بیداری امت اسلامی عوامل و موانع

‏‏بیداری امت اسلامی عوامل و موانع‏^‎[1]‎‏ ‏

‏‏به عنوان مقدمه، می خواهم این نکتۀ کلی را تأکید کنم که ما اگر بخواهیم دیدگاه‏‎ ‎‏اسلام را در مورد یکی از موضوعات در بیاوریم، باید همۀ متونی را که در این رابطه آمده‏‎ ‎‏بررسی کنیم؛ مثلاً خود همین مناسک حج را اگر بخواهیم بررسی کنیم و به نظر اسلام در‏‎ ‎‏این مورد برسیم، باید واجبات افعالی اش، شرایطش، نیت حاجی و حتی به نظر بنده‏‎ ‎‏مستحبات آن و اذکاری را که آمده، همه را باید در متون اسلامی تحقیق کنیم. ما نباید از‏‎ ‎‏یک متن قرآنی و یا حدیث یک تئوری به دست بیاوریم. ‏

‏‏لذا ما اگر بخواهیم موضعگیری یک فرد یا یک مکتب از یک موضوع یا یک مسأله را به‏‎ ‎‏دست بیاوریم باید مجموع حرکات و سکنات و متون را به دست بیاوریم و مورد دقت و‏‎ ‎‏مطالعه قرار دهیم. ‏

‏‏در رابطۀ با حضرت امام هم شما باید این قاعده را در همه جا رعایت کنید. نباید از‏‎ ‎‏یک حرف امام یک دیدگاه وسیعی برای خودمان ببافیم. امام واقعاً یک مجموعۀ جامعی بود.‏‎ ‎‏امام گفتارها و کردارهایی دارد، امام دستورات عملی حکومتی دارد، و امام تاریخ و‏‎ ‎‏برخوردهایی دارد. باید بررسی شود و از مجموع همۀ اینها مطلب نهایی به دست بیاید. ‏

‏‏  مرحوم شهید باقر صدر می گفت ما اگر بخواهیم دیدگاه اصیل اسلام را نسبت به‏‎ ‎

‏
‏‎

‏‏متأسفانه یکی از اشتباهات بزرگ بعضی از علمای سنّی این است که با یک روایت یا‏‎ ‎‏با یک آیه، و بعضی از منتسبین به تفکر اسلامی، متأسفانه شاید با یک روایت ضعیف  که‏‎ ‎‏بررسی نشده استفادۀ کلی می کنند. مثلاً مطرح می کند که اسلام قائل است که انسان‏‎ ‎‏نمی تواند بیش از صد هزار درهم دارایی داشته باشد. این درست نیست و جنایت است. ‏

‏‏خیلی باید احتیاط کنیم تا یک مطلب را به اسلام نسبت بدهیم. علما می گویند باید‏‎ ‎‏حجت به دست بیاید تا آن حجت سبب نسبت دادن یک مطلب به دین شود. اما اگر‏‎ ‎‏حجیّت تکمیل نشد و حجت را به دست نیاوردیم نمی توانیم مطلبی را به دین نسبت دهیم. ‏

‏‏نسبت به حضرت امام نیز همین طور است. امام یک وجود مقدسی است. امام‏‎ ‎‏موجودی مبارک و تالی تلو معصومین است. ایشان نایب الامام است. نمی توانیم مطلبی را‏‎ ‎‏به او نسبت بدهیم؛ مگر اینکه متونی را که از ایشان نقل شده، رفتار ایشان را دستورات‏‎ ‎‏حکومتی ایشان را و نوشته های ایشان را کلاً مطالعه کنیم. در غیر این صورت خدای ناکرده‏‎ ‎‏مطلبی را به ایشان نسبت می دهیم که این مطلب، یا جزء حقیقت است یا خلاف حقیقت. ‏

‏‏با این مقدمه، من برای مسألۀ بیداری اسلامی تقریباً همۀ متون و نوشته های حضرت‏‎ ‎‏امام(ره) را مطالعه کرده ام. لااقل نمونه هایی در هر زمینه را بررسی کرده و به این نتیجه‏‎ ‎‏رسیده ام که امام بطور دقیق، از کل موضوع بیداری اسلامی امروز، با همۀ ابعادش بینش‏‎ ‎‏جامعی داشته اند. ‏

