نکات اساسی در تعلیم و تربیت اسلامی
آقای سید کمال واعظی
حضرت امام خمینی در نگرش کلی خود به مسائل تعلیم و تربیت به بیان یک نمای کلی از اصول تعلیم و تربیت اسلامی پرداخته و با بیان ساختارهای کلی تربیت اسلامی، زمینه ای را فراهم کرده اند تا افراد بتوانند ضمن دستیابی به منابع اصیل تربیت اسلامی، با توجه به موقعیت های مختلف اجتماعی، فرهنگی برداشتی صحیح از این اصول داشته باشند.
در این راستا، در بررسی سخنرانی های حضرت امام، مسایل زیر در رابطه با اصول تربیت اسلامی باید مورد توجه کارگزاران قرار گیرد:
الف) هدف تربیت اسلامی
حضرت امام در موقعیت های مختلف بر این امر تأکید ورزیده اند که هدف از تربیت اسلامی آن است که شخص به مقام عبودیت الهی برسد و با سیر الی الله، خود را هر چه بیشتر به منبع فیض ازلی نزدیک کند. حضرت امام اعتقاد داشتند هر تربیتی که عاری از اسلام خدا باشد، حتی اگر از لحاظ اصول تربیت کلاسیک، در حد بسیار بالایی باشد، از لحاظ اسم قابل قبول نیست.
حضرت امام در یکی از سخنرانی های خود به این نکته، این طور اشاره می نمایند:
«شما اگر بتوانید این بچه ها را تربیت کنید به طوری که از اول بار بیایند به اینکه خداخواه باشند، توجه به خدا داشته باشند، شما اگر عبودیت الله را و پیوند با خدا را به این بچه ها تزریق کنید، این بچه ها زود قبول می کنند امر را. اگر عبودیت خدا را به این ها و
کتابمجموعه مقالات چهارمین سمینار بررسی سیره نظری و عملی حضرت امام خمینی(س) خرداد 1373، تهرانصفحه 141
تربیت الهی را و آن که هر چه هست از اوست، به این ها القا کنید و آنها بپذیرند، خدمت کردید به این جامعه، بعدها دسترنج های شما ارزشمند خواهد شد و اگر خدای نخواسته برخلاف این باشد به این امانت خدای نخواسته هر کس که کرده باشد، خیانت کرده است و این غیر از همه خیانت هاست. خیانت به انسان است، خیانت به عبودیت و به الله است.»
سخنرانی در جمع اعضای انجمن های اسلامی وزارت دفاع، 7 / 12 / 59
در ادامه، حضرت امام با بیان این که فطرت و سرنوشت طبیعی انسان به دنبال حق و خداپرستی است، تربیتی را کار آمد می دانند که با توجه به فطرت انجام گرفته باشد:
«از اول بنا بوده است که یک اخلاق صحیح انسانی که برای انسان صالح است آن را تربیت کنند به آن اخلاق و تربیت کنند به آن عقاید و تمام اعمالی که دستور داده اند، همه اش برای این است که این را تربیت کنند که به آن مقصدی که بر حسب فطرت دارد، / فطرت الله التی فطر الناس علیها / . این فطرت توحید است، فطرت خداجویی است، در همه هست.»
سخنرانی در جمع فرماندهان سپاه پاسداران سراسر کشور، 22 / 9 / 59
ب) تربیت دینی
حضرت امام آن تربیتی را تربیت صحیح و کارساز می داند که منطبق بر اصول تربیت اسلامی و نشأت گرفته از تعالیم عالیه اسلامی باشد. ایشان همواره تأکید می ورزیدند که تنها تربیت دینی می تواند افراد را به راه راست هدایت کند. ایشان می فرمایند:
«همه می دانیم که اساس تربیت های دینی، توجه دادن توده است به فضائل روحی و معنویات و توسعه دادن نظرهای محدود مردم است از این چهار دیوار کوچک جهان مادی به یک فضای غیر متناهی، جهان نورانی غیبی و اساس تربیت های مادی امروزی، زینت دادن همین زندگی مادی طبیعی است و منحصر کردن زندگانی است به همین زندگی جهان ظاهری.»
