ترجمه و انتشار کتاب حکومت اسلامی در جمهوری قزاقستان
اشاره:
پس از فروپاشی کمونیزم و عبور از دیوارهای آهنین هفتاد و چند ساله مارکسیزم، موج اسلام‌خواهی و توجه به معنویت و آزادگی انسان در شاهراه ورودی اندیشه در آسیای میانه و جمهوری‌های تازه استقلال یافته و از بند رسته، فزونی گرفت و زبان و قلم به رسالت انسان‌خواهی خود همت گماشت و توجه همگان به کشف رمز و رازهای پنهان انسان که سالها در غبار اندیشﮥ استالینیسم مدفون گشته بود، معطوف شد. مراکز انتشاراتی، مطبوعات و دستگاههای ارتباط جمعی تا حدود امکان و شناخت برای کشف حقیقت به اقدام‌های عملی و نظری پرداختند، ترجمه و انتشار کتاب حکومت اسلامی حضرت امام(س) توسط انتشارات آتامورا در شهر «آلمائات» پایتخت قزاقستان در تیراژ 000 / 100 نسخه
نمونه‌ای است از چنین اقدام و تقاضایی که ضرورت توجه به آن با عنایت به شرایط زمان قابل توجه و اهمیت می‌باشد. «حضور» با ترجمﮥ شناسنامﮥ این اثر و همچنین ترجمﮥ مقدمﮥ ناشر و مترجم برای خوانندگان ارجمند نگاه و بررسی تحلیلی مترجم و ناشر را به زبان فارسی منتشر می‌نماید و در این راه از دوست و همکار گرامی آقای شمس الحق رهنما که ترجمه مطالب مقدمﮥ کتاب حکومت اسلامی، از زبان روسی به فارسی را تقبل نمودند سپاسگزاریم.
با هم متن ترجمه شدۀ شناسنامه، مقدمﮥ ناشر و نظر مترجم کتاب و نظر ژیکان کلیوف سیاست‌دان جمهوری قزاقستان که مدیر نشر پروژه بوده است را مطالعه می‌نمائیم.
مؤخره‌ای نیز در خاتمﮥ این اثر به قلم پروفسور رستم اف مدیر بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه دولتی فارابی قزاقستان ضمیمه می‌باشد که نقل فارسی نیز آنرا می‌خوانید:
حضور
حضورج. 8صفحه 267
مشخصات کتاب:
نویسنده: امام خمینی
نام کتاب: حکومت اسلامی
تیراژ 100.000 نسخه، در شهر آلمائاتا پایتخت جمهوری قزاقستان
مسئول چاپ «مختار قُل محمد»، مترجم: گ. آ. اَرُتْ یُونٰاوٰا
کارشناس فنی: شاکْپارُف
کارشناس تکنیکی: خانم گالُبْ سٰاوٰا
طراح و نقاش آ. آ. گُورِِوْ
این اثر در نهایت ارائه برنامه‌ای عملی جهت برقراری حکومت اسلامی را که شامل اقدامات زیادی مربوط به تشکیل مؤسسات مذهبی است، پیشنهاد می‌کند. همﮥ نکات فوق با در نظر گرفتن ویژگیهای ایران ارائه شده‌اند و از این رو ضمن بحثهای عمومی و نظری نیز بارها به ایران اشاره شده است. اکنون ترجمه‌های دقیق کتاب حکومت اسلامی به زبانهای «عربی»، «فرانسه»
«ترکی» و «اردو» موجود است. در پائیز سال 1978 از سوی «جانت پابلیکیشن» «وریستش سیرویس»، یعنی بخش ترجمﮥ سازمان سیا، ترجمه انگلیسی این کتاب [به منظور شناخت اصول اندیشه سیاسی امام و طبعاً بررسی راههای مقابله با آن.] انجام شد، ولی نه از روی اصل فارسی، بلکه از روی ترجمه عربی صورت گرفت. نسخه‌ای که در نتیجه این ترجمه حاصل شد با وجودیکه خشن و غیر معتبر بود از سوی انتشارات «ماین بوکس» نیویورک در شکل عوام فریبانه و جنجالی چاپ شد. از اینرو لازم آمد که یک ترجمه کامل و صحیح به عمل آید و با این هدف نسخۀ حاضر از روی نشر سوم متن فارسی که در سال 1391 هجری قمری مطابق با 1971 میلادی در نجف به چاپ رسیده است، ترجمه و ارائه شد تا تلاشی باشد در روشن ساختن حقایق و بنیانهای فکری امام خمینی(س).
