مبانی عقیدتی و زمینه های اجتماعی و سیاسی نهضت عاشورا
احمد الواسطی
نهضت عاشورا به دلیل ویژگیهای خاص خود، به مثابۀ مشعلی است که راه جاویدان رسالت ما روشن و مشخص می کند، این نهضت دارای سه بعد به هم پیوسته عقیدتی، اجتماعی و سیاسی است. هر کدام از این ابعاد سه گانه، نیازمند بررسی عمیق تاریخی است.
در بعد عقیدتی نهضت عاشورا، آنچه باید توجه داشت، این است که بر خلاف تصور عده ای، واقعۀ عاشورا دنبالۀ یک خصومت تاریخی بین بنی هاشم و بنی امیه نیست، بلکه ریشه ای عقیدتی و دینی دارد. مسلمانان در مسئله تحلیل نهضت امام حسین(ع) از بعد اعتقادی دو دسته می شوند:
دسته اول مسلمانانی هستند که اعتقادی به ولایت کامل معصومین(ع) ندارند، ایشان به علاقۀ حضرت رسول اکرم(ص) به امام حسین(ع) اقرار می کنند و امام را متقی ترین و متعبد ترین مردم نسبت به سنت رسول اکرم(ص) می دانند و در روایاتی از حضرت رسول(ص) پیش بینی واقعۀ طف را تأیید می کنند.
دستۀ دوم معتقدین به ولایت کاملۀ معصومین هستند. این دسته رفتار و عملکرد ائمه هدی و از جمله امام حسین(ع) را بر اساس تکلیف ایشان می دانند. تک تک جزئیات این حادثه معنی دار بوده و هر امامی نیز که در شرایط امام حسین(ع) بود دقیقاً چنین عمل می نمود. حرکت و قیام امام حسین(ع) جهت احیای امر به معروف و نهی از منکر بود و حکومت را نمی خواست الّا برای اصلاح امور و دعوت به حق و دفع باطل.
در بعد اجتماعی و انسانی نهضت عاشورا به عنوان یک الگو و درسی برای مبارزات ظلم ستیزانه، حتی در عصر حاضر مطرح است. پاکی و تقدس نیت قیام، پرسوز و گداز بود.وفایع آن و فطری و انسانی بودن دعوتش آن را به یک واقعۀ دائمی و جاویدان تبدیل کرده است.
کتابچکیده مقالات کنگره بین المللی امام خمینی(س) و فرهنگ عاشورا 11 تا 12 خرداد 1374، تهرانصفحه 185
و نهایتاً در بعد سیاسی، ایجاد یک انحراف اساسی در حکومت اسلامی و تبدیل شدن آن به یک حکومت موروثی انگیزه ای دیگر برای این قیام است. سرپیچی از بیعت با کسی مانند یزید بن معاویه و تن ندادن به ذلت به عنوان یک اصل اساسی در این قیام مطرح است. به علاوه مشروعیت خلافت بنی امیه در نظر عموم مسلمین باید زیر سؤال برود.
این قیام روح مخالفت با نظام حاکم، مقاومت و پایداری را در مسلمین ایجاد نمود. مرکز این قیام باید در جایی در قلب حکومت اسلامی باشد و این محل عراق و شهر کوفه است، باید احساس مسئولیت مبارزه با ظلم در مردم مسلمان ایجاد شود و چنین مقصودی در ابعاد گسترده با یک چنین قیامی ممکن شد.
کتابچکیده مقالات کنگره بین المللی امام خمینی(س) و فرهنگ عاشورا 11 تا 12 خرداد 1374، تهرانصفحه 186