اسرائیل از نگاه پست صهیونیست ها
ناصر پورحسن
از زمانی که «ناتان برن بام»در یک جلسه مباحثه عمومی در شهر وین اتریش در تاریخ 23 ژانویه 1892 برای اولین بار اصطلاح «صهیونیسم» را بکار گرفت و تئودر هرتزل، روزنامه نگار مجاری الاصل ساکن اتریش در اولین کنگره صهیونیستها در تاریخ 29 اوت 1897 در شهر «بال» سوئیس، صهیونیسم را از حالت مذهبی به صهیونیسم سیاسی تبدیل کرد، در جهان اسلام و خود یهودیت صدای اعتراض به این مکتب جدید بلند شد. با پیدایش رژیم صهیونیستی اسرائیل در سال 1948 و اقدامات این رژیم در طی نیم قرن گذشته، انتقاد از صهیونیسم جان تازه ای به خود گرفته است.
نتوری کارتاها، یهودیانی هستند که معتقد به صهیونیسم مذهبی هستند نه صهیونیسم سیاسی که هرتزل آنرا به وجود آورد. صهیون (sion یاSiyon)، که ریشه صهیونیسم است به معنی کوه خشک یا پر آفتاب و نام تپه ای در جنوب غربی شهر بیت المقدس در سرزمین فلسطین می باشد. در بعضی از اساطیر یهودی آمده است که ناجی قوم یهود پس از ظهور در همین کوه، قدرت مطلقه آنان را به تمام اقوام و ملل جهان مستقر می سازد. صهیونیسم مذهبی عبارت از امید بزرگ رهایی بخش یهودیان در آخر زمان است. بر اساس این اعتقاد هنگام ظهور حضرت عیسی(ع)، در آخر زمان، دوره حکومت خداوند که تمام قبایل زمین به آن دعوت شده اند، برای تمام افراد بشر تحقق خواهد یافت و این ملت به سوی سرزمینهایی که تورات حماسه ابراهیم و موسی را در آنجا قرار داده رهسپار خواهد شد. صهیونیست مذهبی سنت زیارت سرزمین مقدس و تشکیل جوامع روحانی در برخی نقاط مقدس فلسطین را بنیان نهاد. صهیونیسم سیاسی به عنوان یک مقوله کاملاً جدایی از صهیونیسم مذهبی در اواخر قرن نوزدهم و با افکار و اهدافی سیاسی پا به عرصه نهاد.
نتوری کارتاها معتقدند نتایج صهیونیسم
حضورج. 43صفحه 184
سیاسی هم به صورت مادی و هم معنوی برای ملت یهود فاجعه آمیز است. اینان معتقدند در تورات از طرف خداوند به مردم یهود حق زندگی و حاکمیت به سرزمین موعود داده است ولی این حق بی قید و شرط نبود. این حق بر اساس فرمانبرداری از دستورات الهی و مشیت او به آنها داده شده است. در تورات آمده است که اگر آنها از انجام این کار سر باز زنند، باید در انتظار تنبیه سخت آوارگی و تبعید در سراسر جهان باشند، که این امر دو بار اتفاق می افتد و در هر دو بار یهود مجبور به تبعید شده که تبعید دوم تا به امروز به طول انجامیده است. به گفته پیامبران تورات، تبعید دوم به صورت معجزه آسا از طریق معجزات و وقایع شگرف به پایان می رسد. تنها راهی که برای نجات از تبعید وجود دارد، راهی روحانی است، یهودیان باید از گناهان توبه کنند و به کمالاتی نظیر دعا، آموزش تورات و اعمال خوب و مهربانانه روی آورند.
