طبقۀ سوم: عمو، عمه، دایی و خاله

‏‏طبقۀ سوم:‏‏ اعمام (عمو و عمه) و اخوال (دایی و خاله) است.‏

‏‏و با وجود یک نفر از طبقۀ قبلی هیچ یک از این ها ارث نمی برند.‏

‏‏مسأله 1 ـ ‏‏اگر وارث میت به عمومۀ (عمو و عمه) پدر و مادری یا پدری منحصر باشد،‏‎ ‎‏ترکه مال آن ها می باشد و در صورت اختلاف جنس، مرد دو برابر زن ارث می برد.‏

‏
‏‎

‏‏مسأله 3 ـ ‏‏اگر عمومۀ ابوینی یا پدری با عمومۀ مادری با هم باشند، سدس آن در‏‎ ‎‏صورت انفراد و ثلث آن در صورت تعدد، مال عمومۀ مادری است که در صورت یکی‏‎ ‎‏بودن جنس به طور مساوی تقسیم می شود و در صورت اختلاف با صلح احتیاط می شود‏‎ ‎‏و بقیۀ آن مال عمومۀ ابوینی یا پدری است که در صورت اختلاف جنس، مرد دو برابر زن‏‎ ‎‏ارث می برد.‏

‏‏مسأله 4 ـ ‏‏اگر وارث میت به خؤولۀ (دایی و خاله) پدر و مادری یا پدری منحصر باشد‏‎ ‎‏ترکه مال آن ها است. و در صورت تعدد بین آن ها مطلقاً به طور مساوی تقسیم می شود. و‏‎ ‎‏همچنین است حال در خؤولۀ مادری.‏

‏‏مسأله 5 ـ ‏‏اگر خؤولۀ ابوینی یا پدری با خؤولۀ مادری با هم باشند سدس آن در صورت‏‎ ‎‏انفراد و ثلث آن در صورت تعدد مال خؤولۀ مادری است که مطلقاً به طور مساوی تقسیم‏‎ ‎‏می شود و بقیۀ آن مال خؤولۀ ابوینی است. و در صورت نبود خؤولۀ ابوینی مال خؤولۀ‏‎ ‎‏پدری می باشد و در صورت تعدد، مطلقاً به طور مساوی تقسیم می شود.‏

‏‏مسأله 6 ـ ‏‏اگر عمومۀ ابوینی یا پدری با خؤولۀ ابوینی یا پدری با هم باشند ثلث آن مال‏‎ ‎‏خؤوله است که با تعدد آن ها به طور مساوی تقسیم می شود و دو ثلث آن مال عمومه است‏‎ ‎‏که در صورت تعدّد و اختلاف در جنس، مرد دو برابر زن ارث می برد.‏

‏‏مسأله 7 ـ ‏‏اگر عمومۀ مادری و خؤولۀ مادری با هم باشند، ثلث آن مال خؤوله است که‏‎ ‎‏در صورت متعدد بودن آن ها مطلقاً به طور مساوی تقسیم می شود. و دو ثلث آن مال‏‎ ‎‏عمومه است که در صورت تعدد و عدم اختلاف در جنس، به طور مساوی تقسیم می شود‏‎ ‎‏و با اختلاف با مصالحه احتیاط می شود.‏

‏‏مسأله 8 ـ ‏‏اگر عمومۀ ابوینی یا پدری و خؤولۀ این چنین و عمومۀ مادری با هم باشند،‏‎ ‎‏ثلث آن مال خؤوله است که در صورت تعدّد مطلقاً به طور مساوی تقسیم می شود و یک‏‎ ‎
‏‎

