حکم تاریخی امام خمینی دربارۀ سلمان رشدی، نظرها، واکنشها، پیامدها و ریشه ها

‏‏حکم تاریخی امام خمینی دربارۀ سلمان رشدی ، نظرها، واکنشها، پیامدها و ریشه ها‏‏‏ ‏

‏‏حضور: ‏‏بسم الله الرحمن الرحیم – با اجازه استادان محترم، بحث امروز حول محور حکم تاریخی حضرت امام خمینی درباره سلمان رشدی مرتد و بازتاب جهانی آن است.‏

‏‏صدور این حکم، جهان کفر را در حالت انفعالی قرار داد و دشمنان اسلام بر آن شدند تا با توسل به وسایل و شیوه های گوناگون و با تمام توان و تلاش در ستیز و مبارزه با این نظر به حرکتهایی در محو آثار کفربرانداز آن دست یازند.‏

‏‏از زمان صدور این حکم تاریخی، دشمنان اسلام در مقاطع مختلف تحرکات روزافزونی را علیه آن انجام دادند. ‏

‏‏این روزها به تازگی و مجدداً مسئله سلمان رشدی بگونه ای تکراری در رسانه ها مطرح و نظریات تازه ای نیز در این باره عنوان گردیده و سعی در القاء آن شده است.‏

‏‏گفتگوی این شمارۀ حضور، نگاهی است تحلیلی در نشستی با صاحبنظران تا یکبار دیگر زوایای ناگفتۀ این رخداد تاریخی را موشکافی نماییم و حقایق بلنداندیشی و نظر مدافعانۀ ارزشی حضرت امام خمینی(س) را مرور کنیم. در اینجا شایسته است تا از جناب آقای دولت آبادی درخواست نماییم بحث را با اشاره ای به پیشینه فتوای حضرت امام آغاز نمایند.‏

‏‏ ‏

‏‏فیروز دولت آبادی‏

‏‏بسم الله الرحمن الرحیم ‏

‏‏در بیست و چهارم بهمن ماه سال 1367 حکمی از سوی حضرت امام خمینی(س)‏

‏‏ ‏
‏‎

‏‏ ‏
‏‎

‏‏ ‏
‏‎

‏‏ ‏
‏‎

‏‏ ‏
‏‎

‏‏  ‏‏حمید انصاری‏‏: آیا این فضای جدید، نمای خاصی، تعریف خاصی هم دارد؟ یا صرفاً به عنوان یک احتمال مطرح است؟‏

‏‏دولت آبادی‏‏: به اعتقاد بنده یک تحول ماهوی در آن صورت می گیرد. زیرا اروپائیها پذیرفتند که یک مقوله ای به عنوان جهان اسلام دارند که نمی توانند از طریق حذف ‏

‏‏ ‏
‏‎

‏‏انصاری‏‏: آیا مشخصاً شواهد و قرائنی هست که آنها چنین تحلیل ها و ارزیابی هایی دارند؟‏

‏
‏‎

‏‏1- ضریب هوش بالا‏

‏‏2- پیوندهای خانوادگی پایدار ‏

‏‏3- جمعیّت جوان و پرتلاش‏

‏‏4- سخت کوشی و ایدئولوژیک شدنشان بعد از انقلاب اسلامی ایران.‏ 

‏‏اینها ویژگیهایی است که در مردم اروپا نیست. لذا رهبران بازار مشترک معتقدند که اسلام در نهایت با این ویژگیها شکاف ایجاد می کند در آن جامعه و آثار گرایشات مردم آن کشورها به سمت اسلام نمودار است. ولیعهد انگلستان صریحاً اعلام کرده است که او دیگر پادشاه یک کشور مسیحی نیست، بلکه پادشاهی است برای ادیان و مذاهب مختلف در انگلستان. امروز در اروپا جامعه مسلمانها را بعنوان یک نهاد، یک لایۀ اجتماعی غیرقابل کتمان می بینند. اینها نشان می دهد که تحول مقدار زیادی ماهوی است.‏

‏‏انصاری‏‏: آخرین قسمت صحبت شما دقیقاً اشارۀ مستقیمی به بحث نیست ولیکن خیلی مهم است که تحلیل غربیها چیست و آینده حرکتشان بر چه مبنایی شکل می گیرد. در گذشته سیاستهای متناقض و چندگانه ای را از طرف اروپا یا آمریکا دقیقاً شاهد بوده ایم. در اکثر قضایا چه فلسطین، چه سلمان رشدی، چه مسایل دیگر. این خودش یک مانوری است از ناحیه آنها در هر مرحله ای. اینکه ما از حرکتهای جدید‏