به زعم نتوری کارتاها، قدرت نظامی و فشار سیاسی نخواهد توانست تبعید یهودیان را به پایان رساند. ماجراجویی های نظامی بی ربط و یا حتی زیانبار خواهند بود و هیچ تاثیری در نجات ملت یهود نخواهد داشت. پرخاشگری نسبت به دیگر ملل جهان
حضورج. 43صفحه 185
نخواهد توانست رهایی و نجات یهودیان را تسریع کند. اینها صهیونیسم سیاسی را زائیده ذهن افراد سرخورده و سست ایمان نظیر هرتزل می دانند. آنها از فرمان الهی در مورد تبعید خسته شده و این موضوع را که تبعید یک مشیت الهی بود قبول نداشتند. نتوری کارتاها می گویند این جنبش که بیش از صد سال عمر ندارد ولی از تمام یهودیان می خواهد تا درک سنتی خود را از تبعید و نجات کنار بگذارند، ترور و خونریزی و جنگ نظامی ابزار صهیونیسم شده است. تنفر جهانیان از اسرائیل ریشه در اعمال صهیونیسم سیاسی دارد. این ورود بی پایان به خوبی توسط دانیال متخصص کتابهای مقدس به عنوان نتیجه غیرقابل اجتناب سرپیچی از شرایط تبعید توصیف شده است. نتوری کارتاها می گویند روش یهودیان سنتی باعث حفظ یهودیت در طول 2 هزار سال شده است و یهودیت مقیم فلسطین تا قبل از ورود صهیونیسم سیاسی در صلح و آرامش با اعراب در حال زندگی بودند. ملی گرایی غیرمذهبی صهیونیسم سیاسی نه تنها خالی از روح خداوندی می باشد بلکه پرخاشگر و فاقد اصول اخلاقی نیز هست. صهیونیسم یهودیان را دعوت به جنگ دائمی علیه همسایگان غیریهود در سراسر جهان می کند. در این تفکر، اسرائیل که ادعای به وجود آوردن مکانی امن برای یهودیان را دارد در حقیقت خطرناک ترین مکان در سراسر جهان برای یهودیان است. پس از آنکه صهیونیست های مذهبی (نتوری کارتاها) اندیشه صهیونیسم سیاسی را مورد انتقاد قرار دادند، گروهی دیگر از اندیشمندان اسرائیلی با توجه به عملکرد نیم قرن گذشته اسرائیل، این رژیم را از درون مورد انتقاد قرار داده اند. این گروه که به پست صهیونیست ها معروف شده اند روایتهای غلط تاریخی صهیونیست های سیاسی و نیز تضادها و شکاف های درونی این رژیم را نمایان ساخته اند.
پست صهیونیسم و اسرائیل
واژه پست صهونیسم (فراصهیونیسم - مابعدصهیونیسم - پساصهیونیسم) یک اصطلاح سیاسی است که برای اولین بار «یوری رام» جامعه شناس اسرائیلی به گروهی از نخبگان اسرائیل اطلاق کرد. این واژه دو گروه را دربرمی گیرد: 1. مورخین جدید 2. جامعه شناسان منتقد. تعبیر پست صهیونیسم بر تمامی کسانی اطلاق می شود که در کارهای علمی و تحقیقاتی خود اعمال و اقدامات اسرائیل را از آغاز تاکنون مجدداً مورد بررسی قرار داده و از آن انتقاد می کنند.
حضورج. 43صفحه 186
جنبش پست صهیونیسم از سال 1978 یعنی پس از آنکه اسناد جنگ 1948 بعد از یک دوره سی ساله از آرشیوهای محرمانه بیرون آمد از محافل آکادمیک و دانشگاهی آغاز شد و سپس برخی دیگر از عرصه ها را در برگرفت و هم اکنون در صحنه عمل سیاسی در اسرائیل نمایان شده است.
تاریخ نگاران جدید
تاریخ نگاران جدید کسانی هستند که از سال 1978 به این سو از دانشگاههای اسرائیل فعالیت علمی خود را بر اساس بررسی اسناد آرشیوهای اسرائیل، انگلیس و آمریکا شروع کرده اند. تام سگو، بن موریس ، ایلان پاپ، آوی شالیم، شلوموسند و... مورخینی هستند که شکل گیری دولت اسرائیل را زیر سؤال برده اند.
یکی از تئوریهای بنیادین صهیونیست های سیاسی این بود که «یهودیان ملتی بدون سرزمین هستند و فلسطین نیز سرزمینی بدون ملت است.» بر اساس تفسیری که تا دهه 1970 گفتمان حاکم در اسرائیل بود، جنگ 1948 یک پروسه تئولوژیکی و بازگشت رنسانس مردم یهود بود. وظیفه تاریخ نگاران محدود بود به بازسازی این موضوع و این که این نهضت از سال 1880 شروع و جنگ
حضورج. 43صفحه 187
1948 «جنگ آزادی و رهایی» علیه انگلیس بود. تاریخ نگاران اسرائیلی هنگام بررسی تاریخ این حوادث حتی نسبت به جنگ سال 1948 اسمی از اعراب نمی‌بردند و عبارت استقلال از انگلیس (Azmut) و رهایی دیاسپورا از یوغ (Shihru) می آوردند. اعراب در این تاریخ نگاری جایگاهی ندارد. تاریخ نگاران گفتمان صهیونیستی از نوشتن اینکه جنگ 1948 یک تراژدی انسانی است، خودداری می کنند. در تاریخ نگاری سنتی اسرائیل، اعراب در 1948 کاملاً غایب هستند، سرزمینی که اسرائیل در سال 1948 به آن دست یافتند را بخشی از امپراتوری عثمانی معرفی می کنند که بدون سکنه بوده است. بطورکلی در مباحث تاریخ نگاری 1948 تا 1967 اصلاً بحثی از فلسطینی ها نیست و از آنها صرفاً با نام آواره یاد می شود و از سال 1967 به بعد آنها را چهره های تروریستی معرفی می کنند که درصدد نابودی قوم یهودی هستند. نتیجه مطالعات آکادمیک بر روی اسناد آرشیوها توسط مورخین جدید اسرائیلی برعکس آن چیزی که در تاریخ نگاری سنتی بود نشان داد و از آن لحظه به بعد فلسطین به یکی از عناصر این تاریخ تبدیل شده و اثبات گردید که تئوری یک سرزمین بدون ملت واهی است.