کتاب کشف الاسرار، ص 287
ج) تناسب فرهنگ جامعه
حضرت امام، تربیت اسلامی را آن گاه کارساز و کار آمد می دانستند که در فضایی صورت گیرد که از لحاظ فرهنگی، متناسب با تعالیم اسلامی باشد، لذا می فرمایند:
کتابمجموعه مقالات چهارمین سمینار بررسی سیره نظری و عملی حضرت امام خمینی(س) خرداد 1373، تهرانصفحه 142
«قضیه تربیت یک ملت به این است که فرهنگ آن ملت، فرهنگ صحیح باشد. شما کوشش کنید که فرهنگ را، فرهنگ مستقل اسلامی درست کنید.»
سخنرانی در جمع روحانیون و طلاب حوزه علمیه قم، 7 / 4 / 58
یکی دیگر از نکاتی که امام به آن اشاره دارند، اجرا شدن تربیت در سطح کل جامعه و توسط همه اقشار است.
«ما باید همه قشرها را تربیت کنیم، شماها باید در مجلس که می روید، علاوه بر این که مسائلی که مطرح می شود که مورد احتیاج ملت است، باید آنها را در آن طرح کنید و با سلاح اخلاق اسلامی وارد بشوید و با آن سلاح مردم را تربیت کنید که وقتی چند سال از مجلس گذشت در مردم آثار گفتگوهای شما و مناظرات شما پیدا باشد... باید شما دیگران را هم تربیت کنید. همه اشخاصی که در هر مرکزی هستند، باید آن مرکز را به صورت یک تعلیم گاه در بیاورند، همان طوری که در صدر اسلام آن که رئیس دولت بود و آن که سردار بود، سردار لشکر بود، با اعمال خودشان مردم را تربیت می کردند. باید ما که دعوی این را داریم که مسلمان هستیم و تابع اولیای اسلام هستیم، باید ما هم با کردار و رفتار خودمان مردم را تربیت کنیم.»
سخنرانی در جمع دانشجویان دانشکده افسری، 15 / 3 / 59
مقدم بودن تزکیه بر تعلیم
حضرت امام خمینی همواره در سخنان خود هنگامی که به مسائل تعلیم و تربیت اشاره می فرمایند بر یک شرط اساسی به عنوان لازمه تعلیم و تربیت اسلامی تأکید می نماید. ایشان عقیده داشتند در آموزش نسل جوان در زمینه های مختلف علوم، اولین مسأله ای که باید مورد توجه اولیای آموزشی باشد، این است که سعی کنند در ابتدا روح جوانان را از هر گونه پیرایه دور کنند و آن ها را به تهذیب نفس علاقمند سازند.
حضرت امام در مورد تزکیه و تعلیم و تربیت با بیان این که تعلیم و تربیت یک موهبت الهی است، این طور می فرمایند:
«خدای تبارک و تعالی در مورد تزکیه و تعلیم و تربیت، آموزش و پرورش با تعبیر منت گذاشتن بر مردم، می فرماید: منت گذاشت و پیغمبر را برای آموزش و پرورش فرستاده و پرورش را قبل از آموزش ذکر می فرماید، و یزکیهم... اول تزکیه است.»
حضرت امام سپس در بیان این که، تزکیه مقدم بر هر امری حتی آموزش و پرورش است، بیان می دارند:
کتابمجموعه مقالات چهارمین سمینار بررسی سیره نظری و عملی حضرت امام خمینی(س) خرداد 1373، تهرانصفحه 143
«تزکیه قبل از تعلیم و تعلم است (یزکیهم). پیغمبر آمده است اینها را تزکیه بکند، پرورش بدهد، نفوس را مهیا کند و بعد (یعلمهم الکتاب و الحکمة)، بعد تعلیم کتاب و حکمت بکند که اگر کتاب و حکمت با پرورش توأم نباشد و با تزکیه توأم نباشد موجودی که از آن بیرون می آید همین موجوداتی باشد که در مجلس سنا و در مجلس شورای قبل از انقلاب بود.»