حضورج. 8صفحه 268
حکومت اسلامی
(معرفی کتاب از سوی مترجم که با نظر ژیکان کلیوف انجام شده است).
کتاب حکومت اسلامی شاید از آثار نسبتاً مشهور امام خمینی است که تنظیم شدۀ سخنرانی‌های ایشان در شهر نجف در تاریخ 21 ژانویه الی 8 فوریه سال 1970 میلادی را شامل می‌شود.
این سخنرانی‌ها از سوی یکی از شاگردان ضبط و بعداً به صورت کتابی جداگانه چاپ شده‌اند.
نسخه حاضر، ترجمه دقیقی از متن اصلی فارسی اسلامی است. با وجود این خواننده نباید انتظار داشته باشد که کتاب معرفی کل سیستم فلسفه سیاسی اسلامی و طرح مفصل برقراری و فعالیت دولت اسلامی را هدف خود قرار داده باشد. هدف کتاب جنبه‌های آموزشی داشته است و برای آن شنوندگانی که مشغول آموزش علوم دینی بودند و می‌توانستند در آینده در جامعه اسلامی مقام مؤثری داشته باشند، اختصاص داده شده است.
از این سخنرانی‌ها سه نکته مهم برمی‌آید.
اوّلاً: تأسیس و تحکیم مؤسسات سیاسی اسلامی یا به عبارت دیگر تبعیت حاکمیت سیاسی از اصول و اهداف اسلامی.
ثانیاً: روحانیت باید از راه بدست گرفتن اداره قوه‌های مقننه و اجرائیه و قضائیه یا در یک کلام «ولایت فقیه»، حکومت اسلامی را به عنوان وظیفه خود در عمل ایجاد نماید. در این کتاب متون زیادی که نکته مذکور را تأئید می‌نماید، مورد بررسی و تحقیق طولانی قرار گرفته‌اند.
2- نگاهی به معرفی کتاب از سوی انتشارات آتامورا:
کتاب حاضر که برای نخستین بار در قلمروی اتحادیه کشورهای مشترک المنافع از زبان فارسی به روسی ترجمه شده است معرف شخصیت بزرگ اسلامی سدۀ بیستم آیة‌الله خمینی بوده و بیانگر شرافت و خرد، بصیرت و معنویت، عقل سالم، ارادۀ قاطع و قدرت رهبری توده‌ها و نبوغ سیاسی اوست. امام خمینی بشر را به سوی نیکوکاری و تقوا، صبوری و تفاهم و همبستگی خلقها و ملتها فراخوانده است. اندیشه‌های این بشر دوست بزرگ معاصر که بر بنیاد ارزشهای اسلامی و بشری استوار است از بسیاری جهات به اندیشه‌های متفکرین شهیر شرق مطابقت دارد. کتاب حکومت اسلامی که هم اکنون به زبان مردمان مختلف جهان ترجمه شده است بدون تردید به قرابت انسانها و غنی شدن معنوی آنها کمک می‌کند. این اثر دعوتی است به سوی آشتی، خیرخواهی و تکامل انسانی.
حضورج. 8صفحه 269
نگاهی به بخش ضمیمه اثر در (خاتمه) :
■ (به قلم پروفسور رستم اف، مدیر بخش زبان و ادبیات ترکیه و ایران در دانشگاه دولتی الفارابی قزاقستان)
گرچه قبل از این نیز مناسبات معنوی و فرهنگی میان ملل از مرزهای جغرافیائی فراتر رفته بودند ولی با انهدام سیستم جهانی سوسیالیسم و دیکتاتوری حزب کمونیست، و با فروپاشی و تبدیل امپراتوری کمونیستی اتحاد شوروی به دولتهای مستقل، به علاوه مرزهای جغرافیائی از مرزهای معنوی ملتها نیز فراتر رفت. دستگاههای تبلیغاتی و ایدئولوژیک قوی در طول بیش از 70 سال مردم 6 / 1 جهان را تحمیق نموده و با بهانﮥ جلوگیری از به اصطلاح تأثیر سوء غرب و شرق در پشت دیوارهای آهنین، در حال نفستنگی نگاه داشت.
سیستم ایدئولوژی تاتالیتاریسم تمام سعی خود را به راه انداخت که انسان جدید را که از اصل خود بی‌خبر است، تربیت نماید و متأسفانه تا حدی موفق شد که حافظﮥ تاریخ را از اذهان مردم پاک کند. آنها را از زبان مادری خود بیگانه سازد و دست به پاکسازی قوی ملتها بزند.