از طرف دیگر در تاریخ نگاری سنتی صهیونیست ها گفته می شد که موقعیت یهودیان در سال 1948 نسبت به فلسطینی ها مانند یهودیان تحت کنترل نازیها در جنگ جهانی دوم بود که در آستانه نابودی کامل قرار داشتند در تاریخ نگاری جدید، مورخین پست صهیونیست اثبات کردند که فلسطینی ها در آن موقع آنچنان قدرتی نداشتند که در 14 مه 1948 یهودیان را نابود کنند و در واقع برخلاف قیاس مذکور، یهودیان گروههای منسجمی بودند که از جهان خارج بطور منظم حمایت می شدند و این اعراب بودند که بصورت پراکنده و ضعیف قرار داشتند و روابط یهودیان و اعراب ساکن فلسطین قبل از 1948 برخلاف نظر صهیونیست ها بسیار خوب بود وگرنه میان دشمن معامله ای انجام نمی شود. (منظور فروش زمین توسط اعراب به یهودیان است).
تاریخ نگاران صهیونیست می گفتند که معدود فلسطینی های موجود بطور دلخواهانه و به درخواست سران عرب آنجا را ترک کرده اند. پاپ مورخ پست صهیونیست در انتقاد از صهیونیست ها می گوید اگر فلسطینی ها خود از سرزمینهایشان داوطلبانه بیرون رفتند، پس قهرمانان یهودی چه کسانی
حضورج. 43صفحه 188
بودند و با چه کسانی می جنگیده اند؟
تام سگو یکی از پیشگامان تاریخ نگاری پست صهیونیستی، نخستین کسی بود که جامعه و تاریخ کنونی اسرائیل را با مطالعه خویش زیر سؤال برد. وی در کتاب «نخستین اسرائیلی ها» که در سال 1984 منتشر شده است، هژمونی از تاریخ و جامعه اسرائیل را پیرامون موضوعات تاریخی تشکیل دهنده اسرائیل مورد چالش قرار داد. سگو می گوید تاکنون فقط بخشی از آرشیوها رو شده است و اسرار بسیار مهمی هستند که هنوز کشف نشده اند. از یادداشتهای روزانه بن گوریون فصلهایی که به تحقیقات هسته ای اختصاص یافته است، هنوز دور از دسترس است. در فهرستی از معادنی که در آن هنگام امید به یافتن آنها در صحرای نقب می رفته و بدست بن گوریون تنظیم شده است یک کلمه حذف شده است و این کلمه به اندازه واژه اورانیوم است. طرح ساخت بمب اتمی برای فهم تاریخ سیاسی، اقتصادی و دیپلماتیک اسرائیل ضروری به نظر می رسد. کمیسیون ذی ربط با مسأله خارج شدن اسناد دولتی از طبقه بندی با اکراه برخورد می کند زیرا این کار تاریخ ما را به گونه ای نه چندان خوشایند روشن می سازد. وی می افزاید با مطالعه این کتاب دریافتم که در سال 1948
حضورج. 43صفحه 189
یک واحد ویژه تشکیل شده، کتابهای بدست آمده از خانه های تصرف شده در اورشلیم را می دزدیده است. دو نهاد هنوز دور از دسترس هستند: موساد (سازمان جاسوسی) و شاباک (سازمان امنیت داخلی)
بن موریس دیگر مورخ پست صهیونیست در سال 1987 در کتابی تحت عنوان «پیدایش مسأله آوارگان فلسطینی 1949 – 1947» افسانه هایی که رهبران یهودی در مورد جنگ 1948 ساخته بودند به این شرح برمی شمارد:
1. در حالیکه رهبران اسرائیلی از طرح تقسیم سازمان ملل در سال 1947 استقبال می کردند؛ رهبران عرب با آن مخالفت می نمودند.
2. جنگ 1948 جنگی بود میان یک اقلیت بی‌دفاع و پراکنده (یهود) با گرده نسبتاً قوی (اعراب).
3. مسأله آوارگان فلسطینی به رهبران عرب برمی گردد. چون آنان به فلسطینی ها می گفتند شما فلسطین را تخلیه کنید تا ما زودتر پیروز شویم.
4. اسرائیل به دنبال صلح بوده است اما اعراب اعتقادی به آن نداشته اند.
موریس می گوید این چهار پارامتر جزیی از تاریخ و فرهنگ و گفتمان حاکم در اسرائیل بوده و دانش آموزان در مدارس بر این اساس جامعه پذیر می شوند. وی در عین حال می گوید که تجربه و اسناد تاریخی عکس این چهار پارامتر را نشان می دهد.