‏‏ ‏
‏‎

‏‏دولت آبادی‏‏: در مورد سیاستهای آنها قطعاً همین طور است که می فرمایید. منتهی اروپا را در این مقوله باید از امریکا جدا کرد. امریکا دنبال این است که اسلام و بنیادگرایی را خطر اصلی امنیت بین المللی معرفی کند. در حالیکه اروپا می گوید ما مجبوریم با مسلمانها بسازیم و اگر بنیادگرایی اسلامی را دشمن اصلی بگیریم، رودرروی یک جامعه ای قرار می گیریم که شاهرگ حیاتی ما در اختیار آنهاست. هشتاد درصد نفتی که در خلیج فارس تولید می شود به اروپا می رود. حدود 20 درصد گاز مصرفی اروپا از الجزایر تأمین می شود. و امنیت جنوب اروپا شدیداً تحت تأثیر تحولات مربوط به کشورهای شمال آفریقاست. برداشتهای ما از مجموعه مذاکرات و گفتگوهایی که تابحال با اروپا انجام شده این است که آنها دنبال یک نوع همزیستی با جهان اسلام می گردند. و در این همزیستی هم می خواهند اول دیدگاههای مختلف را درباره اسلام درک کنند. بعد در میان این دیدگاهها بهترینشان را از دید خودشان انتخاب کنند یعنی نزدیکترین ‏
‏‎

‏‏حضور: آقای باوند، در ادامه بحث مایلیم نظر شما را در این باره و طرح مسئله بعنوان بررسی شیوه های ممانعت غرب در مقابل حرکت فرهنگی انقلاب اسلامی که در قالبِ ارائه یک تعریف الهی از انسان، موج تازه ای را در جهان طنین انداز کرده است، داشته باشیم، و اینکه منشأ واکنش غرب در قضیه سلمان رشدی چیست و بطور کلی حرکتهای فرهنگی که عموماً‏

‏‏ ‏
‏‎

‏‏ ‏‏نعمت الله باوند:‏

‏‏هم در پاسخ به سئوال جنابعالی، هم مطالبی که در ذهن خودم هست در ارتباط با ابعاد فرهنگی و تاریخی و جهانی انقلاب اسلامی و اصولاً در مورد این حکم و کلاً نقش انقلاب اسلامی در جهان معاصر، باید ابتدائاً عرض کنم که ناچارم یک مقدمه چند دقیقه ای داشته باشیم در مورد وضعیت فرهنگی غرب که اصولاً وارث چه جریان و حرکتی است و الان موقعیت فرهنگی جهان چیست. متاسفانه قبل از پرداختن به این مسئله باید بگویم که برخی از کسانیکه از سوی جمهوری اسلامی ایران در اروپا یا کشورهای دیگر فعالیتهای سیاسی دارند، تقریباً می شود گفت، تعدادی از این افراد تحلیل و بصیرت و آگاهی دقیق نسبت به موقعیت کنونی جهان ندارند و همین سبب می شود که گاهی در رابطه با امثال چنین فتوایی یک واکنشهای شخصی و نابجا از خودشان نشان بدهند که بعداً عرض می کنم جنبۀ شخصی اش به چه معناست. اما مقدمه ای که باید عرض کنم این است که اروپا اصولاً در این چهارصد سال در واکنش نسبت به قرون وسطی برای اینکه آن حالت دخالت کلیسای قرون وسطی را حذف کند از زندگی و سرنوشت مردم غرب با آن طرحی که ریخت - و من وارد بحث مقدمات آن نمی شوم - به اینجا رسیدند که انسان خودش باید، خودش را اداره بکند بدون قیمومیت کلیسا و یا حتی اعتقاد به خدا. به همین جهت بود که یا اعتقاد به خدا را انکار کردند یا کنار گذاشتند از صحنۀ تفکر و عمل. اما آن چیزی که مورد تأئید همۀ آنها بود این بود که تقریباً تمام متفکران عصر جدید مگر معدودی از فلاسفه در عین حال که به خدا اعتقاد دارند. منکر نبوت هستند. یعنی تشریع یا قانونگذاری یا اداره جوامع بشری بر اساس علم و اراده الهی و وحی و دین آسمانی را منکر شدند. ضمن اینکه امثال ولتر و روسو‏

‏‏ ‏
‏‎

‏‏به همین جهت در قرن 18 در فرانسه ما می بینیم فیلسوفهائی هستند که اکثراً به خدا معتقدند ولی منکر نبوت هستند. منکر مسیحیتند، منکر هر دین آسمانی هستند و وحی را انکار می کنند که به جایش عقل جزمی بشر را بنشانند. یعنی به تطابق عقل و وحی معتقد نیستند. یعنی به هماهنگی میان انسان و خدا اعتقاد نداشتند و بلکه به تضاد میان این دو معتقد بودند. بنابراین در نظر آنها یا باید تسلیم خدای کلیسا شد که از آن قرون وسطی بیرون می آید و بشر شکسته می شد یا باید تسلیم انکار خدا و یا کنار گذاشتن تشریع او شد. انسان غربی می گوید باید به آزادی برسیم، به آزادی در تفکر، در عمل، در تشریع، در قانونگذاری. و اینقدر ما می بینیم تأکید روی آزادی می شود که من حالا ارتباطش را با جریان محکومیت و حکم سلمان رشدی تحلیل می کنم. در واقع در اروپا این زمینۀ تاریخی اش بوده که از قرن 16 تقریباً شروع شده و الان به اوج بن بست رسیده – بعداً ارتباط بحث را با حکم سلمان رشدی و مسایل دیگری که از نظر فرهنگ جهانی انقلاب اسلامی مطرح است، عرض خواهم کرد – اروپائیها با انکار نبوت در واقع بشر را به آزادی رساندند و این آزادی زمینه ساز این معنا شد که اصولاً به طور کلی معتقد بشوند دین از سیاست جداست و اگر دین هست، یا دروغی بیش نیست، مثل نظر مارکسیسم یا اگر هست اعتقاد به آن مسأله ای شخصی است. چون شخصی ‏
‏‎

