بازتاب قیام امام حسین (ع) در حجاز و عراق
دکتر اصغر منتظر القائم
جناح تیم وعدی با تکیه بر نمایش قدرت سیاسی- نظامی خود، با استفاده به موقع از نیروهای قبیله ای علیرغم تشکیل سقیفه توسط انصار با یک برنامه حساب شده و یا نادیده گرفتن سخن پیامبر (ص) مبنی بر الامر الی الله یضعه حیث یشاء، به پیروزی دست یافت.
این جناح با خدمت گرفتن بعضی از عناصر طوایف مکه همچون خالد بن ولید و یزید بن ابی سفیان تا سال 23 هجری بر قدرت سیاسی اسلام حاکمیت داشت.
پس از قتل خلیفه دوم، عثمان بن عفان توسط عبد الرحمن بن عوف یکی از اعضای شورای تعیین رهبری، به خلافت رسید. حزب اموی طلقاء، از حسن نیت خلیفه سوم نسبت به خویشاوندان خود استفاده کامل کرد و طی دوازده سال خلافت حضرت علی(ع) و حسن بن علی(ع) به نبردهایی با خلفای منتخب مهاجر و انصار دست یازید که سرانجام به کنار زدن کامل جناح بنی هاشم و اهل بیت، از محور سیاسی اسلام انجامید. معاویه با آغاز حکومت خود همه استعداد خویش را در تشکیل سلطنت اشرافی و موروثی به کار گرفت و بسیاری از یارن وفادار و مخلص حضرت علی(ع) همچون حجربن عدی را به قتل رسانید و سرانجام یزید را به ولیعهدی خود منصوب کرد. پس از مرگ معاویه در رجب سال شصت هجری یزید به حکومت رسید.
از آغاز حکومت یزید رهبری منصوصی پیامبر (ص) که حافظ میراث و حامل نور ولایت بود تحمل رویه یزید را ممکن ندانست و به حرکتی دست زد که نتیجه آن واقعه عاشورای محرم سال شصت ویک هجری بود. پس از شهادت فرزند رسول الله (ص) حوادث مهمی در سرزمین حجاز و عراق به وقوع پیوست که همه متأثر از همان واقعه بودند. قیام مردم مدینه معروف به واقعه«حره» در ذیحجه سال 63 هجری به رهبری عبدالله بن حنظله غسیل الملائکه و اعلام حکومت عبدالله بن زبیر در مکه بازتاب مستقیم واقعه
کتابچکیده مقالات کنگره بین المللی امام خمینی(س) و فرهنگ عاشورا 11 تا 12 خرداد 1374، تهرانصفحه 159
کربلا در سرزمین حجاز بود. قیام توابین به رهبری سلیمان بن صرد خزاعی در سال 65 هجری و قیام مختار بن ابی عبید ثقفی در شهر کوفه هر دو تأثیر قیام کربلاست. حکومت شانزده ماهه مختار و به قتل رسانیدن مسببین واقعه کربلا و شرکت مستقیم موالی ایرانی در جنبش وی از دستاوردهای قیام اوست. همیاری گستره موالی در این جنبش و پایان نافرجام آن، دوران حکومت 20 ساله حجاج بن یوسف ثقفی بر عراق و قتل و آزار شیعیان توسط وی و تفاخرات عربگرایی امویان، منجر به کینه شدید این موالی از حکومت اموی گردید. سرانجام، این عوامل اقبال و همدلی و همسویی موالی با اهل بیت و تشیع را، فراهم آورد. اگر چه زمینه این گرایش توسط کارگزاران حضرت علی(ع) بر سرزمینهای مثل خراسان و اصفهان در ایران فراهم شده بود و از آن زمان بذر تشیع و هواداری از خاندان رسالت در ایران کاشته شد و پس از آمدن عده ای از قبیل اشعر و مذحج به قم، این نهال جوانه زد.
کتابچکیده مقالات کنگره بین المللی امام خمینی(س) و فرهنگ عاشورا 11 تا 12 خرداد 1374، تهرانصفحه 160