موریس معتقد است که اسرائیلی ها، اعراب را در سال 1948 به زور از خانه هایشان بیرون کردند و در فاصله آوریل و دسامبر 1948 سربازان اسرائیلی روستاهای اعراب را تخریب کرده و برای جلوگیری از استقرار مجدد آنها در خانه هایشان، شروع به ساخت شهرکهای یهودی نمودند. به اعتقاد وی کشور اسرائیل بر روی «یک گناه» پایه گذاری شده یعنی اخراج وحشیانه و به زور اعراب توسط اسرائیل. شلوموسند، استاد تاریخ دانشگاه تل آویو و از مورخین پست صهیونیست با انتقاد از سیاستهای آموزش و پرورش اسرائیل در تفسیری که از تاریخ قوم یهود نشان می دهد، خطاب به وزیر آموزش و پرورش می گوید: توصیه می کنم که تحقیقات باستانشناسان اسرائیلی را مطالعه کنید.
طبق این کاوشها، ماجرای فتح سرزمین کنعان و کشتار ساکنان آن به دستور خداوند، داستان بی اساسی بیش نیست. وی می گوید من جزء آن دسته از اسرائیلی ها هستم که از مطالبات خود بر اساس تاریخ خیالی دست برداشته ام. اگر ما بخواهیم برای ساختن
حضورج. 43صفحه 190
جهانی جدید مرزها و یا حقوق دو هزار سال پیش را معیار قرار دهیم تیمارستانی به ابعاد کره زمین به وجود خواهد آمد. اگر ما تاریخی ساختگی را همچنان به کودکان اسرائیلی یاد دهیم، هیچگاه به مصالحه ای پایدار دست نخواهیم یافت.
اسحق دویچر، مورخ پست صهیونیست دیگری است که تأسیس کشور اسرائیل را به وضعیت مردی تشبیه می کند که از خانه ای آتش گرفته بیرون می پرد و بر روی مرد دیگر که جلوی خانه ایستاده فرو می افتد، مردی که روی زمین ایستاده بطور قطع خسارت می بیند اما اظهارنظر درباره مردی که می پرد حالت نسبی دارد. وی می گوید ماجرای اشغال سرزمینهای فلسطین در سال 1967 نیز می توان اینگونه تشبیه کرد. مردی که از بام خانه ای که در حال سوختن هم نیست پایین می پرد و بر لگدکوب کردن مردم دیگری می پردازد که دست و پا بسته بر روی زمین دراز کشیده اند.
جامعه شناسان جدید و نقد جامعه دموکراتیک اسرائیل
همواره از سوی غرب ادعا می شود که اسرائیل تنها دموکراسی خاورمیانه است. این مطلب بارها توسط مقامات آمریکایی اعلام
حضورج. 43صفحه 191
شده است. جامعه شناسان جدید یا منتقد گروهی از پست صهیونیست ها هستند که ضمن رد کردن مبانی اصولی دموکراتیک در اسرائیل، به شکاف های عظیم طبقاتی و نژادی در این رژیم می پردازند. در بیانیه تشکیل اسرائیل که در 14 مه 1948 بوسیله دیوید بن گوریون قرائت شد، تصریح شده است: اسرائیل کاملترین مساوات اجتماعی و سیاسی را برای تمام شهروندانش بدون تمایز مذهبی، نژادی یا جنسی تأمین خواهد کرد. اما وی در عین حال چندین بار می گوید که اسرائیل یک دولت یهودی است.
آلن داوتی یکی از جامعه شناسان پست صهیونیست می گوید آیا یک دولت می تواند هم یهودی باشد و هم دموکراتیک؟ به نظر وی از آنجا که اسرائیل یک دولت یهودی است و تنها یهودیان را به رسمیت می شناسد، نمی تواند دموکراتیک باشد. به اعتقاد داوتی کشوری که بنیان آن؛ توجه شدید به نژاد بنا شده باشد، آشکارا یک کشور نژادپرست خواهد بود. جامعه شناسان جدید از چند منظر به نقد جامعه و دولت اسرائیل می پردازند. عده ای از جامعه شناسان پست صهیونیست، اسرائیل را از دیدگاه «استعمار» تبیین کرده اند. «باروخ کایمرلینگ»6 در سال 1983 در کتابی تحت عنوان «صهیونیسم و سرزمین: بعد اجتماعی - سرزمینی سیاستهای صهیونیستی» تشکیل دولت اسرائیل را در قالب نظریه استعمار شرح می دهد. به نظر وی اسرائیل وابسته به جهان استعمار است که هدف آن توسعه سفیدپوستان در مناطق غیر سفیدپوست است. «گرشون شافیر» نیز معتقد است یهودیان در اثر توسعه مهاجرین در امور اقتصادی در اواخر قرن 19 و اوایل قرن 20 و امتزاج آن با ایدئولوژی صهیونیسم زمینه برای استثمار اعراب فراهم شد.
