گفتار ششم: پیامدها

‏‏گفتار ششم: پیامدها‏

‏‏مرگ شهادت گونۀ آیت الله سید مصطفی خمینی علیرغم تصور رژیم پهلوی، نه تنها بر‏‎ ‎‏روند رشد نهضت اسلامی مردم ایران به رهبری امام خمینی تأثیر منفی بر جای‏‎ ‎‏نگذاشت، بلکه خود، عامل مؤثر و شتاب دهنده برای رسیدن به پیروزی نهایی بود. ‏

‏
‏‎

‏‏    از آثار دیگر درگذشت آقا مصطفی، می توان به سیاسی شدن حوزه علمیه نجف‏‎ ‎‏اشرف اشاره کرد. چنانکه می دانیم و قبلاً نیز در مواردی ذکر آن رفت، این حوزه در قرون‏‎ ‎‏گذشته تحت نفوذ استعمار بریتانیا بوده و سعی شده بود که از فلسفه و سیاست دور‏‎ ‎‏نگهداشته شود و امام خمینی(س)، سید مصطفی و برخی از یاران آنها در طول دوازده‏‎ ‎‏سال اقامت در آنجا و تلاشهای بی وقفه در قالب تدریس، وعظ و غیره توانسته بودند، این‏‎ ‎‏جو را تا حدودی تعدیل کنند. در گذشت حاج آقا مصطفی مجال دیگری بود که‏‎ ‎‏گویندگان و وعّاظ ایرانی و عرب با تجلیل از مقام علمی و مبارزاتی امام و هدایت مردم به‏‎ ‎‏سوی نهضت امام و رهبری آن، در حوزه علمیه نجف و سایر حوزه های علمیه عراق،‏‎ ‎‏موجب سیاسی تر شدن آنها شوند.‏‎[3]‎

‏
‏‎

‏‏    بدون شک، درگذشت رازناک سید مصطفی، روحیه مبارزه را در میان نیروهای‏‎ ‎‏سیاسی و انقلابی به شدت افزایش داد و تقریباً در سراسر کشور، مجالس به سبک‏‎ ‎‏مشابهی برگزار شد و در پایان مجالس، راهپیماییها، تظاهرات اعتراض آمیز که بعضی‏‎ ‎‏مواقع به درگیری با مأموران انتظامی و امنیتی نیز انجامید، صورت گرفت. این موضوع‏‎ ‎‏نشان می دهد که خشم مردم از اعمال و اقدامات رژیم و عقده های دل آنها به نقطه‏‎ ‎‏انفجارآمیزی رسیده بود و درگذشت شخصیت بارزی چون حاج آقا مصطفی، شعله‏‎ ‎‏آتشی بر انبار باروت زد. محمد شانه چی در مصاحبه با رادیو بی. بی. سی در مجموعه‏‎ ‎‏برنامه داستان انقلاب در این مورد می گوید: ‏

‏‏یک جریان سیاسی بود، نه این که درگذشت پسر آقای خمینی این قدر جنجال به‏‎ ‎

‏
‏‎

‏‏    در گزارشهای ساواک نیز اشاره شده است که پس از درگذشت حاج آقا مصطفی تا‏‎ ‎‏چهلم ایشان، فعالیتهای وسیعی از طرف نیروهای مذهبی و روحانی به صورت تظاهرات‏‎ ‎‏خیابانی صورت گرفت که به مراکز فساد و مشروب فروشیها و ادارات دولتی حمله کردند‏‎ ‎‏و این اقدامات نشان از کینۀ آنها به رژیم و سازش ناپذیری شان در ارتباط با حکومت‏‎ ‎‏پهلوی داشت.‏‎[7]‎‏ این اقدامات حتی پس از چهلم حاج آقا مصطفی نیز ادامه پیدا کرد. ‏

‏‏بعد از مراسم چهلمین روز درگذشت مصطفی خمینی، افراطیّون مذهبی در دنباله‏‎ ‎‏فعالیتهای اخلالگرانه خود در ماه محرّم، باردیگر فرصتی پیدا کردند که تلاشهای‏‎ ‎‏مضر را در مقیاسی وسیعتر تعقیب نمایند و در چند مورد گروههای پانزده تا بیست‏‎ ‎‏نفری در شهرهای مشهد و اهواز به تظاهرات خیابانی و شکستن چند جام از شیشه های‏‎ ‎‏دو شعبه بانک صادرات، مبادرت نموده اند.‏‎[8]‎

‏‏    در مجموع ابهام آمیز بودن چگونگی درگذشت حاج آقا مصطفی از یک طرف و نقش‏‎ ‎‏بسیار مؤثر وی در طول مبارزه و سازش ناپذیری اش در طول حیات سیاسی، پای ساواک‏‎ ‎‏را در مرگ ایشان به میان کشید. با توجه به سابقه و کارنامۀ سیاه ساواک در جامعه که‏‎ ‎‏خود به خود مربوط به ساختار رژیم پهلوی می شد، یک جوّ انتقادی و اعتراض آمیز‏‎ ‎‏گسترده ای شکل گرفت و با در نظر گرفتن مساعدت زمان و فضای سیاسی، به بحران‏‎ ‎‏غیرقابل کنترلی برای رژیم تبدیل شد و تا پیروزی انقلاب هیچ کدام از سیاستها و‏‎ ‎‏روشهای پیشگیرانه رژیم، نتوانست امواج توفنده آن را مهار کند. ‏

‏‏     از این پس امام خمینی(س) و نهضت اسلامی، در سطح گسترده ای وارد تیترهای‏‎ ‎‏رسانه های گروهی در سطح بین المللی گردیدند و بسیاری از خبرنگاران معتبر و بزرگ‏‎ ‎‏جهان، سعی کردند که در ارتباط با دیدگاهها و نظریات امام خمینی(س) با ایشان‏‎ ‎

‏
‏‎

‏‎ ‎

‏‎

• )) قزوینی، حمید؛ «آثار و بازتابهای شهادت آیت الله سید مصطفی خمینی»، حضور؛ ش 21 (پاییز 1376)، ص 149ـ150 ؛ حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی؛ ساواک و روحانیت؛ ج 1، ص 202.
• )) باقی، عمادالدین (به کوشش)؛ تحریر تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی ایران؛ ص 261ـ262 ؛ صحیفه امام؛ ج 3،ص 233ـ287.
• )) عاشوری لنگرودی، حسن؛ «نگاهی به زندگی سیاسی شهید آیت الله سید مصطفی خمینی و نقش او در روند پیروزی انقلاب اسلامی ایران»، مجموعه مقالات کنگره شهید آیت الله مصطفی خمینی؛ ص 116.
• )) بازرگان، مهدی؛ انقلاب ایران در دو حرکت؛ ص 24.
• )) قزوینی، حمید؛ «آثار و بازتابهای شهادت آیت الله سید مصطفی خمینی»، حضور؛ ش 21 (پاییز 1376)،ص 199.
• )) باقی، عمادالدین (به کوشش)؛ تحریر تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی ایران؛ ص 262.
• )) حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی؛ ساواک و روحانیت؛ ج 1، ص 199.
• )) همان؛ ص 202.