‏‏ حضور: از جناب آقای انصاری خواهش می کنم بفرمایند از پیشینه های اینگونه حرکتهایی که عموماً برای مسخ زمینه های فرهنگی شرق در طول تاریخ و گذشته ها از طرف جوامع غرب صورت گرفته است و عمدتاً با نظر بر تاراج اندیشه در این جوامع تعقیب شده است و در نقطه مقابل آن، توانمندیها و ارزشهای فتاوای روحانیت در طول تاریخ در قالب بسیج فکری امت که همواره مؤثر و کارآمد بوده است چگونه باید الگو گرفت؟ چگونه باید این موضوع و ابعاد تاریخی و ابعاد اجتماعی و نقش مؤثر آنرا دید؟ در ادامۀ این بحث می توان مسئله تحریم تنباکو و ‏

‏
‏‎

‏‏  انصاری:‏

‏‏من فکر می کنم پاسخ به این سؤال شما احتیاج به یک سری اطلاعات دقیق تاریخی دارد و ارزیابی روشنی از تقابل فتاوای کارساز در طول تاریخ بخصوص در چند سده اخیر و در همین ماجراهای تاریخ معاصر جهان اسلام دارد که چند نمونۀ عینی آن را در واقعۀ «‏‏تحریم تنباکو‏‏» یا فتاوای کارسازی که خود حضرت امام داشتند می توان نام برد. من فکر می کنم  که این بخشی از قضیه است. یعنی طرح این مسئله می تواند پاسخی باشد به کسانی که بنحوی لزوم بازنگری در حکم حضرت امام را زمزمه می کنند. عده ای احساس می کنند که این امر شاید راهگشای معضلات باشد. آنها احساس می کنند بن بستهایی در قبال استمرار پایبندی به حکم امام وجود دارد که این تجدیدنظر ممکن است این بن بستها را بشکند! بحث شما از این زاویه که آیا ما چه چیزی را از دست خواهیم داد طبعاً بحث جالبی خواهد بود. فرض کنیم همۀ اجزای قضیه عیناً همان تحلیلی باشد که این آقایان دارند. یعنی در واقع اگر فرضاً چنین مشکل و معضلی باشد و چنین بن بستی هم باشد و تجدیدنظری هم ضرورت داشته باشد، ما در قبال این تجدید نظر چه چیزی را به دست می آوریم و چه چیزی را از دست می دهیم و به چه بهایی؟ درحقیقت فکر می کنم سئوال شما ناظر بر این جنبه است. اگر یک چنین اتفاقی فرضاً بیفتد چه مسایلی و چه عواقبی خواهد داشت؟ به نظر من در این صورت می توانیم بگوییم که تمام موجودیتی که بر اساس این موجودیت جریان استقلال روحانیت شیعه همواره صیانت شده است و ارتباط مرجعیت‏

‏‏ ‏
‏‎

‏‏من فکر می کنم اگر بحث را از همان زاویه و در همان مقوله ای که جناب آقای باوند شروع کردند و طرح بسیار روشن و جالبی هم بود از ماهیت تفکر غرب که منجر به این بحثها و این مقوله ها و این تفاوتها منجمله در قضیه سلمان رشدی شده از این زاویه ببینیم مسأله روشن تر خواهد شد و حتی ‏   ‏ ‏           

‏
‏‎

‏‏یعنی مسأله بسیار فراتر از این است که آیا این فتواست یا حکم. حالا قابل تجدیدنظر هست براساس اصول فقهی یا نه، منافع جمهوری اسلامی ایجاب می کند یا نه! بحث، بحث اساس تقابل دین و وحی و اندیشه های مبتنی بر وحی است با آن تفکر مادی گرایانه و یا عقل گرای محضی که‏

‏‏ ‏
‏‎

‏‏ما به همان میزان که در اصول و حقانیّت ارزشهای دینی و لزوم مقابله با موج بی دینی تردید کرده ایم – به اعتقاد من که دلایل خاصش را هم دارم – از نظر حضرت امام به معنی این است که ما به همان میزان تسلیم این جریان رویارو با وحی در طول تاریخ شده ایم، جریان مقابل و منحرف از دین و از وحی. یعنی مسأله دقیقاً برگشت به این می کند که آیا جمهوری اسلامی در نقش پیشتازی اش در دفاع از دین و وحی تا کجا و به چه بهایی در واقع می خواهد حرکت بکند. بحث حتّی بسیار فراتر از منافع ملی یک کشور است. بحث دفاع از دین و وحی و اعتقاد است و یا تسلیم و پذیرش واقعیتهای تلخی که در طول تاریخ به دلایل مختلف تاریخی و غیره اتفاق افتاده که سلطۀ خودش را بر جهان تعمیم داده و حضرت امام آمدند در یک مقطعی خاص و در یک برهه ای از تاریخ در یک منطقه ای از جهان این سلطه را شکستند و این ندا را فریاد کردند و دورنمای آینده هم این بود که این حرکت را توسعه بدهند. به اعتقاد ما این حرکت امام هم یک حرکتی است منطبق با فطرت بشر. بنابراین اگر زاویه بحث را از نقطه نظر آرمانی – اعتقادی و یک تکلیف شرعی نگاه بکنیم و مسایل سیاسی و حتی تاریخی و امثال اینها را در این ارتباط بنگریم آنوقت قضیه این می شود که آیا ما حق داریم از خدا بگذریم؟ آیا می توانیم وحی را منکر شویم؟ و یا جامعه را به سوی انکار وحی ببریم و یا زمینه ای را فراهم کنیم برای تسلط اندیشه ای که به انکار وحی منجر می شود یا نه؟‏