به اعتقاد وی در سال 1905 یهودیان بسیار زیادی از اروپای شرقی برای دستیابی به موفقیت کاری بهتر برای کار به فلسطین آمدند. آنان که به فلسطین آمدند با توجه به سرمایه ای که داشتند اعراب را به کار گرفتند و بعدها به عنوان یک مسأله فرعی و روساختاری مسأله مرزها و تشکیل دولت اسرائیل میان آنها مطرح شد. وی بازگشت یهودیان به فلسطین را نه بر اساس ایده مذهبی صهیونیسم بلکه صرفاً با دیدگاه استعماری تحلیل می نماید.
شاماس و جیبی که دو جامعه شناس پست صهیونیست هستند، تئوری استعمار را با وضعیت کنونی اعراب ساکن در مرزهای 1948 تطبیق می دهند. به زعم آنان اعرابی که تعداد آنها بیش از یک میلیون نفر نیز هست به
حضورج. 43صفحه 192
یک مستعمره در کنار یهودیان تبدیل شده اند به گونه ای که آنها امروزه از نظر فیزیکی به حاشیه اسرائیل رانده شده و به زبان اقلیت صحبت می کنند و جایگاهی در ساختار سیاسی قدرت در اسرائیل ندارند به عقیده این دو، گفتمان استعماری صهیونیسم باعث شده است که اسرائیل به صورت گروهی متشکل از یک ملت (نه شامل گروههای دیگر) ایجاد شود که در تناقض با شعارهای اولیه تشکیل اسرائیل مبنی بر جامعه ای فارغ از هرگونه تبعیض نژادی است.
«نیرماساه» اخیراً کتابی تحت عنوان «امپراتوری اسرائیل و فلسطین، سیاست توسعه طلبی» منتشر کرده است. موضوع اصلی این کتاب توسعه‌طلبی اسرائیل در سرزمینهای اشغال شده کرانه باختری و نوار غزه از سال 1967 می باشد. وی در این کتاب مبانی ایدئولوژیکی اسرائیل برای توسعه‌طلبی همراه موارد استفاده از خشونت و زور و جنایات جنگی که توسط برخی از سازمانهای حقوق بشر مورد تأیید قرار گرفته را تبیین می نماید.
وی معتقد است که ایدئولوژی توسعه طلبی صهیونیسم که از سال 1948 در وجود رهبران اسرائیل تجلی یافته تاکنون به رغم جابجایی و تغییر و تحولات سیاسی در داخل اسرائیل یکسان مانده است و همگی آنها تئوری اخراج فلسطینی ها از سرزمین مادری خود و یک سرزمین بدون ملت را دنبال می کنند. ماساه تأکید می کند که این استراتژی کلی در قالب تاکتیکهای متفاوت انجام شده است. برای نمونه از سال 1967 به این سو انتقال جمعیت مهاجر یهودی، جایگزین اخراج فلسطینی ها در این مناطق شده است. مبنای این اقدام صهیونیست ها از نظر وی این است که باید یک توازن دموگرافیکی در این مناطق به وجود بیاید. به نظر وی احزاب اسرائیل از چپ گرفته تا راست همه توسعه طلب و استعمارگر هستند. ماساه می گوید چهار گرایش عمده: صهیونیسم حزب کار، صهیونیسم تجدیدنظر طلب، گروههای بنیادگرای یهودی و سکولارهای افراطی نظیر Tahiya - moleder - Tsomet همگی توسعه طلب هستند و مسأله انتقال جمیعت موضوع محوری و مشترک همه اینهاست.
شکاف میان سفاردی ها و اشکنازی ها
یکی از مسائلی که جامعه شناسان پست صهیونیست در انتقاد از اسرائیل مورد توجه قرار داده اند، شکاف میان یهودیان اشکنازی و سفاردی است. سفاردی ها به یهودیانی گفته می شود که منشأ آفریقایی - آسیایی و
حضورج. 43صفحه 193
اروپای شرقی دارند. در مقابل اشکنازی ها به یهودیانی که از اروپای غربی به اسرائیل آمده اند، گفته می شود. به رغم تعداد زیاد سفاردی ها، در اسرائیل قدرت در انحصار اشکنازی هاست (یهودیان بومی فلسطین را صبرا (Sabra) می گویند).