سخنرانی در جمع نخست وزیر و نمایندگان مجلس، 6 / 8 / 59
در همین راستا، حضرت امام مهم ترین هدف پیامبران را تزکیه نفس قبل از هر عملی می دانند:
«خدای تبارک تعالی می فرمایند که من منت گذاشتم بر مردم به این که پیغمبر را فرستادم که آیات مرا برای مردم تلاوت کند (و یزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمة) تزکیه را مقدم ذکر فرموده است از علم، از حکمت. آیات شریفه قرآن در هر ذره از آن نکات هست. بی جهت این طور نیست که مثل یک نویسنده باشد که مقدم و مؤخر بودنش ممکن است که در نظر نباشد. تلاوت آیات شریفه، خوب همان رسالت است یعنی رسول آمده است که آیات قرآن را بر مردم تلاوت کند، تلاوت برای چه؟ تلاوت کند و مردم را تزکیه کند، نفوس مردم را تزکیه کند، تطهیر کند.»
سخنرانی در جمع اعضای انجمن اسلامی وزارت بهداری، 26 / 4 / 58
نقش حساس معلم در تربیت نسل جوان
حضرت امام خمینی، در فرصت های مختلف مقام شامخ معلم را ستوده است و آن را شغل انبیا نامیده است. حضرت امام با توجه به نقشی که معلم در تربیت نسل جوان به عهده دارد، همواره با رهنمودهای خود سعی داشته اند از یک طرف بر رفعت مقام و ارزش کار معلم تأکید نمایند و از طرف دیگر، معلمین را بر این امر آگاه سازند که آن معلمی را اسلام می ستاید و به آن بها می دهد که علاوه بر توانایی های مختلف علمی، در مرحله اول در مقام تهذیب نفس بر آید و در این راستا، معلمین به عنوان اولین چیزی که به شاگردان خود ارائه می دهند، روحیه حق طلبی و گرایش به سوی تعالیم الهی باشد.
در این بخش از مقاله نظریات حضرت امام در رابطه با نقش معلم در تربیت نسل جوان کشور تحت عناوین زیر مورد بحث قرار می گیرد:
کتابمجموعه مقالات چهارمین سمینار بررسی سیره نظری و عملی حضرت امام خمینی(س) خرداد 1373، تهرانصفحه 144
الف) ارزش و مقام معلم
حضرت امام بارها بر این امر صحه گذاشته اند که ارزش کار و مقام معلم در حد بسیار بالایی است تا آنجا که حضرت امام این مقام را شغل انبیا مقایسه می کنند:
«نقش معلم در جامعه نقش انبیاست، انبیا هم معلم بشر هستند، نقش بسیار حساس و مهمی است و مسئولیت بسیار زیادی دارد، نقش مهمی که همان نقش تربیت است که اخراج از ظلمات به سوی نور است.»
سخنرانی در جمع رؤسای آموزش و پرورش سراسر کشور، 10 / 4 / 59
ب) وظیفه معلم
حضرت امام از یک دیدگاه، وظیفه معلم را انسان سازی تعبیر می کند و به عنوان مهم ترین وظیفه معلم یعنی انسان سازی، از معلم می خواهد در راستای این وظیفه، عمل انبیا را سرمشق خود قرار دهد. ایشان می فرمایند:
«شغل شما، شغل انسان سازی است، معلم انسان درست می کند، همان شغل انبیاست، انبیا آمدند، از اول هر نبی آمده است تا آخر، فقط شغلش این بوده است که انسان درست بکند، تربیت بکند، تربیت کند انسان ها را. شغل معلمی همان شغل انبیاست. پیغمبر اکرم معلم همه بشر است و بعد او حضرت امیر سلام الله علیه، باز معلم همه بشر است، آن ها معلم همه بشر هستند، شما هم معلم یک عده هستید، شغل همان شغل است.»
ایشان در جای دیگر با تأکید بر این که معلم، امانت دار گوهر گرانبهایی چون انسان است، تأکید می نمایند که خیانت در این امانت، خیانت به کشور است:
«معلم امانت داری است که غیر از همه امانت هاست، انسان امانت اوست. امانت های دیگر را اگر کسی خیانت به آن بکند، خلاف کرده است لکن یک قالی را که به آن امانت داده بودند از بین برده است، در جامعه یک چیزی درست نمی شود، یک شخصی ضرری کرده است و این هم باید ضرر او را جبران کند. امانت اگر انسان باشد، اگر یک طفل قابل تربیت شد، اگر خدای نخواسته این امانت به آن خیانت شد، یک وقت می بینید خیانت به یک ملت است، خیانت به یک جامعه است و خیانت به اسلام است.»