‏‏بحث در قضیه سلمان رشدی در نهایت بازگشتش به این جاست که در این نقدهای اخیر آدم می بیند که چقدر بعضی جاها ناشی از عدم توجه به ابعاد قضیه است. مشخص است که اصلاً توجه به این ابعاد نیست که در اینگونه بحثها و تردیدافکنیها داریم چه می کنیم و در قبال طرح تردید نسبت به این‏

‏‏ ‏
‏‎

‏‏در ارتباط با تحلیل جناب آقای دولت آبادی من این نظر را دارم و شاید مقابل تحلیل ایشان هم باشد، البته اشکالی هم ندارد. اینکه ما حالا حساب اروپا و آمریکا را در موضعگیریهایشان در قضیه سلمان رشدی جدا کنیم صحیح نیست و به نظر من ماهیّت و خاستگاه موجودیت فعلی غرب یکی است. ممکن است در عمل اینها برای حفظ منافع مقطعی خودشان اختلافاتی داشته باشند امّا ماهیّت تفکر و اندیشه یکی است. این موجودیت فعلی که ما به نام غرب می شناسیم نمودهای مختلفی دارد. حالا در زوایای مختلف، در ارتباط با منافع ملی هر کدام از این کشورها ممکن است اختلافاتی باشد، امّا در نهایت، از دیدگاه امام در یک جبهه قرار دارند. فکر می کنم حضرت امام در صدور حکمشان در پی آن بودند که مقوله ای را مطرح بکنند که این مقوله چون عینیت هم داشته، مورد توجه غرب هم بوده این مقوله دامن زده بشود تا این باور بوجود بیاید که آشتی بین آن فرهنگ و این فرهنگ نیست. یعنی در نهایت تقابل دین و ضد دین، اندیشه دینی، اندیشه مبتنی بر وحی با اندیشه مبتنی بر اصالت انسان و واگذاری بشر به خودش مطرح است. در این تقابل آشتی و مصالحه نیست. این رویارویی اتفاق خواهد افتاد و ممکن نیست ما به یک مصالحه ای برسیم که قضیه را حل شده ببینیم. البته اشکال این رویارویی مختلف است. اینکه در نهایت کدام پیروز می شود، خوب ما طبق مبانی اعتقادی – آرمانی یک بحثها و معتقداتی داریم. امّا اساس قضیه به نظر من دامن زدن به این مسأله بود و امام می خواستند این مسأله را مطرح کنند که فکر نکنید ما اگر در ارتباط با جنگمان با صدام (عامل استعمار) امروز به دلایلی آمدیم قطعنامه را پذیرفته ایم، این به معنای این است که ما حاضر به امضای پایان متارکۀ رویارویی دین و ضد دین شده ایم. پیام اصلی و روح حکم حضرت امام به نظر من همین است و این چیزی نیست که قابل تجدیدنظر و تردید باشد.‏

‏‏حضور: با تشکر از جناب آقای انصاری بحث را با نقد و نظر جناب آقای دکتر حبیبی ادامه می دهیم. مانورهای مختلفی که اخیراً دنیای غرب روی مسئله سلمان رشدی داشته نشان می دهد که مسئله برای آنها بسیار ریشه دارتر از بعضی تصورهاست. یکی از دستاویزهای تبلیغاتی آنها استناد به موازین حقوق بین المللی است از جنابعالی می خواهیم در این زمینه با بررسی ریشه های اصلی مسئله سلمان رشدی، بازنگری دیپلماسی های حول و حوش آن و موارد و مباحث حقوقی در قالب حقوق بین الملل نگاهی به موضوع داشته باشید. ‏

‏
‏‎

‏‏علاوه بر آن زمینه فرهنگی که غرب برای جبهه گیری در برابر حکم امام داشته است که جناب آقای باوند فرمودند یک چیز دیگری را هم باید به آن اضافه کرد: غرب در طول این 300,200 سال گذشته که به تکنولوژی مجهز شده و به تدریج به صور گوناگونی و با بهره گیری از امکانات فراوانی که بدست آورده از طریق سرمایه های نامشروع، احساس می کند که سلطه ای همه جانبه بر جهان بدست آورده و در واقع امروز حاکمیت را در جهان منحصر به خودش می داند. غرب به کمک این تواناییهای مادی توانسته است ردّپای خودش را باز بکند و راه را برای تسلط خودش روز بروز بیشتر بکند. از مذاکرات و گفتگوها و چیزهایی که در همین اسناد لانۀ جاسوسی هم بدست آمده بر می آید که چقدر غرب از مسأله پیروزی انقلاب اسلامی و سقوط پایگاه غرب در ایران نگران است که مثلاً 60،50 سال سرمایه گذاری کرده و از طریق پرورش انسانها، دانشگاهها، مؤسسات فرهنگی، نهادهای اجتماعی که اینها را یک جوری وابسته بکند به غرب به طوری که به مرور ایام بالاخره تمامی آن پایگاههای قبلی که در جوامعی مثل جامعۀ ایران که دارای سنت های اسلامی بوده و فرهنگی داشته، اینها آرام آرام از بین برود و خلاصه تحت سلطۀ بی چون و چرای غرب باشد. یک بعد قضیه هم این است که غرب مسأله سلمان رشدی را اینقدر بزرگ کرد که حتی حاضر شد سفرایش را بخواند و خیلی از اقداماتی که تا حالا کرده و دائماً به مناسبتهایی مطرح می کند یکی از دلائل همان قضیه اعتقاد فرهنگی شان هست که مسأله دین را باور ندارند، به نظر من یکی از دلایل پافشاری اینها علاوه بر آن مسأله فرهنگی همین مسأله سلطه و حاکمیتی است که غرب دارد و فکر می کند که اگر اینجا این را از دست بدهد به عنوان یک مورد است که از موارد شاخص است. یعنی یک حرکتی را امام انجام داده مسأله سلمان رشدی در واقع از یک زاویه دیگر که نگاه بکنیم از جانب امام و آن چیزی که بین مسلمانها مطرح شده ‏