بر اساس گفتمان مدرنیستی صهیونیستی، یهودیان سفاردی دارای نقص تکاملی هستند. بر اساس این گفتمان اشکنازی ها متمدن و مدرن هستند و سفاردی ها، اهل خرافه، سنتی و غیرمتمدن. اریحا جلیله یک روزنامه نگار اسرائیلی در مورد سفاردی ها که از دوران مهاجرت دسته جمعی یهودیان از کشورهای عربی و خاورمیانه به اسرائیل آمده اند، می گوید:
ما با اشخاصی سر و کار داریم که بدون بودن آنها در بالاترین سطح قرار داشته و سطح معرفت آنها در واقع در حد جهل و نادانی مطلق می باشد. بدتر اینکه آنها فاقد موهبت درک هرگونه امور عقلی هستند. این یهودیان همچنین از ریشه و اصالت عمیق در دین یهودیت نیز برخوردار نیستند زیرا کاملاً تحت سیطره غرایز بدوی و وحشیانه قرار دارند.
این نگرش حتی در سالهای اولیه پیدایش اسرائیل نیز وجود داشت به گونه ای که بن گوریون معتقد بود:
«یهودیان سفاردی از زمانی دیگر آمده اند که پیشرفتشان کمتر بوده است. آنها متعلق به قرن شانزدهم می باشند و دیگر یهودیان متمرکز در پیرامون اروپا در قرون وسطی به سر می برند. آیا ما توان آنرا داریم که این مهاجران را به سطح تمدنی مناسبی ارتقا دهیم؟
کالمان کاتسنلول در سال 1964 در کتابی تحت عنوان «انقلاب اشکنازی» به شدت سرازیر شدن سیل وار یهودیان سفاردی به اسرائیل را مورد انتقاد قرار داده و حتی به اشکنازی ها هشدار داده است برای رهایی از آلودگی نژادی با آنها وصلت نکنند.
القای این چهره عقب مانده از سفاردی ها
حضورج. 43صفحه 194
در طول دهه 1960 و 1970 به طرق گوناگون در کتب و مطبوعات اسرائیل بیان شده است. ادوارد سعید، خاورشناس مشهور در این باره می گوید: گفتمان صهیونیست فرهنگ سفاردی ماقبل صهیونیستی را به صورت یک فرهنگ ساکن و منفی در نظر می گیرد که در انتظار سرازیر شدن حیات و نشاط فرهنگ اروپا به سر می برد. این در حالی است که بنیانگذاران صهیونیسم فلسطین را به مثابه سرزمین خالی تصور می کردند که منتظر فعالیت یهودیان برای تغییر چهره آن می باشند. آنان یهودیان عرب را همچون ظرفی خالی در نظر می گرفتند که در انتظار روح برانگیزاننده صهیونیستی برای شکل دادن به آن می باشد.
تحقیقات جامعه شناسان پست صهیونیست شکاف بسیار زیادی را در میان اشکنازی ها و سفاردی ها نشان می دهد. جامعه‌شناسان مذکور رگه های نابرابری را در این زمینه در متون درسی، شعارها، موزیکها و مراسم مختلف پیدا کرده اند. سفاردی ها که دو سوم جمعیت اسرائیل را تشکیل می دهند، جایگاه بسیار ضعیفی در عرصه قدرت سیاسی در این رژیم صاحب هستند به گونه ای که از 6 رئیس جمهور اسرائیل از بدو پیدایش تاکنون تنها 2 نفر سفاردی بوده اند.
در کنست نیز وضعیت همین گونه است.
شکاف میان سفاردی ها و اشکنازی ها جامعه اسرائیل را با یک مشکل جدی مواجه کرده است. تداوم مقاومت فلسطینی ها و ناامن شدن مناطق اشغالی باعث شده است که یهودیان اشکنازی کمتر به اسرائیل مهاجرت کنند. اما یهودیان سفاردی به انگیزه های مختلف همچنان در حال مهاجرت هستند. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، بسیاری از یهودیان این کشور پس از آنکه با مشکلات مالی مواجه شده و از طرف دیگر نتوانستند به کشورهای غربی مهاجرت کنند. با توجه به تسهیلاتی که آژانس جهانی یهود برای آنها فراهم کرد به اسرائیل مهاجرت کردند. به همین دلیل هم
حضورج. 43صفحه 195
اکنون تعداد یهودیانی که از اتحاد جماهیر شوروی سابق به اسرائیل مهاجرت کرده اند حدود یک میلیون نفر می باشد. از طرف دیگر در کشورهای دیگر نظیر اتیوپی که فقر اقتصادی شدیدی حاکم است، یهودیان، بسیاری از اتباع اتیوپی را به جهت استفاده از نیروی آنها مهاجرت داده اند. این اقدام، برای ایجاد تعادل میان جهت یهودیان با اعراب است. طبیعتاً مهاجرین جدید کسانی هستند که در شهرکهای یهودی نشین اسکان داده می شوند از آنجا که این شهرکها ناامن هستند و این افراد برای دست یافتن به رفاه اقتصادی مهاجرت کرده و تعلقات ایدئولوژیک ندارند، روند مهاجرت معکوس افزایش یافته است از طرف دیگر استفاده ابزاری از سفاردی ها، موجبات اعتراض آنان را فراهم کرده است.
