تأثیر فرهنگ عاشورا بر هنر و ادبیات فارسی
احمد احمدی بیرجندی
حماسه کربلا ازحماسه های جاوید جهان که هرسال با طلوع هلال ماه محرم با سیمایی درخشان تر و کامل تر از سالهای گذشته در یادها زنده می شود.
حماسه های بزرگ ملل جهان به گونه ای با ادبیات و هنر این ملل آمیخته شده است که هم جزئی از آن محسوب می شود و هم احساسات پاک و نیروی ملی یا مذهبی آنان را بر می انگیزد.
حماسه عاشورا با توجه به اهداف آن دارای جنبه هایی مقدس و نیز نشانگر مفهوم حقیقی انسانیت نیز می باشد.
مرثیه خوانی درعزای شهدای کربلا، با فاصله اندکی پس از رخداد آن با فرمان حضرت سجاد(ع) به بشیر بن جذلم شروع شده است ؛ در ادبیات ما نیز با طلوع شعر فارسی در قرن چهارم هجری، اشعار حزن انگیز در سوگ حضرت سیدالشهداء و سایر شهیدان وارد دیوان ها شعر شده است. کسایی مروزی در قرن چهارم نخستین شاعر شیعی است که سوگنامه کربلا را با آه و اندوه عمیقی سروده است:
آن میر سربریده، درخاک خوابنیده از آب ناچشیده، گشته اسیر غوغا
سنایی غزنوی (اواسط قرن پنجم)، قوامی رازی (نیمه اول قرن ششم)، عطار نیشابوری (قرن ششم)، سیف فرغانی (نیمه دوم قرن هفتم) و... ادامه دهندگان این راه بودند. سوز و غم و درد مصائب کربلا دوره به دوره و نسل به نسل، سوزان تر و با ادبیاتی غنی تر تا امروز بیان شده است.
داستان کربلا و قصه جانسوز ایثار و شهادت حضرت امام حسین(ع) و یاران وفادارش آنچنان انعکاس عمیقی در ادب فارسی دارد که دفترها از آن آراسته اند.
باز این چه آتش است که به جان عالم است باز این چه شعله غم و اندوه و ماتم است.
کتابچکیده مقالات کنگره بین المللی امام خمینی(س) و فرهنگ عاشورا 11 تا 12 خرداد 1374، تهرانصفحه 15