‏
‏‎

‏‏مهمترین توجیه غرب دو موضوع است: یکی حقوق بشر است که در این زمینه به اصولی مثل آزادی بیان تکیه می کنند و دیگری مسئله ناسیونالیسم است که هر دولتی حاکمیتی دارد و بنابراین می گویند نباید چون سلمان رشدی حرفی ناخوشایند مسلمانان زده اعدام شود زیرا این خلاف حق آزادی بیان است. و نیز می گویند: چون سلمان رشدی تبعۀ یک دولتی است، حاکم یک کشور دیگری حق ندارد فرمان قتل او را صادر بکند. و به هر حال این را هم از باب اینکه مخالف موازین حقوق بین الملل است رد می کنند و هم از باب حقوق بشر. اما در باب آزادی بیان، چنانکه جناب آقای باوند اشاره فرمودند، اندیشۀ خود غربیها در اینجا متناقض با بقیه استدلالهایشان است برای اینکه خوب آزادی بیان وقتی نتیجه اش جریحه دار کردن احساس نه تنها یک نفر بلکه بیش از یک میلیارد مسلمان و یک جریان فکری قدرتمند جهانی است. این را چه جوری ما قبول بکنیم که آزادی یک نفر را بپذیریم ولی آزادی یک میلیارد مردمی را که اموری را مقدس می دانند، ندیده بگیریم. آنهم دین الهی که به هر حال همه قبول دارند که این دین، دین الهی است و برای پیروانش مقدس است و اما در مورد حقوق بین الملل و دخالت در حاکمیت یک کشور دیگر، غرب ‏
‏‎

‏‏انصاری – ‏‏اینکه آیا نظر حضرت امام در مورد ارتداد سلمان رشدی و وجوب قتل او و ناشرین کتابش فتواست یا حکم است؟ آیا این حکم شامل دولت اسلامی می شود و بر دولتها واجب است یا نه؟ اساساً یک بحث کاملاً تخصصی و مدرسه ای است. یک بحث کارشناسی و تخصصی است که اهلش بایستی نظر بدهند. جایگاه ویژه ای دارد. محیط ویژه ای می طلبد که با محیط و فضای بحثهای روزنامه ای و سیاسی و خبری که هزار فعل و انفعال سیاسی دارند و دهها برداشت و تفسیر از آن می شود کلاً متفاوت است. طرح غیرتخصصی اینگونه مباحث در روزنامه ها و القاء شبهه و تردید در دامنه شمول حکم حضرت امام می تواند زنگ خطری باشد. بایستی متوجه و مواظب باشیم. البته پاسخ گفتن به القائات و رفع شبهه وظیفه ای است که بحمدالله پیروان امام انجام داده و می دهند. اگر در اطراف این قضیه بحثهایی از نقطه نظر فقهی و تخصصی مطرح باشد جایگاه طرحش حوزه ها و مراکز پژوهشی کشور است نه روزنامه ها. مبادا طرح یک دفعۀ قضیه در سطح گسترده در مصاحبه، گفتگو، پرسش و پاسخ و خبرهایی که جسته و گریخته از اظهار نظرهای برخی مسئولین ناآگاه در این رابطه شنیده می شود نشانه ای باشد از حرکتی در جهت ریختن قباحت تردید در مورد حکم امام.‏

‏‏بحمدالله ما شاهد بوده ایم که مقام معظم رهبری در سخنانشان و صحبت هایی که داشتند و همینطور حتی بصورت مکتوب هم فکر می کنم پاسخ داده بودند به سؤالاتی که قبلاً شده بود، در این رابطه قاطعانه پاسخ گفته اند و صراحتاً فرموده اند که این حکم سرنوشت ساز قطعی، لازم الاجرا و غیر قابل تجدید نظر است. اگر بحث ما هم در این میزگرد به گونه ای ارتباط بیابد با آن فضایی که عده ای  درصدد دامن زدن به آن هستند تا پرسش و پاسخی مطرح گردد و آنها زمینه را برای طرح القائات و تردیدهای ذهنی خود در رابطه با این حکم فراهم سازند صد در صد با آن مخالفم.‏

