‏ (هدف ایران: اسلامی کردن مسئله فلسطین در مقابل: عربی کردن آن توسط امریکا). ‏

‏‏- محوریت ایران در اجلاس ششم سران کشورهای اسلامی در سنگال و جوسازی علیه‏‎ ‎‏مذاکرات صلح در مادرید و واشنگتن. ‏

‏‏- استقبال عجیب مردم سنگال و سودان از رئیس جمهور یک کشور خارجی (هنگام سفر‏‎ ‎‏رئیس جمهور ایران به آن کشورها). ‏

‏‏- پیشرفتها و بن بستها در مسیر صلح خاورمیانه (اسرائیل و ساف، اسرائیل و اردن،‏‎ ‎‏اسرائیل و سوریه، اسرائیل و لبنان). ‏

‏‏- ادامه مخالفت ایران با مسیر صلح خاورمیانه. ‏

‏‏- استراتژی مهار دو جانبه از طرف امریکا جهت مهار همزمان ایران و عراق در منطقه. ‏

‏
‏‎

‎‏پی نوشتها:‏

‏‎

‎

• - هالستی کی. جی. مبانی تحلیل سیاست بین الملل، ترجمه بهرام مستقیمی، مسعود طارم سری – تهران – 1374 دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی – صص 163 تا 197.
• - ر.ک، به پی تیر. آندره، مارکس و مارکسیسم، ترجمه شجاع الدین صفاییان، تهران – دانشگاه تهران – ص 118 به بعد – لنین. و 10 – بیداری آسیا – تهران – نشر گام – ص 78 به بعد.
• - ر.ک، به پی تیر. آندره، مارکس و مارکسیسم، ترجمه شجاع الدین صفاییان، تهران – دانشگاه تهران – ص 118 به بعد – لنین. و 10 – بیداری آسیا – تهران – نشر گام – ص 78 به بعد.
• - ر.ک: صحیفه امام، ج 1، ص 21-22.
• - ر.ک: صحیفه امام، ج 1، ص 415-416.
• - ر.ک: صحیفه امام، ج 2، ص 277-278.
• - ر.ک: صحیفه امام، ج 18، ص 500.
• - ر.ک: صحیفه امام، ج 20، 199.
• - ر.ک: صحیفه امام، ج 19، ص 230.
• - ر.ک: صحیفه امام، ج 20، ص 311-312.
• - ر.ک: صحیفه امام، ج 20، 311-312.
• - ر.ک: صحیفه امام، ج 20، 311-312.
• - ر.ک: صحیفه امام، ج 20، 311-312.
• - ر.ک: صحیفه امام، ج 20، 311-312.
• - ر.ک: صحیفه امام، ج 20، 349-350.
• - ر.ک: صحیفه امام، ج 20، 349-350.
• - وصیتنامه امام خمینی، صص 54 و 55 چاپ ژاندرمری.
• - ر.ک: صحیفه امام، ج 21، ص 74-75.
• - ر.ک: صحیفه امام، ج 21، ص 176-177.
• - ر.ک: صحیفه امام، ج 21، ص 97-99.
• - روزنامه اطلاعات، آیت الله خامنه ای، 18 / 12 / 69، صص 1 و 2؛ دیدار با مهمانان خارجی دهه فجر.
• - ر.ک: صحیفه امام، ج 10، ص 359.
• - ر.ک: صحیفه امام، ج 10، ص 391.
• - ر.ک: صحیفه امام، ج 12، 147-148.
• - ر.ک: صحیفه امام، ج 20، ص 113.
• - روزنامه جمهوری اسلامی، آیت الله علی خامنه ای (خطبه نماز جمعه) 17 / 12 / 64.
• - ر.ک: صحیفه امام، ج 11، ص 453-454.
• - ر.ک: صحیفه امام، ج 21، ص 155-156.
• - ر.ک: صحیفه امام، ج 21، ص 89.
• - ر.ک: صحیفه امام، ج 19، ص 93-94.
• - تحریرالوسیله، امام خمینی، ج 1، ص 418، مسائل 4 تا 6.
• - ر.ک: صحیفه امام، ج 21، ص 68-69.
• - اسرائیل خارج از جهان سوم منظور شده است.
• - اسناد سفارت امریکا – چاپ دانشجویان مسلمان پیرو خط امام – 2 جلد مربوط به کردستان (ج 31 و 32).
• - معمولاً روسای جمهوری امریکا برای دوره دوم ریاست جمهوری نیز رای می آورند ولی مسئله ایران این سنت انتخابات را در آمریکا تغییر داد.
