ادبیات داستانی پس از انقلاب و موضوع جنگ

‏‏ادبیات داستانی پس از انقلاب اسلامی و موضوع جنگ‏

‏ غلامرضا مرادی‏

‏‏مؤلف ضمن معرفی ادبیات داستانی، به عنوان چشم اندازی نو و دلپذیر‏‎ ‎‏در عرصۀ هنر، به بررسی این رویکرد در ایران از صد سال پیش پرداخته است‏‎ ‎‏و جنگ را به عنوان موضوع اصلی در ادبیات داستانی طرح می کند.‏

‏‏نکتۀ جالب توجه در این مقاله، طرح نواقص و کمبودهای تکنیکی‏‎ ‎‏داستان نویسی امروز در کشور است. قسمتهایی از آن برگزیده شده است:‏

‏‏در ایران نیز اگر چه از قریب به صد سال پیش از این، داستان نویسی، به‏‎ ‎‏شیوه ای که در غرب مرسوم و متداول است، رواج یافته و با اقبال عمومی‏‎ ‎‏مواجه شده است؛ اما جز در سالهای اخیر که ادبیات داستانی هویت و‏‎ ‎‏حاشیۀ امنیت خاصی یافته و به جایگاه فکری نسبتاً مستقلی رسیده است، ‏‎ ‎

‏‏‎

‏‏موضوع و مقولۀ تازۀ جنگ- با ابعاد و گسترۀ فراوانش- چشم انداز جدیدی‏‎ ‎‏را پیش روی داستان نویسان گشوده است که هر گوشه از آن ویژگیهایی در‏‎ ‎‏خود دارد و می تواند دستمایۀ بدیعی برای رمان و داستانهای کوتاه باشد.‏‎ ‎‏همان طور که در سالهای اخیر اینگونه بوده و در راهی که انتخاب شده،‏‎ ‎‏دور از حقیقت نیست که منتظر آثار متفاوتی در داستان نویسی پس از‏‎ ‎‏انقلاب اسلامی باشیم.‏

‏‏نوشتن دربارۀ جنگ، عرصۀ گسترده ای را پیش روی داستان نویسی قرار‏‎ ‎‏می دهد که می تواند از طریق ثبت هنرمندانۀ وقایع، تصویرگر دلاوریها،‏‎ ‎‏روایت حماسه ها، شرح پیکار ها، بیان شکستها و پیروزیها و نگارگر عوارض‏‎ ‎‏و تبعات آن باشد.‏

‏‏به طور کلی عمده ترین آثار داستانی ایران در دو دهۀ اخیر را متأثر از این‏‎ ‎‏جنگ می یابیم که نویسندگان این آثار را به دو دسته می توان تقسیم کرد: ‏

‏‏1- نویسندگان متأثر مستقیم از جنگ؛ ‏

‏‏2- نویسندگان متأثر غیر مستقیم از جنگ.‏

‏‏از میان این دو دسته عدّه ای نگرش مثبت و عدّه ای نیز نگرش منفی و گاه‏‎ ‎‏بینابینی به جنگ و موضوع و مسائل آن نشان داده اند.‏

‏‏تا آغاز سالهای هفتاد، بیش از 1160 داستان کوتاه دربارۀ جنگ تحمیلی‏‎ ‎‏در مطبوعات چاپ شده است که نویسندگان آنها - چه آنها که در جنگ‏‎ ‎‏بودند و جنگ را تجربه کردند و چه آنان که از دور شاهد صحنه های جنگ‏‎ ‎‏بوده اند - عموماً صادقانه و خالصانه و گاه با نگاهی منتقدانه، به بیان‏‎ ‎‏احساس خویش پرداخته اند.‏