‏‏ضمن اینکه نکته ای مهم در بحثهای اخیر روزنامه ها مورد غفلت قرار گرفته است. آنجا که بحث می شود آیا نظر حضرت امام در این مورد فتواست یا حکم این آقایان بعضاً توجه نکردند به اینکه اساساً از دیدگاه حضرت امام ‏
‏‎

‏‏در تأیید فرمایش جناب دکتر حبیبی هم من می خواستم استفاده بکنم و این سؤال را مطرح کنم که آیا اساساً ما مبانی حقوق بین المللی کنونی را می پذیریم یا نه؟ این خودش یک بحث جدّی است. یعنی اگر واقعاً بحثهای تخصصی مدرسه ای باید در فضای عمومی مطرح شوند خوب  اینهم یک بحث جدی است که آیا ما، در اسلام همین مبانی حقوق بین الملل را – ولو اینکه امروز مسلط شده اند بر جهان – آیا ما این مبانی را پذیرفته ایم و حرکتمان باید در جهت تقویت و تحکیم این مبانی و پذیرش این مبانی باشد یا برعکس در جهت رفع آن سلطۀ تحمیلی که در یک مقطعی از تاریخ ایجاد شده؟ بعد آیا این نظام حقوق بین الملل کنونی کامل است یعنی تمام نیازهای حقوقی جامعه بین المللی در آن پیش بینی و تدوین شده است؟ مثلاً اگر یک کسی آمد و به مقدسات یک امتی که بیش از یک و نیم میلیارد جمعیت دارد اهانت کرد و باعث خونریزیها و صدها مسئله و معضل اجتماعی شد، احساسات ملتها را جریحه دار کرد آیا اساساً برخورد با چنین مواردی در نظام حقوق بین الملل پیش بینی ‏
‏‎

‏‏آیا واقعیت غیر از این است که حقوق بین الملل امروز فقط در آنجاهایی که لازم بوده، ضرورت داشته و عمدتاً در مواردی که منافع قدرتهای مسلط جهانی ایجاب می کرده است دارای مواد و تعاریف مشخص می باشد و در سایر امور بویژه آنجا که پای منافع ملتهای جهان سوم و فرهنگهایی که با فرهنگ سلطه گر غرب سنخیتی ندارند در میان باشد، نظام حقوق بین الملل ساکت است و یا دارای ابهامات غیر قابل استناد می باشد.‏

‏‏مسئله دیگر تناقض آشکار در عملکرد دولتهای غربی است که مدعی حمایت از نظام حقوق بین الملل هستند و به استناد اینکه سلمان رشدی یک شهروند انگلیسی و تبعۀ دولت اروپایی است نسبت به صدور حکم ارتداد او از سوی امام معترضند. تناقض این ادعا را با دخالتهایی که دولتهای غربی در موارد مشابه داشته اند حتی در خود ایران پس از پیروزی انقلاب، نه تنها در رابطه با اقلیتهای مذهبی بلکه در رابطه با بهائیت که یک حزب سیاسی و جاسوس بیگانه بوده و هست و اسناد و مدارکش هم کامل و موجود است چگونه توجیه می کنند. وقتی حتی یک عنصر جاسوس بهایی طبق قوانین داخلی کشور ما محکوم می شود، صدها مورد دخالت مستقیم و رسمی از ناحیه همین دولتهای مدعی حقوق بین الملل صورت می پذیرد. از جلسات رسمی سران کشورها گرفته تا تحریمها، تا فعالیتهای مستقیم سیاسی و اقتصادی و غیر اقتصادی از ناحیه همین دولتها اعمال می شود که چرا فلانی در داخل کشور شما محکوم شده یا برخوردی با ‏
‏‎

‏‏در منطق غرب اینگونه دخالتهای رسمی و آشکار خلاف حقوق بین الملل نیست اما آنجا که یک قلم به مزد انجمن سلطنتی انگلیس مقدسات بیش از یک چهارم جمعیت جهان را به باد اهانت می گیرد و احساسات دینی مردم دهها کشور اسلامی و غیر اسلامی را جریحه دار می کند آیا رهبر جامعه اسلامی حق ندارد که حکم خدا را که مورد اتفاق همه ادیان توحیدی است اعلام کند!!‏

‏‏البته من باز تأکید می کنم که این سری بحثها و پاسخها، پاسخهای نقضی است و ما باید روح حکم حضرت امام و حرکت بسیار دقیق و حسابشدۀ آن حضرت را دریابیم، مبادا در خم و چم بحثهای جانبی اصل قضیه فراموش شود. امام خمینی بر اساس یک تکلیف شرعی و الهی در راستای ‏
‏‎

‏‏جبهه گیری کم سابقه و حمایتهای گسترده ای که دولتهای آمریکا و اروپایی در ماجرای سلمان رشدی داشتند، صحت ارزیابی امام خمینی از مواجهۀ خصمانه و تمام عیار غرب با اسلام ناب را آشکار نمود و ثابت کرد که برخلاف پندار ساده اندیشان، سلطه گران غربی در راستای تعمیم و تعمیق استیلای خویش بر جهان به مانعی اساسی برخورد کرده اند که از آن تعبیر به بنیادگرایی اسلامی می کنند و در مواجهۀ با آن به چیزی کمتر از هدم اسلام راستین بسنده نخواهند کرد و طرح مسائلی از قبیل آزادی و حقوق بشر و نظام حقوق بین الملل نیز جز دستاویزی برای توسعه دامنه نفوذ و استمرار منافع نامشروع آنان نیست و دفاع آنان از کتاب اهانت آمیز و فاقد هر گونه ارزش ادبی سلمان رشدی نیز در همین راستا تفسیر می شود.‏