کتابمجموعه مقالات چهارمین سمینار بررسی سیره نظری و عملی حضرت امام خمینی(س) خرداد 1373، تهرانصفحه 145
ج) مسئولیت معلم
حضرت امام بارها تذکر داده اند همان طور که مقام و ارزش عمل معلم بالاست، مسئولیت این شغل نیز بسیار سنگین است. از این رو، معلم که بار این مسئولیت گران را بر دوش دارد، همواره باید به این معنی توجه داشته باشد که مسئولیت او در برابر این شغل، علاوه بر جنبه اجتماعی و اخلاقی، دارای یک جنبه مهم تر نیز می باشد که آن، همانا تعهد شرعی و الهی معلم در راستای این مسئولیت خطیر است:
«خیلی باید چشم ها را باز کنید و شغل مهم خودتان را که انتخاب کرده اید بسیار شغل عالی است، لکن به مسئولیتش هم باید توجه کنید و تربیت کنید. مهم تربیت است، علم تنها فایده ندارد و علم تنها گاهی مضر است.»
د) زن و وظیفه معلمی
با توجه به این که زنان در ایفای نقش معلمی در بسیاری از اوقات وظیفه عمده ای بر عهده دارند، حضرت امام بارها جامعه زنان معلم را به صورت مستقیم مخاطب قرار داده و توصیه های لازم را ارائه فرموده اند. حضرت امام بارها تأکید کرده اند که یک زن معلم، علاوه بر وظیفه معلمی که شغل رسمی است، نباید از شغل و وظیفه اساسی خود که همان تربیت فرزندان خود در خانواده است، غافل بماند:
«شما خانم ها به طوری که حالا خودتان می گویید معلم هستید، دو شغل شریف دارید. شما خانم ها دو شغل بسیار شریف دارید: یکی شغل تربیت فرزند که این از همه شغل ها بالاتر است. یک فرزند خوب شما اگر به جامعه تحویل بدهید، برای شما بهتر است از همه عالم. اگر یک انسان شما تربیت کنید، برای شما به قدری شرافت دارد که من نمی توانم بیان کنم. پس شما یک شغلتان این است که بچه های خوب تربیت کنید. دامن مادرها، دامنی است که انسان از آن باید درست بشود.»
سخنرانی در جمع گروهی از بانوان دزفول، 21 / 3 / 58 ـ کتاب روح خدا ص 29
هـ - نقش معلم در استقلال فرهنگی، اقتصادی و سیاسی
حضرت امام بارها بیان فرموده اند که با توجه به نقش اساسی معلم در تربیت نسل جوان کشور این معلمین هستند که می توانند با تعلیم و تربیت سازنده خود، در آینده زمام امور
کتابمجموعه مقالات چهارمین سمینار بررسی سیره نظری و عملی حضرت امام خمینی(س) خرداد 1373، تهرانصفحه 146
کشور را به نسلی بسپارند که از لحاظ معیارهای اسلامی در حد قابل قبولی باشند:
«ملت عزیز ایران و سایر کشورهای مستضعف جهان اگر بخواهند از دام های شیطنت آمیز قدرت های بزرگ تا آخر نجات پیدا کنند، چاره ای جز اصلاح فرهنگ و استقلال ندارند و این میسر نیست جز با دست اساتید و معلمان متعهدی که در دبستان ها تا دانشگاه ها راه یافته اند. به یقین بدانند که اسلام مکتبی است که انسان ها را به گونه ای می سازد که به جز حق و مبدأ خلق به هیچ مکتبی تسلیم نشوند و تحت تأثیر هیچ قدرتی واقع نگردند و مصالح کشور خود را با هیچ انگیزه ای از دست ندهند و از استقلال و آزادی خویش و سایر بندگان خدا بی هیچ طمع و خوفی دفاع کنند.»
پیام به مناسب گشایش مراکز تربیت معلم 7 / 10 / 60
نقش والدین و خانواده در آماده سازی زمینه تربیت اسلامی نوجوانان
والدین به عنوان اولین و اساسی ترین کانون تربیت، مهم ترین نقش را در تربیت روحی فرزندان به عهده دارند. اگر تربیت در دامان خانواده نتواند خلأهای عاطفی، اخلاقی و تربیتی فرزند را پر کند، بدون شک دیگر ارگان ها در این زمینه نمی تواند کارساز باشد.