در مدارس اتحاد شوروی سابق فقط تاریخ روسیۀ تزار و معارف علمی و فرهنگی غرب تدریس می‌شد و از این امر که شرق کانون تمدن عالم، و خاستگاه همﮥ مذاهب جهانی اعم از بودائی، مسیحی و اسلام بوده است، به طور کامل صرف نظر کرد. در نتیجه امروز ما از فرهنگ شرق معاصر به جز آن اطلاعات تنظیم شده دستگاه ایدئولوژی راجع به شخصیتهای سیاسی، مذهبی و بزرگان علوم انسانی و عموماً اسلام چیز دیگری نمی دانیم که عملاً این خیلی ناچیز است.
در انقلابی که بر علیه شاه و امپریالیسم در ایران صورت گرفت، عامل دین در جهت رشد جنبش ملی و آزادی‌بخش نقش محوری داشته است. زیر پرچم اسلام و تحت رهبری امام خمینی مردم ایران این پیروزی تاریخی را بدست آوردند.
کتاب حکومت اسلامی آیة‌الله خمینی، که به زبان روسی خدمت خوانندگان قزاقستان ارائه می‌گردد، همانند روزنۀ روشنی در عالم ظلمت بوده و در اذهان ما رخنه کرده است. سید روح‌الله موسوی خمینی شخصیت
حضورج. 8صفحه 270
بزرگ، سیاسی و دینی تمام زندگی خود را صرف مبارزه در راه تحکیم نقش اسلام در جامعه نموده است از آنجا که نسل آیت‌ا... خمینی به محمد رسول‌الله می‌رسد، به نام او عنوان افتخاری «سید» اضافه شده است که ویژه اولاد پیامبر است.
راهی که آیةا... خمینی در مبارزه با رژیم منفور محمدرضا پهلوی پشت سر گذاشت خیلی طولانی، مشکل و پرمشقت بود. او از سالهای دهه سوم قرن بیست کار پدر خود را، که توسط قاتلان زرخرید شهید شده بود، ادامه داد تا پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1979 در مبارزه علیه ظلم بیش از 3 میلیون نفر از بهترین فرزندان ایران، از جمله فرزند امام خمینی حاج سید مصطفی قربانی و به شهادت رسیدند. چشمهای ساواک در همه بخشهای زندگیِ سیاسی اجتماعی مردمِ کشور حاضر بودند. هیچ مؤسسه‌ای، اتاق هتلی و گروه دانشجویی از نظر این سازمان قلدر بیرون نبود.
در همین شرایط آثار نظری، رساله‌های سیاسی و رهنمودهای عملی برای مبارزه علیه رژیم که از سوی آیةا... خمینی صادر می شد، به طور قاچاقی در میان قشرهای مختلف مردم توزیع می‌گردید. حتی در حالی که در خارج از کشور، در ترکیه، عراق و فرانسه قرار داشت او دقیقاً مسیر انقلاب ملت ایران را رهبری می‌کرد. او در آغاز سال 1979 بعد از 15 سال دوری به وطن بازگشت و تودۀ 50 میلیونی، محبوب خود را با شوق فراوان به عنوان پیشوای مقبول و الگوی خرد و شجاعت استقبال نمودند.
بدین ترتیب اهدافی که امام خمینی و پیروانش برای آن مبارزه می‌کردند عملی گشت. کتاب حکومت اسلامی که یک سری سخنرانی‌های امام خمینی را شامل است، به طور مرتب جنبه‌های نظری و عملی حکومت اسلامی را مورد بحث قرار داده چگونگی زندگی سیاسی جامعه اسلامی را ارائه می‌نماید. این کتاب بر ضرورت سرنگونی حکومت شاهی که سد راه پیشرفت جامعه می‌باشد، تأکید نموده، با باوری عمیق برقراری یک حکومت جدید را که به ساختن نظام برتر اجتماعی، مساعدت نماید، اثبات می‌کند. آن حکومت باید «خوشبختی، رشد، و زندگی سزاوار انسان را تأمین نماید» زیرا حاکم مطلق خداست و به شریکی نیاز ندارد:
با اتکا به قرآن و احادیث امام خمینی
حضورج. 8صفحه 271
ماهیت ضد انسانی و ضد اسلامی و سیاست جنایتکارانه رژیم شاه را افشا نموده، با استدلال ضرورت حکومت عدل و شریعت اسلامی را اثبات می‌نماید، و ضمن اشاره به طریق و وسائل بدست آوردن حکومت و برقراری و تحکیم دولت اسلامی که از شریعت پیروی نماید، وظایف و اهداف آنرا نیز مشخص می‌کند.