‏‏ دولت آبادی – ‏‏من با جمله ای از حضرت امام که فکر می کنم می شود در قالب آن موضوع سلمان رشدی را مورد ارزیابی قرار داد بحث را ادامه می دهم. امام فرمودند: اگر جهانخواران در مقابل دین ما بایستند، ما در مقابل همۀ دنیای آنها خواهیم ایستاد و فکر می کنم که تحلیل حضرت امام در این موضوع همین بود که آنها در پی زدن اصل دین بوده اند و لذا ایشان هم فرصت را الحمدلله مغتنم شمردند و اصل دنیای آنها را هدف گرفتند. لذا اولین کاری که این حکم کرده این است که قاعده ای را که نظام سیاسی غرب بر آن پایه قرار گرفته هدف قرار داده است. آن قاعده این است که هیچ ارزش مطلقی در دنیا وجود ندارد. همه چیز در عرض است و هیچ رابطۀ طولی بین ارزشها وجود ندارد. حضرت امام این را هدف گرفتند. یعنی فروپاشی مبنای اصلی کل نظام فلسفی غرب را و با این حکم اعلام کردند که ارزشهای مقدس به صورت پایدار در دنیا وجود دارد. و این هراس و اضطرابی که در سران دولتهای غربی از بابت این فتوا یا حکم بروز کرد به این دلیل است که جامعۀ آنها را بر ضد این سیستم می شوراند. برای اینکه مردم در فطرت خودشان دنبال ارزشهای مقدس و مطلق هستند و این فشار برای شکستن فتوا به هر شکل ممکن برای جلوگیری از خطر تحرک در بین مسیحیان در آینده نزدیک بر علیه نظام سیاسی غرب است. اما به نظر من ‏
‏‎

‏‏ ‏
‏‎

‏‏حضور: شما در تحلیل ابتدایی جلسه اشاره داشتید به تاریخچۀ مسأله سلمان رشدی و منجر شدن جنگ تحمیلی به قطعنامه 598. تا الآن به طور کامل قطعنامه 598 اجرای عملی نداشته. آیا مسأله سلمان رشدی توانسته تأثیری در اجرای قطعنامه داشته باشد یا اینکه این دو مسأله جدای از هم است؟‏

‏‏دولت آبادی – ‏‏ببینید آن چیزی که من اشاره کردم این بود که بعضی ها این طور تلقی می کردند که پذیرش قطعنامه به معنای پذیرش اصول ناعادلانه و غیر دینی حاکم بر روابط بین الملل است. و این نظریه را هم در همه جا توسعه می دادند. امام با این فتوا آن نظریه را از هم پاشید و در سطح جهان و در زمانی که فکر می کردند جمهوری اسلامی ایران در موقعیت ضعف قرارداد اعلام کرد که اسلام نمی تواند با کفر بسازد. امام با این فتوا مرزهای آزادی را مشخص کردند. قطعنامه یک تحول سیاسی بود که در حوزه تاکتیک اتفاق افتاد. برخی آن را با استراتژی اشتباه گرفتند.‏

‏‏همچنین باید بگویم که قضیۀ فتوا نیز در حوزه استراتژیهای نظام جمهوری اسلامی ایران است و احتمال لغو آن مثل این است که بگوییم حضرت امیر(ع) می توانستند سیره شیخین را برای گرفتن حکومت قبول کند! خیر، فتوا دقیقاً بر اصلی ترین پایه اعتقادات الهی و سیاسی حضرت امام قرار دارد و بعد از ایشان این فتوا در قالب نهاد ولایت مطلقۀ فقیه استمرار پیدا می کند. کسانی که با این فتوا، می خواهند در صحنه های سیاسی بازی کنند و فکر می کنند که می توانند منافعی برای کشور بدست بیاورند، باید بدانند که لغو فتوا یا جلوگیری از اجرای آن، عملی غیر ممکن است. البته غربی ها مطمئن گردیده اند که جمهوری اسلامی ایران در عزم خود پایدار است.‏

‏‏باوند:‏‏ به طور کلی من آن مطلبی را که عرض کردم در مورد تاریخچه از یک بعد دیگر می توانیم بگوییم جهان غرب با انکار یا کنار گذاشتن اعتقادات مابعدالطبیعی در عصر جدید، از مطلق گرایی قرون وسطی به نسبی اندیشی در عصر جدید رسید. و به همین خاطر باز ما می بینیم در غرب بین مطلق و نسبی باز هم تضاد است چون بین ‏
‏‎

