مصاحبه با دکتر رضا صدر

‏‏مصاحبه با دکتر رضا صدر‏

‏‏ ابتدا می خواستم خواهش کنم، زمینه آشنایی خودتان را با حاج آقا مصطفی خمینی (ره) بیان فرمایید.‏

‏‏ آشنایی من با مرحوم حاج آقا مصطفی خمینی(ره) از حوزه علمیه قم است. به طور کلی برای کسی که در حوزه علمیه قم بود، بعید به نظر می رسد که شخصی مثل حاج آقا مصطفی(ره) را نشناسد. دلیل این امر یکی مسأله اجتماعی بودن ایشان بود که با مردم خوب جوش می خوردند، با آنها صحبت می کردند و با آنها تماس می گرفتند؛ دلیل دیگر مسأله استعداد و حافظه بسیار فوق العاده ایشان در زمینه علوم اسلامی بود. باید گفت دانشجویان حوزه، افرادی را که با استعداد بودند، بسیار زود می شناختند چرا که ترکیب درسها به گونه ای بود که شخصی که دارای استعداد بود، غالباً در درسها و مباحثه ها بسیار فعال بود. حاج آقا مصطفی (ره) هم از ‏

‏
‏‎

‏‏ آیا به خاطر دارید که اولین بار در کجا با ایشان آشنا شدید و به طور کلی اولین خاطره ای را که از دیدار با حاج آقا مصطفی(ره) دارید، بیان فرمایید.‏

‏‏ اولین بار به خاطر دارم که در یکی از درسها طرز برخورد ایشان با مسایل توجه مرا بسیار به خود جلب کرد. ایشان در مواجهه با مسایل با «آزاداندیشی» برخورد می کرد و وقتی با استاد روبرو می شد، تنها یک مقلدی نبود که حرف استاد را یک سره بپذیرد. به خصوص در روزهایی که ما بیشتر در ادبیات عرب کار می کردیم، ایشان هم در بعضی از درسهایی که مربوط به ادبیات عرب بود، شرکت می کرد، حاج آقا مصطفی(ره) از نظر ادبیات خیلی قوی بود، به شعر و ادبیات فارسی بسیار علاقمند بود، ما بسیاری از اوقات در این زمینه تبادل نظر می کردیم. به خوبی یاد دارم که از درس فقه حاج آقا مرتضی حائری که از علمای قم هستند، تا درس «رسایل» با هم بودیم. در آنجا هم ایشان جزء افرادی بودند که به خوبی سؤال و بحث می کردند، و به طور کلی در حوزه علمیه قم حاج آقا مصطفی(ره) به عنوان یکی از چند نفرِ شناخته شده بود، که به استعداد، حافظه و تیزهوشی مشهور بودند، ایشان فوق العاده تیزهوش بودند. ‏

‏‏در عین حال همان طور که گفتم از نظر اجتماعی ایشان دارای خصلت خوش مشربی بود. یعنی اهل صحبت کردن با مردم و زود جوش خوردن بودند و این که ‏

‏
‏‎

‏‏ آقای دکتر صدر، اگر ممکن است در همین جا مختصری از سابقه درس طلبگی خود بیان فرمایید با خاطراتی که شما از حاج آقا مصطفی(ره) مطرح می کنید، تماس حاصل کند.‏

‏‏ باید عرض کنم که ابتدا در خانواده خود  و در کاشان و سپس در تهران تحصیلات علوم قدیمه  داشتم، سه چهار سال پس از شروع درسها به حوزه علمیه قم منتقل شدم و در همین زمان بود که با حاج آقا مصطفی(ره) آشنا شدم. بین چهار تا پنج سال در حوزه علمیه قم بودم و آنجا دروس مقدماتی را خوانده و به «خارج» رسیدم و در آن زمان برای درس فقه خدمت آیت الله العظمی بروجردی(ره) می رفتم، درس اصول را در خدمت امام(س) بودم.‏

‏‏دروس اسلامی در قم در زمان ما به گونه ای بود که تنها از طریق خودجوشی افراد جلو می رفت. البته نمی دانم حالا به چه صورتی درآمده و حتی در این مدت دو سال بعد از انقلاب که در ایران بودم، به سبب تراکم کارها و مشکلات، فرصت ‏

‏
‏‎

‏‏بنابراین من در این چهار پنج سال که در حوزه علمیه قم بودم، شاید به استثنای یک مدت کوتاهی با حاج آقا مصطفی(ره) سر و کار داشتم.‏

‏‏خلاصه این که آقا مصطفی(ره) از طلبه های شاخص حوزه علمیه قم بود و در امتحانی که حضرت آیت الله العظمی بروجردی(ره) داشتند و فکر می کنم آن امتحان بیشتر از یک بار انجام نشد، ایشان به عنوان یکی از چهار نفری شناخته شد که شاخص حوزه بودند.‏

‏‏ فرمودید که درس «اصول» را نزد امام(س) خواندید، آیا حاج آقا مصطفی(ره) هم در آن درس حضور داشتند.‏

‏‏ من به خاطر ندارم که ایشان به درس پدرشان حاضر می شدند، شاید هم ‏

‏
‏‎

‏‏ آیا شما بعد از خروج از حوزه علمیه قم نیز با ایشان ارتباط داشتید؟‏

‏‏ در دوره ای که من در تهران بودم، باز هم رابطه با حاج آقا مصطفی(ره) داشتم و وقتی به قم می رفتم، ایشان را می دیدم، اما بعد از آن که به آمریکا رفتم، ارتباط ما به صورت دیگری ادامه پیدا کرد، به این معنا که مسافرینی که از نجف می آمدند، برای ما از حاج آقا مصطفی(ره) خبر می آوردند یا از ما برای ایشان خبر می بردند. ولی روابط به صورتی که در قم بودیم، نبود. چون عملاً ما در قم هر روز هم دیگر را می دیدیم.‏

‏‏ قبلاً از جمله خصوصیات حاج آقا مصطفی(ره) به حافظه قوی و آزاداندیشی و تیزهوشی ایشان اشاره کردید، در پایان اگر اضافه بر این، مطلبی هست، بیان فرمایید.‏

‏‏ علاوه بر آن مطالب، دقت عجیبی در مسایل داشت؛ یعنی از روی مسایل به این سادگی نمی گذشت. سعی می کرد جرّ و بحث شود، حرف طرف را بشنود و خود دوباره بحث کند. اما از همه جالب تر برای من، آن آزاداندیشی ایشان بود و این که خودش را در یک چارچوب پیش ساخته قرار نمی داد.‏

‏‏کیهان، پنج شنبه اول آبان 1359‏

‏
‏‎

‏‎ ‎

‏‎