کتاب حکومت اسلامی در هدایت نمودن پیروان امام خمینی به هدف و خط او، نقش بزرگی داشته است. اندیشه‌های اصلی این کتاب بنیاد و ساختار سیاسی جمهوری اسلامی ایران را تأمین نموده است.
3. مقدمۀ مترجم
امام روح‌الله الموسوی الخمینی در تاریخ 24 سپتامبر 1902 میلادی در خانواده‌ای با سنتهای مذهبی دقیق در شهرک خمین واقع در چند صد کیلومتری جنوب و غرب تهران متولد شده است. پدر و پدربزرگ او از جمله علمای دین بودند. پدر او آیةا... مصطفی بعد از 5 ماه به دنیا آمدن روح‌ا... از سوی جاسوسان به شهادت رسانده شد و تربیت نوزاد به عهدۀ مادر و عمه بود. در 16 سالگی در طول یک سال، هم مادر و هم عمه او درگذشتند و مسئولیت ادامه تحصیل وی به برادر بزرگتر سید مرتضی (که بعداً به عنوان آیةا... پسندیده شناخته شد) رسید. آیةا... پسندیده در خاطرات خود می‌گوید که در جوانی نیز امام خمینی از خود شرافت، جدیّت و قاطعیت خاصی نشان می‌داد و اهل خمین بر این عقیده بودند که آیندۀ روشنی در انتظار اوست. خمینی جوان در 19 سالگی جهت فراگیری علوم دینی به شهر همسایه اراک فرستاده شد و شاگرد شیخ عبدالکریم حائری شد که خود او شاگرد علمای بزرگ حوزه علمیه شیعه در عراق، بخصوص عالم شهیر میرزاحسن شیرازی
حضورج. 8صفحه 272
بود. شاگردی حائری، خمینی را وارث سنتهائی نمود که توسط شخصیتهای بزرگ قرن 19 استوار شده بودند و ماهیت این سنتها در هم آمیختن فعالیت سیاسی و علمی بود. یک سال بعد از این، حائری از سوی علما و مردم قم جهت سکونت در این شهر دعوت شد شهر قم همیشه از جمله مراکز تحصیل و زیارت بوده است. اما آمدن حائری و تجدید فعالیت حوزه علمیه تحولاتی را بنیان نهاد که باعث تبدیل شدن شهر قم به مرکز معنوی ایران اسلامی گردید. بوجود آمدن حرکت مردمی مخالفان شاهنشاهی پهلوی که در سال 1962 از سوی امام خمینی رهبری می‌شد گواه بر این معنی است.
در همان سالها نشان‍ه‌‌هائی پدیدار شد که از آینده خمینی خبر می‌داد او موقعیت والائی را در علوم مختلف به ویژه در اخلاق عرفان در میان شاگردان بی‌شمار حائری کسب نمود. در جوانی یعنی در 27 سالگی خود در این علوم رساله‌ای را تحت عنوان مصباح الهدایه به زبان عربی نوشت... درسهای او هر هفته دو بار با شرکت صدها نفر در قم برگزار می‌شد. جالب است که او قبل از معروف گشتنش به عنوان یک پیشوای انقلابی و یک سیاستمدار موفق به عنوان نویسنده، استاد شریف و حتی عارف مشهور گشت. معنویت و عرفان در نظر امام خمینی هیچ گاه معنی انزوای اجتماعی و
بی‌توجهی در امور سیاسی را نداشت بلکه پایه‌ای قوی برای فعالیتهای اجتماعی و سیاسی بود. برنامه و روش زندگی امام این را نشان می‌دهد که معنویت قبل از هر چیز دیگر در انقلاب نقش داشته است و انقلاب قبل از هر چیز دیگر در اخلاق و معنویت پیروز شده است.
موضوعات اخلاقی و معنوی در درسهای او که در سال 1930 در قم برگزار می‌شد با مسائل روز ارتباط پیدا می‌نمود و حل آنها (مسائل روز) به عنوان یک وظیفه شرعی شمرده می‌شد.