اسرائیل، جامعه ای میلیاریستی
یکی از انتقادات جامعه شناسان پست صهیونیست به جامعه اسرائیل، ماهیت نظامیگری آن است. بن موریس بر اساس اسناد آرشیوها ماهیت تهاجمی رژیم اسرائیل را در طول سالهای 1948 و 1950 استخراج کرده است. بر اساس این تحقیقات اسرائیل برای تهاجم و توسعه طلبی یک دولت نظامی و میلیاریستی تشکیل داده که بر همه ابعاد جامعه سایه افکنده است. به زعم وی در جامعه اسرائیل که ادعا می شود یک جامعه دموکراتیک است، ماهیت تهاجمی آن باعث شده که «امنیت» اولویت اساسی جامعه شود و مسائل اجتماعی در اولویت های بعدی قرار گیرند.
باروخ کایمرلینگ و «یوناتان شاپیرو» نیز اسرائیل را دولتی اقتدارگرا و دیکتاتور می دانند و ماهیت اقتدارگرایانه این نظام سیاسی و نقش رهبران آن در شکل گیری و تداوم عمر اسرائیل استنباط می کنند.
پروفسور زیمرمن جامعه اسرائیل را از این دیدگاه با نازیسم مقایسه می کند. وی می گوید: هیولایی در وجود تک تک ما لانه کرده است و اگر همچنان اعمال خود را موجه جلوه دهیم این هیولا بزرگ و بزرگتر می شود، امروز من به پدیده ای می اندیشم که هر روز ابعاد بزرگتری به خود می گیرد. بخشی از ملت یهود وجود دارد که من بدون هیچ تردیدی آنها را نسخه برابر اصل آلمانیهای نازی می دانم. کودکان شهرک یهودی نشین هبرون را ببینید آنها کاملاً شبیه جوانان دوره هیتلر هستند. از همان دوران کودکی به آنها یاد می دهند که همه عربها بد و تمام غیر یهودیان دشمن ما هستند. با این کار نوعی بی اعتمادی کلی در آنها به وجود آمده است.
حضورج. 43صفحه 196
آنها خود را نژاد برتر می دانند و این همان احساسی است که جوانان دوره هیتلر داشتند.
شکاف مذهب در اسرائیل
سنجش افکار عمومی در اسرائیل حاکی از آن است که شکاف میان مذهبیون و سکولارها در اسرائیل حادتر از تعارض میان اعراب و اسرائیل است. به گونه ای که در روز 14 فوریه 1999 همزمان با تظاهرات عظیم از سوی مذهبیون و سکولارها در بیت المقدس برگزار شد که در هر یک از آنها تقریباً 300 هزار تن شرکت کردند.
نماد این تعارض مذهبی، ترور اسحاق رابین توسط ایگال امیر، دانشجوی افراطی مذهبی بود. این ترور در پی فتوای رهبران افراطی مذهبی مبنی بر استنکاف سربازان از تخلیه شهرکها صورت گرفت. در مقابل این طیف افراطی مذهبی، نظرسنجی ها نشان داده است که تنها 40 درصد از افراد یهودی در اسرائیل خود را مذهبی می شمارند و بیش از 60 درصد به خداوند اعتقاد دارند و 13 درصد آنها به خدا هیچگونه اعتقادی ندارند. و 56 درصد نیز هیچگاه در کنیسه و نمازهای جمعی یهودیان شرکت نمی جویند.
شکاف میان مذهبیون و غیرمذهبیون که از موضوعات مورد توجه جامعه شناسان پست صهیونیست است، با توجه به روند مهاجرت یهودیان غیرمذهبی هر روز دامنه جدیدتری به خود می گیرد. پست صهیونیسم در طول یک دهه گذشته بتدریج از محافل آکادمیک به حوزه های شعر، فیلم، رمان، موسیقی و تئاتر منتقل شده است. یکی از اولین فیلمهایی که مضمون پست صهیونیستی داشت، فیلمی بود که توسط «رام لوی» ساخته شد. این فیلم درباره تراژدی اشغال فلسطین و اخراج اعراب بود. البته از پخش این فیلم ممانعت به عمل آمد. لوی در سال 1986 موفق شد فیلم «من احمد هستم» را تهیه کند این فیلم نحوه برخورد اسرائیلی ها با فلسطینی ها را به تصویر می کشید. فیلم پست صهیونیستی «بیت» نیز توسط «آموس گیتائی» و «آنسوی تبعید» توسط «دیوید بن شیریت» ساخته شده اند. در فیلم نخست نحوه تصرف خانه های فلسطینی ها و جایگزینی آنان توسط یهودیان به تصویر کشیده شده و در فیلم دوم داستان ماجراهای پیش آمده برای سه آواره زن فلسطینی تصویر شده است. سریال 22 قسمتی تکوما (رستاخیز) همزمان با پنجاهمین سالگرد تشکیل اسرائیل از جمله فیلمهای پست صهیونیستی بود که تمام آنچه را که مورخین و جامعه شناسان پست
حضورج. 43صفحه 197
صهیونیست می گفتند با ظرافت خاصی به تصویر کشیده بود. پخش این فیلم از تلویزیون اسرائیل انتقادات بسیار فراوانی را از طرف یهودیان افراطی و صهیونیست ها به دنبال آورد.