حضرت امام در این راستا، در فرازهایی از سخنان خود به مطالب زیر اشاره فرموده اند:
الف) نقش اساسی و کلیدی مادر در تربیت: حضرت امام در این رابطه، فعالیت های معلم و دیگر ارگان ها را آن گاه کارساز و نتیجه بخش می دانند که شخص در د امان مادر خوب تربیت شده باشد:
«اگر از دامن مادر این تربیت خوب شروع شد و مادر بچه را خوب تربیت کرد و به دبستان تحویل داد، آنجا هم همین طور تا دانشگاه یا مدارس علمی دیگر، آنها هم خوب تربیت کردند، یک وقت در یک برهه از زمان می بینید که جوانها همه خوب از کار درآمده اند و یک مملکت را به طرف خوبی می کشانند.»
سخنرانی در جمع اعضای انجمن اسلامی وزارت بهداری، 26 / 4 / 58
ب) نقش والدین در جلوگیری از تلقینات استعماری: حضرت امام عقیده دارند اولین سدی که می تواند مانع نفوذ تلقینات مختلف استعماری شود همان خانواده است. ایشان در موقعیت های مختلف، از خانواده می خواهد مانع آن شود که جوان در گرداب مسایل سیاسی انحرافی سردرگم شود:
«امروز باید پدران و مادران مواظب رفتار فرزندان خویش باشند که در صورت
کتابمجموعه مقالات چهارمین سمینار بررسی سیره نظری و عملی حضرت امام خمینی(س) خرداد 1373، تهرانصفحه 147
مشاهده حرکات غیر عادی، آنان را نصیحت نمایند تا گول منافقین و منحرفین را نخورند که در این صورت سعادت دنیوی و اخروی آنان تباه می گردد. مادران و پدران باید توجه داشته باشند که سنین دانش آموزی و دانشگاهی، سال های شور و هیجان فرزندانشان می باشد و با اندک شعاری جذب گروه ها و منحرفین می شوند و نیز جوانان دبیرستانی با هوشیاری کامل توجه داشته باشند که عمال اجنبی آنان را، حتی با اسم اسلام راستین به دام شرق و غرب نیندازند.»
پیام به مناسبت آغاز سال تحصیلی 31 / 6 / 60
ج) رابطه اولیا و مربیان: رابطه بین اولیا و مربیان از نکات اساسی است که امروزه در راستای تعالی تربیت اخلاقی، علمی نوجوانان به آن اهمیت داده می شود. حضرت امام بارها با تأکید بر این که باید بین پدران روحانی و پدران جسمانی فرزند رابطه مستحکمی برقرار باشد، بیان داشته اند که والدین هم باید با توجه به اهمیت مسأله بر استحکام هر چه بیشتر این رابطه تأکید داشته باشند:
«مادران و پدران توجه داشته باشند که آنان از همه کس مؤثرتر برای نجات فرزندانشان از گرداب جهل و فساد می باشند و به همین جهت، دلسوزانه و متعهدانه با اساتید فرزندانشان در تماس باشند و آنان را در این مهم یاری دهند و از آنان یاری گیرند. امیدوارم این نونهالان، استقلال فرهنگی، سیاسی و نظامی فردای ما را تأمین کنند و ما را از شر ابرقدرت ها نجات دهند و پایه گذاران جهان سوم راستین گردند.»
پیام به مناسبت آغاز سال تحصیلی، 3 / 7 / 61
نقش ارگان های ذی ربط و مسئول در امر تربیت
الف) نقش فرهنگیان و متصدیان تعلیم و تربیت: حضرت امام با توجه به مسئولیت سنگین اولیای امور تعلیم و تربیت کشور، همواره با هشدار سنگینی این مسئولیت به مسئولان، از آنها خواسته اند که کاملاً بر امر تعلیم و تربیت نظارت داشته باشند و در تربیت اسلامی نسل جوان از هر گونه سعی و تلاش غفلت نورزند:
«از فرهنگیان، متصدیان تعلیم و تربیت، قضات و متصدیان دادگستری و دادگاه های انقلاب می خواهم که به مأموریت بزرگی که به آنها سپرده شده و مسئولیت عظیمی که به عهده گرفته اند، توجه نمایند که با انحراف، فرهنگ کشور به انحراف کشیده می شود و نوباوگان و جوانان که امید ملت اسلام هستند، اماناتی بس بزرگ و شریفند که خیانت در آن، خیانت به اسلام و کشور است و این نوباوگان و جوانانند که در آتیه، سرنوشت کشور به
کتابمجموعه مقالات چهارمین سمینار بررسی سیره نظری و عملی حضرت امام خمینی(س) خرداد 1373، تهرانصفحه 148
دست آنان است و باید تربیت اسلام در جمیع مدارس به طور جدی اجرا شود تا کشور از آسیب مصون گردد.»