سالهای جوانی امام خمینی همزمان با برقراری حکومت پهلوی از سوی رضاخان بود. رضاخان نظام ایران را تبدیل به یک حکومت دیکتاتوری مطلق معاصر کرد و نابود کردن اسلام به عنوان یک نیروی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی از اهداف اصلی او در سیاست داخلی بود و تلاشهائی که در این راستا صورت می‌گرفت امام خمینی مستقیماً از قم و همچنین از گزارشهای مداومی که از شهرهای دیگر مثل مشهد، اصفهان، تبریز برایش می‌رسید زیر نظر داشت. دیده و شنیده‌هایش بر روی او تأثیر فراوانی داشتند و آنهمه فشارها که در زمان حکومت دومین و آخرین شاه پهلوی (محمدرضا) برعلیه مؤسسات مذهبی صورت می‌گرفت از سوی امام خمینی به عنوان ادامه سیاستهای رضاشاه ارزیابی می‌شد و او بر این عقیده
حضورج. 8صفحه 273
بود که پدر و پسر به دنبال یک هدف بودند.
امام خمینی اوّلین اظهارات سیاسی خود را به صورت علنی در سال 1941 در کتاب کشف‌الاسرار بیان کرد در این کتاب همزمان با نقد مفصل و سیستماتیک خط مشی ضد مذهبی، حملات انتقادی زیادی علیه حکومت پهلوی گنجانده شده است.
در سال 1937 حائری وفات کرد و رهبری جامعه مذهبی به سه نفر از یاران قدیمی او آیةا... صدر، حجت و خوانساری انتقال یافت، اما در اندک زمان آیةا... بروجردی به عنوان تنها رهبر و وارث حائری شناخته شد. در پیشنهاد شدن نامزدی بروجردی امام خمینی خیلی فعال بود و انتظار داشت که او از امکانات مقام مرجعیت در مبارزه بر ضد حکومت پهلوی استفاده نماید. تا پایان زندگی بروجردی در سال 1962 امام از جمله افراد نزدیکش باقی ماند ولی تاریخ بروجردی را به عنوان یک رهبر شریف مذهبی و دارای مدیریت در امور می‌شناسد بعد از وفات آیة‌الله بروجردی برای او جانشینی پیدا نشد امام خمینی برای مطرح شدن اسمش چندان راضی نبود ولی در نهایت او با تصمیم دوستانش که در جلسﮥ تصمیم‌گیری در مورد مسائل عملی اسلام اتخاذ شده بود موافقت کرد و این امر باعث شد تا وی به عنوان یک شخصیت و رهبر معرفی شود. اما در سطح یک مرجع معمولی نماند چون ابتدا در قم و بعداً در سراسر کشور به عنوان یک امام
شناخته شد و آمادگی او برای مقاومت با رژیم شاه در حالی که فقط تعداد معدودی این جرأت را داشتند در این امر نقش بزرگی داشت...
اوّلین گام زمانی برداشته شد که شاه در سال 1962 با یک حکم خود ضرورت مسلمان و مرد بودن کاندید نمایندگی پارلمان را لغو کرد. امام خمینی همراه با روحانیت نقاط دیگر کشور در مقابل این فرمان فعالانه ایستادند تا جائی که آن پس گرفته شد. البته این فرمان به تنهائی چندان مهم نبود چون خود انتخابات یک امر ظاهری [و تشریفاتی. م] بود ولی مقاومت در برابر آن یک نقطه مهمی برای براه انداختن تبلیغات بیشتر ضد رژیم و ایجاد ائتلافی از علما که در آینده آمادگی اجرای کارهای مهمتر را داشته باشند محسوب می‌شد.
گام بعدی زمانی برداشته شد که در سال 1963 شاه به خاطر ایجاد تحولات در سیاست اقتصاد و فرهنگ ایران اجرای مجموع تدابیری را تحت عنوان انقلاب سفید اعلام نمود.
در یک همه‌پرسی مکارانه که 26 ژانویه 1963 صورت گرفت به اصطلاح موافقت مردم با این سیاست بدست آمد. بیشتر مردم ایران از معنی اصلی این اقدامات آگاه شدند و آنرا به عنوان انقلابی که از سوی آمریکا تحمیل شده است دانستند که جز به افزوده شدن قدرت و ثروت شاه همچنین حاکمیت
حضورج. 8صفحه 274
آمریکا، که از طریق یک کودتا بر علیه نخست وزیر مصدق در ماه اوت 1953 توسط سیا برقرار شده بود، نتیجه دیگری نخواهد داشت.
