سایۀ سبک هندی بر غزل عصر انقلاب

‏‏سایۀ سبک هندی بر غزل عصر انقلاب‏

‏ دکتر مجتبی جوادی نیا‏

‏‏سبک هندی از جمله سبکهای چندگانۀ شعر فارسی است که در این‏‎ ‎‏مقاله تأثیر آن بر غزلیات دوران انقلاب مورد توجه قرار گرفته است.‏

‏‏بر اثر غرابتهای سبک هندی و مشکلاتی که در عمل برای مخاطبان‏‎ ‎‏فراهم کرده بود، اندک اندک این اسلوب با مخالفتهایی روبه رو شد و‏‎ ‎‏زمزمه هایی از گوشه و کنار علیه آن به گوش رسید؛ از جمله در اصفهان‏‎ ‎‏عده ای از ادیبان و شاعران به رهبری میر سید علی مشتاق اصفهانی (1101‏‎ ‎‏- 1171 هـ.ق) با تکیه بر اصول پیشینیان، در جهت تغییر این سبک،‏‎ ‎‏دست به کوششهایی زدند. اینان خواستار سبک جدیدی بودند که از آثار‏‎ ‎

‏‏‎

‏‏جاذبۀ شعر بیدل و شیوۀ خیال پردازیهای عمیق و ژرف اندیشیها و مفاهیم‏‎ ‎‏فرا واقع گرایانۀ او، به نحو چشمگیری ذهن و زبان بسیاری از شاعران امروز‏‎ ‎‏را به خود معطوف کرده است. این تأثیرپذیری دارای دو بُعد صادق و کاذب‏‎ ‎‏است در بعد صادق این تأثیر باعث تعمیق خیال و غنای زبان و الهام ‏‎ ‎‏بخش اندیشه های ژرف شاعرانه بوده است؛ ولی در بُعد منفی موجد آثاری‏‎ ‎‏متکلف، انتزاعی، و ذوق ستیز مبتنی بر موهومات و مسائل غیر واقعی گردیده‏‎ ‎‏است.‏

‏‏یکی از مشخصه های اصلی شعر سبک هندی، بخصوص اشعار بیدل‏‎ ‎‏دهلوی، «آشنایی زدایی» است و آن عبارت است از بیان یک مفهوم، به‏‎ ‎‏صورتی که با صورت و شکل عادی آن – که در میان اهل زبان رایج است-‏‎ ‎‏تفاوت داشته باشد. از این مفهوم در سبک هندی بیشتر با نام «جستن‏‎ ‎‏زیبایی در غرابت» یاد شده است.‏

‏‏سخن آخر اینکه، توجه به شعر پیشینیان و تأثیرپذیری از آنان اگر با درک‏‎ ‎‏صحیح همراه باشد و با ظرفیتها و امکانات زبان روز هماهنگی کامل داشته‏‎ ‎‏باشد، نه فقط تأثیر منفی ندارد که خود موجب غنای زبان و گسترش دایرۀ‏‎ ‎‏مفرادات و ترکیبات و نیز مفاهیم و موضوعها در شعر امروز خواهد شد...‏‎ ‎