‏‏ ‏

‏‏بود و نبود بیداری اسلامی‏

‏‏بیداری اسلامی امروز یک پدیدۀ بزرگی است؛ البته نویسندگان سعودی سعی می کنند‏‎ ‎‏که بیداری اسلامی را انکار کنند. یکی از نویسندگان بزرگ سعودی که اخیراً وزیر اوقاف‏‎ ‎‏هم شده است، در یکی از کنفرانسهای بزرگ جهانی، ادعا کرد که ما بیداری اسلامی‏‎ ‎‏نداریم؛ مسلمانان، همان مسلمانان هستند و دیدگاهها، همان دیدگاههاست. در آن‏‎ ‎‏کنفرانس _ که در الجزایر بود _ من بعد از او از مظاهر این بیداری و از عظمت بیداری و‏‎ ‎

‏
‏‎

‏‏هر چه حکومتها سعی می کنند که این موج اسلام خواهی را سرکوب کنند، فایده ندارد؛‏‎ ‎‏حتی سرکوب کردن سبب اوج گرفتن این تقاضای توده های مسلمان می شود. امروز بیداری‏‎ ‎‏اسلامی برای کشورهای بزرگ ترسناک است. من واقعاً احساس می کنم که تعبیر قرآن در این‏‎ ‎‏زمینه، تعبیر عظیمی است. قرآن می فرماید: ‏‏«ان تکونوا تألمون فانهم یألمون کما‏‎ ‎‏تألمون»‏‎[1]‎‏؛‏‏ شما اگر ضربه هایی از دشمن دریافت می کنید فراموش نکنید که شما هم‏‎ ‎‏ضربه هایی به دشمن وارد کرده اید؛ اگر شما دو شب نمی خوابید، آنها شبها نمی خوابند،‏‎ ‎‏می ترسند. ‏

‏‏حالا اجازه بدهید در اینجا بگویم در کنفرانس جمعیت و توسعه که یکی از‏‎ ‎‏کنفرانسهای بزرگ جهانی است و در قاهره تشکیل شد و من مسئول هیأت ایران بودم،‏‎ ‎‏خانم «فورت لند»، نخست وزیر نروژ که یک خانمی با دیدگاههای منحرف بود، اعلام کرد‏‎ ‎‏که دین جلوی پیشرفت زن را می گیرد. نوبت من که رسید، ضمن صحبتهای مفصلی که در‏‎ ‎‏رابطه با دیدگاههای جمهوری اسلامی در رابطه با زن و پیشرفت زنان و سهیم بودن زنان در‏‎ ‎‏مسیر زندگی کردم، گفتم من از این خانم محترم می خواهم که یک تجدید نظری در‏‎ ‎‏گفته اش بکند و ادامه دادم که ایشان نه دین را شناخته و نه حقوق زن را شناخته است.‏‎ ‎‏ایشان در مادیات و در فرهنگ برهنگی غرب، غرق شده است؛ لذا عظمت دین را نمی تواند‏‎ ‎‏درک بکند. من خواهش می کنم که این تکه را از سخنرانی اش قیچی کند و از رئیس‏‎ ‎‏کنفرانس _ که اسمش مبارک بود _ می خواهم که اصلاً این سخنرانی را از سابقه این‏‎ ‎‏کنفرانس حذف و پاک کند. بعد از این صحبت، شرکت کنندگان در این کنفرانس که در‏‎ ‎

‏
‏‎

‏‏ ‏

‏‏مظاهر بیداری اسلامی ‏

‏‏بیداری اسلامی مظاهر زیادی دارد: یکی از مظاهرش گسترش حجاب در سطح‏‎ ‎‏جهان است. این حجاب یک پرچم عظیمی است که انقلاب اسلامی ما آن را مطرح کرده‏‎ ‎‏است. قبل از انقلاب یا کم بود یا نبود. قبل از انقلاب، در کشور اندونزی به نقل از خانمی‏‎ ‎‏اهل همانجا، حتی یک خانم محجبه نبود. چند ماه قبل آنجا بودیم، می گفتند حداقل اگر‏‎ ‎‏بخواهیم بطور تقریبی بگوییم، شاید بیش از ده میلیون خانم محجبه در این منطقه داریم.‏‎ ‎‏حتی خانمهای افسر را در فرودگاه محجبه دیدیم. حجاب در این کشور آزاد است ولی آن‏‎ ‎‏خانمی که بخواهد می تواند حجاب داشته باشد. از آن زن محجبه سئوال شد آیا حجاب‏‎ ‎‏جلوی پیشرفت کارتان را نمی گیرد؟ جواب داد مگر حجاب توانست جلوی سهیم بودن‏‎ ‎‏شیر زنان ایران را در ساختن انقلاب بگیرد. ‏