امام خمینی درصدد افشای ماهیت عوامفریبانﮥ این «انقلاب» برآمد و در مخالفت با آن در مدرسه فیضیه چند خطبه ایراد نمود که از سوی مردم حمایت شد. رژیم شاه در پاسخ به این کار، در 23 مارس 1963 گروهی از تکاوران چترباز را برای تصرف مدرسه فیضیه اعزام نمود. چندین طلبه شهید و مدرسه غارت شد. ولی این حوادث امام خمینی را نترساند و برعکس از سوی ایشان به معنی آغاز دوره جدید مبارزه قاطعانه که اکنون نه تنها تا اصلاح انحرافات و گمراهی‌های رژیم، بلکه موجودیت آن را هدف قرار داده بود، ارزیابی شد. هجوم به مدرسه فیضیه یک معنی رمزی پیدا کرد و نمونه کینه رژیم به اسلام و مؤسسات اسلامی و بیانگر شیوه‌های شدید و وحشیانه آن در این راه بود.
در بهار 1963 امام خمینی به افشاگری علیه رژیم شاه ادامه داد. و حملات خود را روی نقاطی چون ماهیت دیکتاتوری رژیم، وابستگی به آمریکا و گسترش همکاریهای آن با اسرائیل متمرکز ساخت. مبارزات در آغاز ماه محرم، ماه شهادت امام حسین نوۀ پیامبر(ص) که برای مبارزین ضد دیکتاتورهای معاصر و بیدارشده‌گان الگوی خوبی است، به اوج خود رسید. روز دهم این
ماه امام خمینی در سخنرانی تاریخی خود در قم با تکرار انتقادات خود از رِژیم شاه و هشدار دادن او به عواقب این سیاستها گفت که مردم آن روزی که شاه مجبور به ترک کشور شود جشن خواهند گرفت. بعد از دو روز او در منزل خود بازداشت و در تهران زندانی شد.
حبس امام خمینی باعث به اوج رسیدن نفرت مردم از شاه و برگزاری یک سری تظاهراتی شد که پایه‌های تخت سلطنت را به لرزه درآورد. در شهرهائی چون قم، تهران، شیراز، اصفهان، مشهد، کاشان و غیره تظاهرکنندگان بی‌سلاح در مقابل ارتش شاه که از سوی آمریکا تربیت و مسلح شده بود، ایستادگی نمودند و توسط ارتش که فرمان آتش دریافت کرده بود در ظرف چند روز بیش از 15000 نفر به شهادت رسیدند. روز 15
حضورج. 8صفحه 275
خرداد که آغاز این قیام بود، در تاریخ معاصر به عنوان نقطه عطف محسوب می‌شود. این قیام امام خمینی را به عنوان پیشوای ملی و بیانگر آرمانهای مردم، که با اتکا به ایدئولوژی اسلامی توانائی به راه انداختن مبارزه علیه شاه و حامیان خارجی او را دارد، تثبیت نمود. این آغاز فعالیت سیاسی توده‌ها تحت رهبری روحانیون بود که با بی‌اعتبار شدن احزاب غیر مذهبی بعد از سرنگونی مصدق جایگزین این احزاب شده بودند. از همه جهات قیام 15 خرداد نوید دهندۀ انقلاب اسلامی در سالهای 1979 - 1978 بود.
گرچه قیام سرکوب شد، ولی جامعه و روحانیت همانا با حبس امام خمینی مخالف باقی ماندند. موج مخالفت در سراسر کشور ادامه داشت و بیشتر بزرگان مذهبی برای طلب آزادی امام خمینی به تهران آمده بودند. بالاخره 6 آوریل 1964 امام خمینی آزاد شد و مطبوعات زیر نظر دولت دست کشیدن او از فعالیتهای سیاسی را علت آزاد شدن امام اعلام نمودند اما امام فوراً این مطالب را تکذیب نمود و با نیروی جدید افشاگری‌های خود علیه رژیم را آغاز کرد.
اعطای مصونیت قضائی برای شهروندان آمریکائی در ایران در اکتبر 1964 دلیل دیگر مزدور آمریکا بودن رژیم شاه بود. بعد از شنیده شدن خبر تصویب این قانون توسط مجلس، امام خمینی تمام شب را در بیداری سپری نمود و روز دیگر 27 اکتبر صریحاً آنرا
به عنوان توهین به استقلال ایران مورد انتقاد قرار داد!