• - سال 81 – 5 حمله عراق به کشتیها.سال 82 – 22حمله عراق به کشتیها.سال 83 – 16 حمله عراق به کشتیها.
• - هدایای ریگان از این قرار بود: یک جلد کتاب مقدس (انجیل) با امضای شخص ریگان، یک کلت و یک کیک برای آشتی.
• - سقف تولید بدون عراق 5 / 16 میلیون بشکه در روز با قیمت 18 دلار در هر بشکه تعیین شد.
• - جنگ بین ایران و فرانسه با احضار یکی از اعضای سفارت ایران به بازپرسی شروع شد که به محاصره سفارتهای طرفین و قطع ارتباط انجامید – ولی بین ایران و انگلیس با ضرب و جرح دیپلمات ایران در انگلیس و مقابله به مثل ایران شروع شده بود که به مسابقه اخراج دیپلماتها انجامید و در پایان فقط هر کشور یک نفر دیپلمات در کشور دیگر داشت.
• - انگلیس – فرانسه – ایتالیا – هلند – بلژیک و کمک مالی آلمان و ژاپن به این لشکرکشی.
• - سال 66 دیگر ایران توان حمله بزرگ زمستانی در جنوب را نداشت و عملیاتهای متعددی (که بسیاری از آنها چریکی بود) به نامهای فتح و ظفر و کربلا و فجر در شمال مرزها انجام داد که طی آن شهرهایی مثل ماوت به تصرف درآمد.
• - عراق به بهانه اینکه ایران واقعا صلح طلب نیست آتش بس را نپذیرفت و خواهان سرکوب ایران شد (همان جمله ای که ایران در سال 61 پس از عقب نشینی عراق در مورد صدام می گفت که واقعاً صلح طلب نیست) ولی تاریخ نشان داد که ایران صادق بود ولی عراق صادق نبود.
• - در زمان شاه، استراتژی امریکا دفاع از ایران در مقابل تهدید شوروی بود و امروز دفاع از عربستان در مقابل ایران، یعنی قبلاً دشمن اصلی در منطقه شوروی بود، امروز ایران.
• - دلایل تجاوز:مشکل سیاسی عراق در پایان جنگ با ایران به دلیل اینکه ایران حاضر به دادن امتیاز اراضی نشد و جنگ برای دولت عراق هیچگونه حاصلی را به دست نداد.مشکل اقتصادی عراق برای بازسازی و بدهی 40 میلیاردی عراق به کویت و عربستان.3) ریاست طلبی عراق در جهان عرب و ژاندارمی منطقه.
• - غرب علی رغم قدرت فوق العاده خود در تکنولوژی و تسلیحات، از توان بالای عراق در سلاحهای شیمیایی وحشت داشت. لذا جنگ زمینی را خیلی دیر شروع کرد تا در این مدت بتواند مراکز اصلی عراق را نابود کند. در حالیکه ایران به عنوان کشور جهان سومی 8 سال با چنین قدرتی به تنهایی نبرد کرد.
• - تسلیم: 1 – آزادی کلیه گروگانهای غربی قبل از آتش بس کامل 2 – عدم جواز پرواز هواپیمایی عراق 3 – پذیرش کلیه قطعنامه های سازمان ملل 4 – به رسمیت شناختن دولت کویت 5 – حضور ارتش غرب بدون اجازه عراق در هر منطقه آشوب زده عراق و خروج ارتش عراق از این مناطق – عدم جواز تیراندازی پلیس عراق در این مناطق 6 – نابودی سلاحهای استراتژیک و شیمیایی عراق به هزینه آن کشور و بازرسی دایم و آزاد کارشناسان سازمان ملل از هر نقطه در عراق 7 – تحریم اقتصادی عراق و ممنوعیت فروش نفت مگر با اجازه و نظارت سازمان ملل در هزینه کردن مبالغ آن 8 – پرداخت غرامت جنگی از راه فروش نفت عراق زیر نظر سازمان ملل متحد.