‏‏فرانسه را ببینید که چطور یک دولت از عظمت حجاب توی مصیبت می افتد. حاضر‏‎ ‎‏می شود روی اصول خودش و روی دمکراسی پا بگذارد تا یک دختر محجبه را از مدرسه‏‎ ‎‏بیرون کند. این دختر می گوید من تجسم اسلام حاضر در اروپا هستم. همین امروز صبح‏‎ ‎‏غیاث الدین صدیقی رهبر پارلمان اسلامی در انگلیس خدمت آقا بودند. عرض کردند آقا!‏‎ ‎‏انگار خداوند می خواهد ما مسلمانان اروپا را مثل حضرت موسیٰ در قلب کاخ فرعون‏‎ ‎‏تربیت کند تا بر علیه ستم فرعون قیام کنیم. آن وقت آقایان منکر این بیداری می شوند.‏

‏‏ ‏

‏‏دیدگاههای حضرت امام ‏

‏‏برگردیم به نظرات حضرت امام. به نظر بنده و بطور خلاصه، نظر امام این است که‏‎ ‎

‏
‏‎

‏‏نکتۀ دیگری که امام تأکید می کند این است که ما باید ایمان را از مرحلۀ عقلی،‏‎ ‎‏فکری، فلسفی منتقل کنیم به مرحلۀ احساسی. باید احساسات این امت مسلمان با‏‎ ‎‏ایمانش هماهنگ باشد. اشتباه بزرگ بعضی از فلاسفه این بود که می گفتند اصلاح جهان‏‎ ‎‏فقط با فلسفه باید انجام بگیرد؛ در حالی که فلسفه می تواند عقل را تا حدی متقاعد کند؛‏‎ ‎‏اما نمی تواند این ایدۀ ذهنی مجرد را به کل وجود انسان سرایت بدهد. دین و احساس‏‎ ‎‏است که می تواند ایمان را از مرحلۀ عقلی به کل وجود انسان منتقل کند. آیه قرآنی‏‎ ‎‏می فرماید: ‏‏«الم یان للذین آمنوا ان تخشع قلوبهم لذکرالله و ما نزل من الحق و لایکونوا‏‎ ‎‏کالذین اوتوا الکتاب من قبل فطال علیهم الامد فقست قلوبهم و کثیر منهم فاسقون.»‏‎[2]‎‎ ‎‏قرآن یک هشدار انقلابی به مؤمنین می دهد، می گوید: مؤمنین تاریخ! آیا وقت آن نرسیده‏‎ ‎‏است که این ایمانی که شما پیدا کرده اید، به کل وجودتان سرایت کند، در قلبتان جا بگیرد‏‎ ‎‏و در نتیجه یک خشوع قلبی به دست بیاید؟ آیا شما تجربۀ بنی اسرائیل را ندارید؟ بنی‏‎ ‎

‏
‏‎

‏‏حضرت زهرا یک شخصیت عظیمی بود و روایات عظیمی دربارۀ این بانو داریم؛ ولی‏‎ ‎‏یک روایت خیلی جالب که اخیراً خواندم این بود که پیغمبر اکرم(ص) در وصف حضرت‏‎ ‎‏زهرا می گوید ‏‏«ان ابنتی فاطمه ملاء الله قلبها و جوارها ایماناً حتی مشاشعها»؛‏‏  خداوند‏‎ ‎‏متعال چنان مقرر کرده که ایمان، وجود دخترم فاطمه را فرا بگیرد به نحوی که قلبش،‏‎ ‎‏جوارحش، دست و پایش، و پوست و استخوانش هم مؤمن شوند. ‏‏«حتی مشاشعه»؛‏‏ حتی‏‎ ‎‏مغز استخوانش هم مؤمن بشود. این یعنی چه؟ یعنی این که وجود کلاً در خدمت ایمان و‏‎ ‎‏احساسات این زن شد. این روایت تفسیر می کند آن تعبیر را که ‏‏«ان ابنتی رضی الله‏‎ ‎‏لرضاها»؛‏‏ آنچنان این زن به مقامات عالیه رسید که پیامبر فرمود: «اگر بخواهی بدانی خدا‏‎ ‎‏راضی است ببین فاطمه راضی است یا نه». اگر می خواهی بدانی خدا خشمناک است،‏‎ ‎‏ببین فاطمه خشمناک است یا نه. خشم و رضای فاطمه الهی است. عواطفش الهی است.‏‎ ‎‏خیلی مقامش رفیع است. خوب پیغمبر که این حرف را می زند آیا می خواهد بگوید که فقط‏‎ ‎‏حضرت زهرا می تواند به اینجا برسد. درست است که به آن مقام عالیه حضرت هیچکس‏‎ ‎‏نمی تواند برسد ولی این الگو که داده می شود دیگران باید سرمشق بگیرند و کم کم خودشان‏‎ ‎‏را رشد بدهند تا برسند به یک مماثلی از حضرت زهرا، حضرت زهرا الگوی یک انسان کامل‏‎ ‎‏است؛ نه فقط الگوی زنان. ‏