اکنون برای شاه و اربابان خارجی‌اش معلوم گشت که ترساندن و خاموش نمودن امام خمینی امکان‌پذیر نیست و به خاطر از بین بردن تأثیر او بر جامعه به فکر تبعید وی افتادند از این رو 4 نوامبر سال 1964 امام خمینی مجدداً بازداشت و در حلقه مأموران ساواک به ترکیه تبعید شد.
بعد از توقف کوتاه در آنکارا امام مجبور شد که در شهرک بورسا، واقع در غرب ترکیه سکونت اختیار نماید. فشار مداوم به رژیم
حضورج. 8صفحه 276
شاه، این فرصت را به امام خمینی داد که با ترک ترکیه به یکی از شهرهای مقدس شیعه در عراق، یعنی به نجف برود. در ماه اکتبر 1965 رژیم راضی شد که امام به نجف که در طول 13 سال آتی مکان سکونت او شد، نقل مکان نماید.
رژیم شاه انتظار داشت که با انتقال امام خمینی به نجف از فشار مردم رهائی یابد و همچنین می‌پنداشت که در میان علمای بزرگ نجف چهرۀ امام تیره خواهد بود. ولی این پیش‌بینی‌ها اشتباه درآمدند و امام خمینی در نجف نیز نفر اوّل شد و مهمتر از این، تأثیر و محبوبیتش در ایران را نیز حفظ کرد.
امام مداوم در مورد تحولات ایران پیامهائی صادر می‌نمود که به طور قاچاقی وارد کشور می‌شد و به طور پنهانی و با ریسک بزرگ توزیع می‌گشت. همچنین پیامهای او که برای جهان اسلام صادر می‌شد در موسم حج در مکه پخش می‌گشتند. در طول سالهای تبعید او در عراق (نجف) شخصیتهای زیادی، ایرانی و عموماً اسلامی را به حضور پذیرفت.
ظهور امام خمینی به عنوان رهبر انقلاب اسلامی سالهای 1979 - 1978 یک امر طبیعی بود با وجود عدم حضور فیزیکی، او در قلبهای هموطنان خود بود و بیشتر از هر سیاستمدار دیگر که رنگ زندان و تبعید را ندیده بودند، بیانگر خواستهای مردم بود. در
روز 23 نوامبر 1977 توسط مزدوران ساواک که از سوی آمریکا تأسیس شده بود پسر بزرگ امام حاج مصطفی شهید شد. امام این ضربه را با صبوری پشت سر گذاشت، ولی این فاجعه مردم ایران را به خروش آورد. نابسامانی جامعه و اقتصاد و فشارهای مداوم خود باعث نارضایتی مردم شده بود، اما وقتی که رژیم ضربه دیگر خود را به امام زد، نارضایتی‌ها به قیام و در نوبﮥ خود قیامها به انقلاب تبدیل شد.
8 ژانویه 1978 تنها بعد از یک هفته از آن که رئیس جمهور آمریکا در تهران از شاه به عنوان یک شخصیت خردمند دولتی که در میان مردم خود از محبوبیت برخوردار است، یادآوری نمود مطبوعات درباری مقاله دلخواه حکومت دربار را به چاپ رساندند که در آن به امام خمینی حمله شده بود جامعه نیز فوراً به این مقاله توهین‌آمیز عکس‌العمل نشان داد. روز دیگر در قم راهپیمائیهایی برگزار شد که از سوی دولت سرکوب گردید و همراه با خسارات فراوان جانی بود.
این آغاز سلسله تظاهراتی بود که بعداً سراسر کشور را فراگرفت و شعله انقلاب را تقریباً در تمام نقاط شعله‌ور ساخت. در طول بهار و تابستان 1978 امام خمینی در پیامهای مداوم خود از استواری مردم که به او برای رسیدن به هدف نهائی، یعنی سرنگونی رژیم شاه و برقراری جمهوری اسلامی، کمک
حضورج. 8صفحه 277
می‌نمایند، تقدیر می‌کرد. از همان ابتدا نقش رهبری امام در جریان انقلاب مشخص بود، نام او در شعارهائی که در تظاهرات داده می‌شد همواره تکرار می‌شد، عکس او چون پرچم انقلاب بود و بازگشت او از تبعید، که همواره از سوی مردم خواسته می‌شد به عنوان آغاز برقراری حکومت اسلامی تلقی می‌شد. به دنبال یک محاسبه و اشتباهی دیگر رژیم شاه در سپتامبر سال 1978 از حکومت بعثی عراق درخواست نمود که، برای محروم نمودن او از پایگاه عملیاتی و برای بی‌رهبر نمودن انقلاب، امام خمینی را از کشور خود اخراج نماید. امام با همه دولتهائی که در زمان سکونت او در این کشور از سال 1965 بر عراق حاکم بودند مناسبات خوبی نداشت و فوراً به اطلاع بعثی‌ها رساند که او وقتی خوشبخت (خوشوقت) خواهد بود که در حال ترک کردن عراق و رفتن به یک کشوری که زیر نفوذ شاه نیست باشد. در ابتدا سوریه و الجزایر به عنوان کشورهای احتمالی مورد نظر بودند، ولی امام خمینی به این نتیجه رسید که در یک کشور غیر اسلامی امنیت او کاملتر و امکان ادامه آزاد فعالیتهایش بیشتر خواهد بود. بعد از این او راهی فرانسه شد و در آغاز ماه اکتبر سال 1978 در روستای «نوفل لوشاتو» در حومه پاریس سکونت اختیار کرد.
