بازیابی پیام عاشورا در جنبش اسلامی معاصر
حجة الاسلام و المسلمین حسن یوسفی اشکوری
«بازیابی پیام عاشورا در جنبش اسلامی معاصر» نشان دادن چگونگی تجدید«روح» و«پیام» و«نقش» و «کاربرد» حادثه دردناکی است که در محرم سال 61 هجری، روی داد، و بررسی این روح شهادت طلبی و حماسه، در این صد سالۀ اخیر در بازخیزی نوین اسلامی پدید آمد و منشأ تحولاتی عظیم در اندیشه و عمل مسلمانان، به ویژه شیعیان، شد. پس از قتل عثمان دو جبهۀ مشخص فکری و سیاسی در درون امت اسلامی پدید آمد: «جبهۀ اسلام علوی» و «جبهۀ اسلام غیر علوی(شیعه عثمان)». اسلام از انسجام فکری، ایدئولوژیک و سیاسی لازم برخوردار بود، در حالی که جناح مقابل، طیف گسترده و نامنسجمی را در بر می گرفت.
اسلام علوی در ادامۀ مبارزۀ خویش به کربلا رسید که امام حسین(ع) در طی آن اهدافی چون احیای دین و ارزشهای اصیل اسلامی، اصلاح پیرایه های بسته شده به دین نفی ظلم و تبعیض و احیای عدالت اسلامی و احیای آزادگی و شجاعت اخلاقی و پارسایی را تعقیب، می نمود. این مبارزه منجر به شکستن دیوار سکوت نیم قرن و آغاز جنبشهایی عظیم و گسترده و علنی علیه حاکمیت سیاه اموی گردید.
در سده های اخیر، پیام عاشورا گه اهداف آن را در برداشت به فراموشی سپرده شد و در بسیاری موارد دچار دگرگونی و انحراف شد؛ اما روندی که در فکر و فرهنگ شیعی طی شد؛ در سدۀ چهاردهم هجری دچار تغییر و تحول اساسی گردید. به نظر می رسد این تحول در مواجهه با غرب و تمدن و تجدد غربی ظاهر شد که به مسلمانان احساس درماندگی و ذلت را القا می کرد. این است که «بازگشت به قرآن و اسلام» یا به عنوان عام تر،«بازگشت به خویش»؛ و در نتیجه تحقیق و تحلیل و کشق مجدد پیام عاشورا و دمیدن روح در کالبد
کتابچکیده مقالات کنگره بین المللی امام خمینی(س) و فرهنگ عاشورا 11 تا 12 خرداد 1374، تهرانصفحه 193
فسردۀ عصر حاضر.
در متن تحولات فکری و اجتماعی و دینی اواخر سدۀ سیزدهم و اوایل چهاردهم هجری، نگرشها و تحلیل های تازه ای نسبت به حادثۀ کربلا نیز پدید آمد. ادبیات مذهبی نیز در ایران تا حدود زیادی دگرگون شد و آرمانهای سیاسی و انقلابی وارد زبان و ادبیات دینی گشت. حادثۀ عاشورا مجدداً از نو تحلیل شد. تا آنجا که در نهایی ترین بازیابی پیام عاشورا پیش از انقلاب، در دهۀ پنجاه به وسیلۀ دکتر علی شریعتی، فرهنگ انقلابی شیعه شکل مهاجم تری به خود گرفت.
سرانجام، این تحولات به نقلاب اسلامی ایران منتهی گشت و نقش ممتاز امام خمینی (س) در گسترش فکر و فرهنگ عاشورا آن را به ثمر رسانید.
کتابچکیده مقالات کنگره بین المللی امام خمینی(س) و فرهنگ عاشورا 11 تا 12 خرداد 1374، تهرانصفحه 194