تهاجم اسرائیل به جنوب لبنان در سال 1982 باعث شد که شاعران پست صهیونیست در زمینه صلح طلبی و مبارزه با جنگ طلبی اسرائیلی اشعاری بسرایند. همزمان با آغاز انتفاضه این اشعار بیشتر شد به گونه ای که حتی اشعار شاعران عرب عراقی، سوری و فلسطینی و لبنانی به عبری برگردانده شد.
پست صهیونیسم در حوزه موزیک نیز سربرآورد به گونه ای که آویو جفن ستاره پاپ در اسرائیل در قالب یکی از ترانه های خود نظامیگری اسرائیل را مورد نقد قرار داد. رمان، دیگر حوزه ای بود که پیام های پست صهیونیست ها را در قالب داستانهای کوتاه خود منتقل می کرد. بسیاری از داستانهای کوتاه مصری و حتی فلسطینی به زبان عبری برگردانده شده اند. نویسندگانی چون «آلبرت سویسا»، «سامی میخائیل» «اسحاق لائور» و «دیوید گروسمن» از جمله نویسندگانی بودند که در این حوزه آثاری را تألیف کرده، از اوایل دهه 1980 نیز بازیگران تئاتر پست صهیونیست به میدان آمدند. «هانوخ لوین» اولین شخصی بود که گفتمان صهیونیستی را در حوزه تئاتر به چالش طلبید. در طول این دهه تئاترهای زیادی توسط اعضای «جنبش اینک صلح» به روی صحنه رفت. این بازیگران رفتار نظامیگری اسرائیل را از سال 1967 به شدت مورد انتقاد قرار دارند. این تئاترها با عنوان «بازی اینک صلح» مشهور شده اند. اسحاق لائور رمان نویس مشهور پست
حضورج. 43صفحه 198
صهیونیست در سال 1989 تئاتری با عنوان «ابراهیم به ارتش برمی گردد» ساخت. وی در این اثر سیاستهای اعلام شده توسط اسرائیل در هنگام اشغال فلسطین را با سیاستهای نازی ها مقایسه کرده بود. این اثر توسط مقامات صهیونیستی توقیف شد. در دهه نود بتدریج مقالات پست صهیونیستی نیز به مطبوعات راه یافت به گونه ای که در 15 اکتبر سال 1995 تمامی مطالب مطرح شده در سمپوزیوم پست صهیونیسم بویژه مطالبی که درباره آینده اسرائیل بود، در روزنامه های این رژیم درج شد.
نتیجه گیری
نقطه تفکر پست صهیونیسم که سه دهه پس از پیدایش اسرائیل در محافل آکادمیک منعقد شد، با گذشت زمان به حوزه شعر، سینما، مطبوعات و تئاتر کشیده شد و هم اکنون تا حدودی به صحنه عمل سیاسی آمده است به گونه ای که «جنبش اینک صلح»در این راستا تشکیل شده و نیروهای ذخیره نیز با استناد به مطالبی که پست صهیونیست ها مطرح کرده اند بطور دستجمعی از خدمت در مناطق اشغالی خودداری کردند که در نوع خود یک بحران برای اسرائیل محسوب می شود.
البته به علت جنایات سردمداران اسرائیل و گسترش بحران در منطقه، زمینۀ فعالیت پست صهیونیستها چندان فراهم نیست اما ممکن است آنان در آینده مخاطبان بیشتری را جذب کرده و مبانی و روشهای صهیونیسم سیاسی را در عرصه های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و نظامی متزلزل کنند.
منابع:
1.Laurence j.silberstein (1999) The post zionism Debates: knowledge and power in Israel culture, Rutledge, Newyourk and London.
2.www.meforum.org / meq / article
3.Ilan pappe, the making of the arb-Israel conflict,1997-1951, London: I.B.Tauris
حضورج. 43صفحه 199
1992
4.Tom segev, one palestine complete:jews and arabs under the british mandot ,New yourk: metropolitan books 2000
5.can isreal survive, post zionism?, middle east quarterlly vol VI march 1999
6.Ilan pappe: post zionism critique on Israel and the palestians,part
I (Journal of palestine sudies) winter 1997 part II spring 1997-part III summer 1997.
7.A Symposim the Jewish state:the next fifty years azure-NO.6 winter 2000.
پی نوشتها:
حضورج. 43صفحه 200