فرهنگ عاشورا در دنیای سکولار
مجید محمدی
فرهنگ عاشورا در دنیای امروز یک مسئله قابل بررسی، زنده و مؤثر است. اما آنچه که در سالهای اخیر در مورد عاشورا بحث شده، عمدتاً بار ایدئولوژیک و سیاسی داشته و از ظلم ستیزی و نفی مشروعیت نظام حاکم در این نهضت بحث به میان آمده است. ولی عاشورا نسبتی نیز می تواند با دنیای سکولار امروز برقرار کند. همین نسبت پل ارتباطی میان این واقعه و انسان امروز است. همان طور که عاشورا یک واقعیت است، سکولار بودن جهان امروز نیز یک واقعیت آشکار است.
در جهان امروز، ارتباطات جهانی فراگیر شده است. بنابراین بحث از فرهنگ عاشورا، در چارچوب فرهنگ جهانی، آغاز نوعی برونگرانی در فرهنگ بسته شیعه است. فرهنگ شیعه اکنون دیگر نمی تواند به محدوده جغرافیایی خویش بسنده کند و در چارچوب فرهنگ ایرانی بیندیشد.
از طرفی سه عنصر بنیادی در فرهنگ امروز جهانی عبارتند از : معرفت، فردیت و حریت. این سه عنصر که شأن آرمانی یافته اند، در تاریخ با سه اسطوره بزرگ، تجلی یافته اند. سقراط، مسیح و حسین. در مورد این سه تن ما با سه مصیبت مواجهیم که بیانگر رنجی متعالی و مرگی بزرگ هستند. مقایسه این سه اسطوره می تواند بسیاری از مفاهیم پنهان در حیات بشری را هویدا نماید.
رنج ابدی سقراطی ناشی از علم انسان به جهل خود است، رنج ابدی عیسوی عشق خداست، اما در خصوص امام حسین رنج برای دفاع از حریت انسان است. این ویژگی به شیعه نقشی تهاجمی می دهد و شیعه توان ذهنی آن را پیدا می کند تا به امر به معروف و نهی از منکر بپردازد.
در شیعه، امام حسین مظهر رستگاری است. « یا لیتنا کنا معکم فنفوز معکم » رمز این
کتابچکیده مقالات کنگره بین المللی امام خمینی(س) و فرهنگ عاشورا 11 تا 12 خرداد 1374، تهرانصفحه 149
رستگاری در رنجی است که امام و یاران او کشیدند و مصیبتی است که بر خود هموار کرده اند. چیزی که از دالان این رنج و با هدف حریت به دست آید می تواند رستگاری نام گیرد. اگر بخواهیم در دنیای سکولار امروز شأنی برای آدمیان و رهبران دینی قائل باشیم، همین شأن رستگاری است که البته با کسب قدرت سیاسی، ادره امور جامعه یا وادار جبر آمیز مردم به عمل به دستورات دینی قابل حصول نیست. « یا لیتنا » بدون وجهی ارادی نمی تواند نسبتی میان فرد و ایمان برقرار کند.
کتابچکیده مقالات کنگره بین المللی امام خمینی(س) و فرهنگ عاشورا 11 تا 12 خرداد 1374، تهرانصفحه 150