کارکردهای عاشورا
عمادالدین باقی
عاشورا قرنهاست که موضوع مباحثات کلامی و به ندرت تاریخی قرار گرفته است ؛ اما از جنبۀ معرفت شناختی و جامعه شناختی اصولاً مطمح نظر نبوده است. این مقاله صرفنظر از واقعه ای که در سال 61 هجری سرچشمۀ جریانی (سلسله مناسکی) در طول 14 قرن در زندگی شیعه گردید و صرفنظر از کند و کاوها و مناظرات تاریخی و اعتقادی مربوط به اصل واقعه، به تبیین کارکردها، و به تعبیری اثرات عاشورا، می پردازد.
از آنجا که هر پدیده و سنّتی می تواند دارای دو نوع کارکرد آشکار و پنهان باشد. در این مقاله صرفاً کارکردهای آشکار عاشورا نظیر بعد تقویت همبستگی اجتماعی آن مورد نظر نیست که بیشتر جنبۀ توصیفی در قالب تحلیل را به خود خواهد گرفت، بلکه کارکردهای پنهان آن که معمولاً مهمتر از جنبه های آشکار است نیز مورد تحلیل و تدقیق قرار خواهد گرفت که به ناچار برای فهم آن میل به بررسیهای کلی تری در مورد مذهب و جامعه و رابطۀ آن با عاشورا در سیاق نوشته، پدیدار خواهد شد. چون کارکردها و مصلحتهای عاشورا در تاریخ گذشتۀ ما که ساختی سنتی داشته مورد بحث قرار می گیرد لذا باید بدین پرسش نیز پرداخته شود که آیا با تبدیل شدن به جامعه ای مدنی (که سکولاریزه شدن روابط اجتماعی از پیامدهای اجتناب ناپذیر و طبیعی آن است) باید کارکردها و مصلحتهای عاشورا را منتفی دانست ؟
کتابچکیده مقالات کنگره بین المللی امام خمینی(س) و فرهنگ عاشورا 11 تا 12 خرداد 1374، تهرانصفحه 35