اولی: پدر و مادر ـ بدون واسطه ـ و اولاد اگرچه پایین بروند؛ الاقرب فالاقرب.
مسأله 1 ـ اگر فقط پدر وارث باشد، مال، به قرابت، مال او می باشد. و اگر فقط مادر باشد ثلث آن به عنوان فرض مال او است و بقیه هم به او رد می شود. و اگر هر دو باشند ثلث آن به عنوان فرض مال مادر و بقیه مال پدر است در صورتی که مادر حاجب نداشته باشد وگرنه سدس آن مال مادر و بقیه مال پدر است و اخوه در این فرض چیزی را ارث نمی برند اگرچه حاجب می باشند.
مسأله 2 ـ اگر فقط یک پسر باشد، مال به قرابت، مال او می باشد و اگر بیشتر از یک پسر باشد مساوی می باشند. و اگر تنها یک دختر باشد نصف آن به عنوان فرض و بقیه هم به عنوان رد، مال او است؛ و عصبه نصیبی ندارند و خاک در دهانشان باد. و اگر دو دختر و بیشتر باشند برای این دو دختر یا این دخترها به عنوان فرض دو ثلث و بقیه هم به عنوان رد می باشد. و اگر پسرها و دخترها با هم باشند ارثیه مال همۀ آن ها است که برای پسر دو برابر سهم دختر می باشد.
مسأله 3 ـ اگر اولاد با یکی از پدر و مادر باشد، پس اگر فرزند، یک دختر باشد نصف آن به عنوان فرض به آن دختر و سدس آن به عنوان فرض به یکی از پدر و مادر و بقیه به عنوان رد به آن ها به طور چهار یک داده می شود. و اگر دو دختر و بیشتر باشند چهار پنجم آن به عنوان فرض و رد مال دخترها و خمس آن به عنوان فرض و رد مال یکی از پدر و مادر، می باشد. و اگر فرزند، پسر باشد ـ چه یکی باشد یا متعدد ـ سدس آن به عنوان فرض مال یکی از پدر و مادر و بقیه مال فرزند می باشد.
مسأله 4 ـ اگر اولاد با پدر و مادر باشند پس اگر فرزند، یک دختر باشد و مادر مانعی از رد نداشته باشد سه پنجم آن به عنوان فرض و رد مال دختر و دو پنجم آن به عنوان فرض و رد ـ نصف به نصف ـ مال پدر و مادر می باشد. و اگر مادر مانعی از رد داشته باشد، سدس آن مال مادر است و بقیۀ آن بین دختر و پدر به طور چهار یک به عنوان فرض و رد
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 2صفحه 405
تقسیم می شود. و اگر فرزند، چند دختر باشند یا یک پسر باشد یا چند پسر باشند و یا چند دختر و پسر باشند، دو سدس آن مال پدر و مادر و بقیۀ آن به طور مساوی بین فرزندان در صورتی که از یک جنس باشند و برای پسر دو برابر دختر در صورتی که در جنس اختلاف داشته باشند، تقسیم می شود.
مسأله 5 ـ اگر یکی از پدر و مادر با یکی از زوجین باشند، برای یکی از زوجین سهم اعلایش و بقیه مال یکی از پدر و مادر ـ برای پدر به عنوان قرابت و برای مادر به عنوان فرض و رد ـ می باشد.
مسأله 6 ـ در صورت اجتماع پدر و مادر با یکی از زوجین، برای یکی از زوجین سهم اعلایش و برای مادر ثلث مجموع ترکه در صورتی که حاجب نداشته باشد و سدس آن به عنوان فرض در صورت داشتن حاجب و بقیۀ آن به عنوان قرابت، مال پدر می باشد.
مسأله 7 ـ در صورت اجتماع اولاد با یکی از زوجین، برای یکی از زوجین سهم کمترش و بقیه مال اولاد است ـ چه یکی باشند یا متعدد ـ و برای پسر دو برابر دختر است.
مسأله 8 ـ در صورت اجتماع یکی از پدر و مادر با اولاد و یکی از زوجین، اگر فرزند، یک دختر است، برای یکی از زوجین سهم کمترش و بقیۀ آن بین بقیۀ آنان به طور چهار یک تقسیم می شود؛ یک چهارم آن مال یکی از پدر و مادر و بقیۀ آن مال دختر. و اگر دو دختر و بیشتر باشند پس اگر یکی از زوجین، زوجه باشد سهم کمترش را می برد و بقیۀ آن بین بقیۀ آنان به طور پنج یک تقسیم می شود. و اگر زوج باشد سهم کمترش را می برد و سدس آن مال یکی از پدر و مادر و بقیۀ آن برای دو دختر و بیشتر می باشد. و اگر فرزند، پسر باشد ـ یکی باشد یا متعدد ـ یا فرزند پسر و دختر باشند، برای یکی از زوجین سهم کمترش و سدس اصل ترکه مال یکی از پدر و مادر و بقیۀ آن، مال بقیۀ آنان می باشد. و در صورتی که مختلف باشند پسر دو برابر دختر ارث می برد.
مسأله 9 ـ در صورت اجتماع پدر و مادر و اولاد با یکی از زوجین، اگر فرزند یک دختر باشد برای زوج سهم کمترش و برای پدر و مادر دو سدس از ترکه و بقیۀ آن مال دختر می باشد و نقص بر دختر وارد می شود. و برای زوجه سهم کمترش و بقیۀ آن بین بقیۀ آنان
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 2صفحه 406
به طور پنج یک، در صورتی که مادر حاجبی از رد نداشته باشد، و گرنه سدس آن مال مادر می باشد و بقیه بین پدر و دختر به طور چهار یک تقسیم می شود. و اگر فرزند دو دختر و بیشتر باشد برای یکی از زوجین سهم کمترش و دو سدس اصل ترکه مال پدر و مادر و بقیه مال دخترها می باشد؛ پس نقص بر دخترها وارد می شود. و اگر فرزند، یک یا چند پسر، یا چند پسر و دختر باشد، برای یکی از زوجین سهم کمترش و برای پدر و مادر دو سدس اصل ترکه و بقیۀ آن مال اولاد می باشد و پسر دو برابر دختر ارث می برد.
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 2صفحه 407