‏‏در واقع امام مثل یک فیلسوف بزرگ تاریخ و خاتم عصر جدید در واقع یک افقی را می دید که این افق ریشه در این شرایط فکری و تاریخی جهان غرب و معاصر دارد. در واقع در غرب وقتی بشر غربی بین دو مسئله مطلق و نسبی تضاد می بیند و در قرون جدید به نسبیّت توجه می شود و در فلسفه همینطور و در مسایل اخلاقی و اجتماعی هم همچنین نسبی اندیشی و نسبی انگاری سبب می شود که ارزشهای مطلق نفی و در نتیجه ایجاد یک نوع بحران کند در تفکر غرب. این بحران هم در تفکر فلسفی غرب وجود دارد، و این حقیقتی است که خود غربیها پیشاپیش به وجود آن اعتراف کرده و می کنند. در قرن نوزده، «نیچه» یکی از اولین متفکرانی بود که متوجه بن بست و تناقض تفکر و تمدن غرب شد و گفت در واقع اصول اومانیزم پاسخگوی نیازهای ما در آینده نخواهد بود. این بحران در فلسفه است. حتی در فلسفۀ علم هم به جهت عواملی بحران حاصل شده است. زیرا برخی فلسفه علم اروپا با نفی تمام مبانی عقلانی و مابعدالطبیعی مورد نیاز علم با یک جریان مبتنی بر سوفسیم و نوعی آنارشیسم فکری سرسام آوری روبرو شدند.‏

‏‏در مسایل اخلاقی و اجتماعی هم با یک نوع عدم پذیرش هر قاعدۀ معنوی و متعادل در عمل و زندگی اخلاقی و حتی اجتماعی و سیاسی خود به بحران رسیدند. بنابراین غرب به جهت اینکه معتقد به نسبیت کامل در همه ‏
‏‎

‏‏برخی افراد در این ارتباط هم جهالت بخرج می دهند. جهالتی همانطوریکه آقای دکتر فرمودند. البته تعدادی از این افراد ‏
‏‎

‏‏حضور: بنظر می آید که بهتر بود اگر فرصت بیشتری داشتیم تا در ارتباط با ابعاد مختلف فتوای حضرت امام بیش از این جلسه بررسی و غور می شد، لاکن تا همین مقدار هم بنظر می رسد بسیاری از ابهامات پاسخگویی شده باشد. از جناب دکتر حبیبی خواهش می کنم یک جمعبندی کلی از مباحث مطرح شده را ارائه بفرمایند.‏

‏‏دکتر حبیبی – ‏‏در مجموع نتایجی که حاصل شد این است که این حکم حضرت امام در مورد سلمان رشدی، یک حکمی است منطبق بر موازین اصول و فروع دین و ارزش مقدس بودن را دارد که برای دفاع از آن باید مسلمین با تمام هستی شان به دفاع برخیزند و در یک شرایط جهانی هم که مطرح شد، چون حالا یک موقعیتی داشته که در سراسر جهان هم مطرح شده و خوشبختانه خود دشمنان هم به لحاظ اینکه می خواستند با آن برخورد کنند وسیلۀ خیری شدند برای اشاعۀ آن در سراسر جهان. این موضوع به عنوان یک مسأله اسلامی مطرح شده است که کل جهان اسلام را در بر می گیرد و همانطور که بعضی از سروران فرمودند با اصول اسلام سرو کار دارد و امام از آنچه که مربوط می شد به اصل اسلام به هیچ وجه از آن گذشت نمی کردند. تمام همّ و غمّ امام احیای دین و حاکمیت دین بوده است و این حاکمیت مهم بوده است. اسلام در چندین سدۀ گذشته از حاکمیت خارج شده بود و در واقع داخل زندگی سیاسی و اجتماعی مردم چندان حضور نداشت. اگر هم داشت صوری بود. بخصوص در برابر غرب امام این حاکمیت را دوباره مطرح کرد، توانائیهای مسلمین را مطرح کرد، عزّت مسلمین را مطرح کرد و اینکه خلاصه این مجموعه توان اینرا دارد که اجازه ندهد هیچکس به حریم قدس او اهانت کند. و سبب شد که عزّت اسلام، عزت مسلمین، عزت خداپرستان و الهیون اعم از مسلمین و غیر مسلمین تأمین شود. فواید بسیاری این حکم داشته برای امت اسلام، کلاً و برای جمهوری اسلامی ایران و هر حرکتی که بخواهد این اندیشه را ضعیف بکند در واقع با کلّیت نظام جمهوری اسلامی طرف می شود. با کلیّت انقلاب جهانی اسلام طرف می شود و مسئولین بزرگوار ‏
‏‎

‏‏آقای باوند اشاره کردند که غرب با پذیرش اومانیسم در واقع نمی تواند یک جنبه دین را به عنوان یک پدیدۀ اجتماعی که در زندگی بشر نفوذ داشته باشد بپذیرد. پشتوانه فرهنگی شان این تفکر است که آن راه را دنبال می کنند و البته این نسبی گرایی در واقع با مطلق گرایی ارزشهای دینی به تضاد افتاده و آینده جامعۀ بشری هم به طرف تأیید این حکم و پشتوانۀ آن، که حاکمیت دین خداوند و آن ارزشهای والای الهی است، حرکت می کند. بنابراین ما با امیدواری و با اعتماد به نفس و با عنوان یک تکلیف برای تحقق دین خداوند انشاءالله در پس این اندیشه ای که حضرت امام مطرح کرده و جهانی هم هست مقاومت خودمان را ادامه خواهیم داد. و مطمئن هستیم که خداوند متعال یار و یاور کسانی است که دین او را حمایت و هدایت می کنند و کمک می کنند.‏