‏‏مطلب دیگری که امام تأکید داشتند این است که باید بین عواطف و ایمان مسلمانان‏‎ ‎‏هماهنگی وجود داشته باشد و ما موظفیم این حالت انسجام را به وجود بیاوریم. نتیجه هم‏‎ ‎

‏
‏‎

‏‏اینجا باید نکته ای را تذکر دهم: یکی از نقایص جامعۀ امام حسین(ع) این بود که‏‎ ‎‏عواطفش با ایمانش هماهنگ نبود. عقلش و اعضایش با ایمانش هماهنگ نبود. خیال‏‎ ‎‏نکنید که آنها مشکل آگاهی داشتند. اهل کوفه می دانستند که حسین مظهر پاکی و کرامت‏‎ ‎‏و عزت است و طرف مقابل مظهر انحراف و فساد. امام حسین(ع) از فرزدق سئوال می کند‏‎ ‎‏تو تازه از کوفه آمدی، اهل کوفه چطور بودند؟ عرض می کند: ‏‏«یا اَبا عَبْدِاللهِ! قُلُوبُهُمْ مَعَکَ وَ‏‎ ‎‏سُیُوفُهُمْ عَلَیْکَ»؛‏‏ اندیشۀ آنها با شماست ولی شمشیرهایشان علیه شماست. ببینید آن‏‎ ‎‏جامعه، جامعه ای پاره پاره شده است. جامعه ای که جهت دست با مغز دو تاست، دست‏‎ ‎‏ضد مغز، و مغز ضد دست است. این جور جامعه، جامعه ای مرده است و شاید یکی از‏‎ ‎‏آثار عظیم انقلاب ابا عبدالله، با آن حماسه و با آن مظلومیت این بود که این حماسه منتهی‏‎ ‎‏به بیداری آن جامعه شد. احساسات نو انقلابی ایجاد کرد. این احساس را بیدار کرد که‏‎ ‎‏شما باید به خودتان برگردید و به سوی احقاق حق بروید. انقلابهایی هم که بعد از اباعبدالله‏‎ ‎‏شد، توابین که آمدند، کلاً نتیجۀ آن حالت انقلابی است که انقلاب اباعبدالله به وجود آورد.‏‎ ‎‏این نکته ای است که امام مکرر تأکید می کردند.‏

‏‏یکی از نکات دیگری که امام تأکید می کند، مسألۀ صدور انقلاب است. بعضیها‏‎ ‎‏می ترسند، می گویند: آقا نگویید صدور انقلاب. طرح صدور انقلاب دشمنان انقلاب را می ترساند.‏‎ ‎‏خوب به جهنم که دشمنان را بترساند. می گویند دشمنان را تحریک می کند؛‏

‏
‏‎

‏‏ ‏

‏‏محبوبیت امام ‏

‏‏آن روح پاک در زندگی خودش خیلی زجر دید و خیلی تحمل کرد و تهمتهای زیادی‏‎ ‎‏به او زدند؛ ولی وقتی که چشم از جهان بست مثل حضرت امیر(ع) شد. امروز در کل جهان‏‎ ‎‏کسی نیست که از علی(ع) انتقاد کند. من همین چهار روز قبل بیروت بودم با یک متفکر‏‎ ‎‏بزرگ مسیحی به نام «جرج جرداق» ملاقاتی داشتم. این آقا پنج جلد کتاب در مورد حضرت‏‎ ‎‏امیر دارد. عنوان کتابش این است: ‏‏«اَلْاِمامُ عَلیٍ صَوْتُ العِدٰالَةِ الْاِنْسانِیَّه.»‏‏ دیداری هم‏‎ ‎‏داشتم با ‏‏«سلیمان کتّانی»‏‏ که از نویسندگان معروف مسیحی لبنان است؛ به او گفتم آخر‏‎ ‎‏چرا شما دربارۀ حضرت زهرا می نویسید؟ به چه انگیزه ای؟ گفت آقا! اینها الگوهای‏‎ ‎‏بشریتند؛ اینها الگوهای ما مسیحیها و شما مسلمانها هستند. من اگر عمرم را در این راه‏‎ ‎

‏
‏‎

‏‏ ‏

‏‏پی نوشتها: ‏

‏‎