امام خمینی، میراث فتوّت حسین (ع)
دکتر همایون همتی
برای پژوهشگری که بخواهد قیام امام حسین (ع) را محققانه مطالعه کند و جوانب گوناگون آن را روشمندانه به تحقیق بگیرد، یافتن پارادایم یا الگوی شاخص و مفهوم کلیدی و راهنما که بتوان موضعگیری و رفتار و عملکرد امام (ع) را بر اساس آن توضیح داد ضرورتی ملموس و انکار ناپذیر دارد. این همه داوریهای متعارض در باب عملکرد امام حسین (ع) زاییدۀ عدم دستیابی به این کلید شاخص در شخصیت ایشان است.
واژگانی چون «فروسیّت» به معنای سلحشوری و جنگ آوری و «حماسه» با تمام گستردگی که دارند نمی توانند آن واژه کلیدی مطلوب، باشند.
به اعتقاد نگارنده، قیام امام حسین (ع) تجلی «فتوت» بود و کلید شخصیت و پارادایم و نموۀ جامع در تفسیر موضعگیریها و برخوردها و رفتار امام نیز، همین فتوت است. «فتوت» آن مفهوم فراگیری است که می تواند تمامی عملکردها و رزم و زهد و ایثار و عفو و خشم امام را و همۀ زندگی او را با حوادث متنوع و رنگارنگ آن و نحوۀ برخورد امام را با همۀ حوادث توضیح دهد.
جدای از معنای لغوی و کاربرد اصطلاحی و ارزش عرفانی و اخلاقی خاص آن، فتوت در گذشته یک مکتب اخلاقی و نوعی آیین بوده است، چیزی شبیه به سامورایی و یا با تساهل شوالیه گری، زیلوتها در قوم یهود و عیاران در قرن پنجم هجری.
آنچه در بحث ما ضرورت دارد، توضیح فتوت به عنوان یک ارزش اخلاقی و کمال و مقام معنوی و یک اصلاح عرفانی است. این عنوان با جامعیتی که دارد، در واقع مجموعۀ ارزشهای عمدۀ دینی و کمالات معنوی و فضایل اخلاقی است و می تواند به خوبی ابعاد گوناگون شخصیت والای امام حسین (ع) را نشان دهد.
امام حسین (ع) خود الگوی کامل فتوت است و لذا در چارچوب تنگ و بستۀ فتوت
کتابچکیده مقالات کنگره بین المللی امام خمینی(س) و فرهنگ عاشورا 11 تا 12 خرداد 1374، تهرانصفحه 250
صوفیان و ملامتیان و جوانمردان مسیحی نمی گنجد.
فتوت واژه عامی است شامل : سکون نفس، وقار، ورع، قناعت، تواضع، شجاعت، ایثار، حلم، شهادت، آزادگی، زهدورزی، عزت گرایی، حماسه، ستم سوزی، قهرمانی، آمادگی برای مرگ، نیایش، صبر، جانبازیو غیرت که همگی در حد اعلای خویش در حسین (ع) ملکه گشته است.
کتابچکیده مقالات کنگره بین المللی امام خمینی(س) و فرهنگ عاشورا 11 تا 12 خرداد 1374، تهرانصفحه 251