نقل مکان به فرانسه مفید واقع گردید چرا که معلوم شد که برقراری ارتباط با ایران از
فرانسه بمراتب راحت‌تر از عراق بوده است. اظهارات و راهنمائی‌هائی که اکنون حجمشان افزوده شده بود، از طریق تلفن مستقیماً به تهران مخابره و از آنجا به مراکز استانها توزیع می‌شد.
گروه گروه ایرانیان از آمریکا و اروپا خود را جهت ادای احترام و گرفتن رهنمودها به حضور امام می‌رساندند. در ماه محرم که با دسامبر 1978 مطابقت داشت، چند تظاهرات بزرگ در تهران و شهرهای دیگر ایران برگزار شد که برکناری شاهنشاهی و برقراری جمهوری اسلامی با رهبری امام خمینی را طلب می‌کردند. با وجود کشتار مردم بی‌سلاح، شکنجه و سوء استفاده‌ها، ضرب و شتم (جرح)های شدید و بی‌رحمی‌های دیگر شاه و با وجود کمک و پشتیبانی وسیع ایالات متحده و دیگر قدرتهای خارجی دوران حاکمیت خونین و شرمگینانه شاه به روزهای آخر خود نزدیک می شد. با تصمیم اربابان خود، بعد از آماده شدن مقدمات کابینﮥ بعدی شاهپور بختیار در تاریخ 16 ژانویه 1979 شاه ایران را برای همیشه ترک گفت. موج شادیها در رفتن او تحقق پیشگویی امام خمینی در 16 سال قبل بود.
درست بعد از رفتن شاه از ایران امام خمینی برای بازگشت به وطن خود آماده شد. بازگشت او در روز اوّل فوریه با هیجان زیادی همراه بود. بعد از اینهمه ظلم، 11-10
حضورج. 8صفحه 278
فوریه رژیم قبلی فرو پاشید و جمهوری اسلامی ایران متولد شد.
در دو سال پرماجرای اوّل انقلاب امام خمینی در راه تحکیم دستآوردهای آن و رهبری تودۀ مردم نقش بی‌مانندی را داشت.
و در جهت ترسیم و تحکیم خطوطی که انقلاب می‌بایست روی آنها حرکت کند، الگوی والای حکومت‌داری و قانونمندی را ارائه کرد.
صحبتهای امام خمینی در ملاقات با هیئت‌های گوناگون مردم و سخنرانی‌های عمومی او در موردهای فوق‌العاده مهم وی را به عنوان آموزگار و رهبر انقلاب اسلامی تثبیت می‌کردند. در طول فعالیت بارز و طولانی، امام خمینی مجموعه‌ای از صفات منحصر به فردی را از خود نشان داد. معنویت و بصیرت، ریاضت و خویشتن داری، تعادل و قناعت، نبوغ سیاسی و قدرت رهبری، همدردی با محرومین و مستضعفین و نفرت داشتن از استثمار و استکبار از جمله صفات او بودند.
در یک نتیجه‌گیری از فعالیت امام خمینی آیت‌ا... مطهری او را با مولا و مقتدایش حضرت علی ابن ابیطالب(ع) که نمونه عالی مردانگی، خرد (عقل) و شرف اسلامی است مقایسه می‌نماید و همﮥ آنها که شرف حضور در محضر امام را داشته‌اند، با این فکر موافقند.
حضورج. 8صفحه 279
پاورقی
توضیحات (برای مقدمه مترجم انگلیسی)
حضورج. 8صفحه 280