سخنرانی در جمع گروهی از معلمان تعلیمات دینی، 10 / 11 / 59
ب) نقش رادیو و تلویزیون: با توجه به گستردگی پوشش رادیو و تلویزیون در سراسر کشور، حضرت امام با تأکید بر نقش مهم و اساسی این رسانه گروهی در موقعیت های مختلف، بر بعد تعلیم و تربیتی این رسانه نیز همواره تأکید داشته و بارها بر لزوم اهتمام هر چه بیشتر مسئولین بر این امر تأکید داشته اند:
«من همیشه از رادیو و تلویزیون نگرانی داشته ام، برای این که رادیو و تلویزیون یک بنگاهی است که از تمام این رسانه های گروهی مهم تر است، برای این که الان در تمام دهات، در تمام شهرستان ها تقریباً عمومی شده است. این رادیو و تلویزیون باید اصلاح بشود، یعنی باید رادیو و تلویزیون مربی جوانهای ما و مربی مردم کشور باشد، نه اینکه مطالبی در آن گفته بشود که مخالف با وضعیت کشور است و مخالف با مصلحت کشور است و جوانهای ما را طوری بار می آورند که برای خودشان نباشند و برای دیگران باشند.»
سخنرانی در جمع مسئولین رادیو و تلویزیون، 25 / 2 / 59
ج) نقش مطبوعات و نشریات: از دیگر رسانه های گروهی که می تواند در راستای تعالی تعلیم و تربیت نسل جوان، نقش مهمی را ایفا کند، مطبوعات و نشریات به هر نوع و هر صورت است. حضرت امام در این رابطه می فرمایند:
«در باب نشریات، خودتان می دانید که نقش نشریات در هر کشوری از همه چیزها بالاتر است، روزنامه ها و مجلات می توانند که یک کشوری را رشد بدهند و هدایت دهند به راهی که صلاح کشور است و می توانند که به عکس عمل بکنند، مع الأسف در ایران، در آن زمان، بی استثنا نشریات و نوشته ها غیر اسلامی بود و آنان برای برنامه ای که انحراف جوانان بود، به هر راهی تمسک کردند از جمله به نشریات، مجلات آن روز، جوانان را به فساد می کشاند.»
سخنرانی در جمع هیأت تحریریه نشریه دانش آموزی عروةالوثقی، 10 / 3 / 60
د) یک وظیفه همگانی: حضرت امام مانند بسیاری از مسائل مختلف دیگر که از عموم ملت برای فعالیت دعوت می کردند، در رابطه با امر تعلیم و تربیت نیز از همه افراد، از بالاترین مقامات اجرایی تا فرد فرد ملت درخواست کرده اند که در راستای امر تعلیم و تربیت کوشا باشند:
«این جانب خود را مسئول اسلام و ملت محترم می دانم تا در این امر حیاتی باز تأکید و
کتابمجموعه مقالات چهارمین سمینار بررسی سیره نظری و عملی حضرت امام خمینی(س) خرداد 1373، تهرانصفحه 149
پافشاری نمایم. امیدوارم همه دست اندرکاران امور تربیتی و آموزشی، تمامی دولت مردان جمهوری اسلامی، همه روشنفکران متعهد، گویندگان، نویسندگان و بالاخره فردفرد ملت ایران که نزد خداوند قهار و مسئول هستند، در این امر که در رأس امور است، نه تنها سهل انگاری و مجامله ننمایند که با جدیت و پشتکار برای هر چه غنی تر و بهتر شدن اساس آموزش و پرورش اقدام نمایند.»
پیام به مناسبت آغاز سال تحصیلی، 3 / 7 / 61
کتابمجموعه مقالات چهارمین سمینار بررسی سیره نظری و عملی حضرت امام خمینی(س) خرداد 1373، تهرانصفحه 150