‏‏مسأله 9 ـ ‏‏اگر عمومۀ ابوینی یا پدری با عمومه و خؤولۀ مادری با هم باشند، ثلث آن‏‎ ‎‏مال خؤولۀ مادری می باشد که با فرض تعدد باید مطلقا بین آن ها به طور مساوی تقسیم‏‎ ‎‏شود. و سدس از دو ثلث باقی مانده در صورت انفراد و ثلث از دو ثلث در صورت تعدد‏‎ ‎‏مال عمومۀ مادری می باشد که در صورت تعدد و اختلاف جنس باید با مصالحه احتیاط‏‎ ‎‏شود. و بقیه از دو ثلث مال بقیه (عمومۀ ابوینی یا پدری) می باشد که در صورت تعدد و‏‎ ‎‏اختلاف جنس، برای مرد دو برابر زن می باشد.‏

‏‏مسأله 10 ـ ‏‏اگر عمومۀ ابوینی یا پدری با خؤولۀ این چنین و خؤولۀ مادری با هم باشند‏‎ ‎‏ثلث آن مال تمام خؤوله است مطلقاً، به این طور که یک سدس از ثلث در صورت یکی‏‎ ‎‏بودن و ثلث آن در صورت تعدد، مال خؤولۀ مادری است که مطلقاً به طور مساوی بین‏‎ ‎‏آن ها تقسیم می شود و بقیۀ ثلث مال خؤولۀ پدری یا ابوینی است که مطلقاً به طور مساوی‏‎ ‎‏می باشد و دو ثلث ترکه مال عمومه می باشد. و در صورت تعدد و اختلاف در جنس مرد‏‎ ‎‏دو برابر زن ارث می برد.‏

‏‏مسأله 11 ـ ‏‏اگر خؤولۀ ابوینی یا پدری با عمومه و خؤولۀ مادری با هم باشند، ثلث آن‏‎ ‎‏مال خؤوله است و سدس این ثلث در صورت انفراد و ثلث آن در صورت تعدد مال‏‎ ‎‏خؤولۀ مادری است که مطلقاً به طور مساوی می باشد و بقیۀ ثلث مال خؤولۀ ابوینی یا‏‎ ‎‏پدری است که مطلقاً به طور مساوی بین آن ها تقسیم می شود. و دو ثلث ترکه مال عمومۀ‏‎ ‎‏مادری است که در صورت تعدد و اختلاف جنس با مصالحه، احتیاط می شود.‏

‏‏مسأله 12 ـ ‏‏اگر صنف های چهارگانه با هم باشند، ثلث آن مال خؤوله است و سدس‏‎ ‎‏این ثلث در صورت یکی بودن و ثلث این ثلث در صورت تعدد مال خؤولۀ مادری است‏‎ ‎‏که مطلقاً بین آن ها مساوی می باشد و بقیۀ این ثلث مال خؤولۀ ابوینی یا پدری است که‏‎ ‎
‏‎

‏‏مسأله 13 ـ ‏‏اگر یکی از زوجین با عمومۀ ابوینی یا پدری با هم باشند برای همسر سهم‏‎ ‎‏بیشترش می باشد و بقیه مال عمومه است که به مرد دو برابر زن داده می شود. و اگر یکی از‏‎ ‎‏زوجین با خؤولۀ ابوینی یا پدری با هم باشند پس حکم همان است مگر در این جهت که‏‎ ‎‏باقی مال بین خؤوله مطلقاً به طور مساوی تقسیم می شود. و همچنین است اگر یکی از‏‎ ‎‏زوجین با خؤولۀ مادری با هم باشند. و چنانچه یکی از زوجین با عمومۀ مادری با هم‏‎ ‎‏باشند پس حکم همان است مگر در این جهت که با فرض اختلاف در جنس نباید احتیاط‏‎ ‎‏به مصالحه ترک شود.‏

‏‏مسأله 14 ـ ‏‏اگر یکی از زوجین با عمومۀ ابوینی یا پدری و عمومۀ مادری با هم باشند،‏‎ ‎‏برای همسر سهم بیشترش می باشد و سدس بقیه در صورت انفراد و ثلث آن در صورت‏‎ ‎‏تعدّد مال عمومۀ مادری است که در صورت یکی بودن جنس بین آن ها به طور مساوی‏‎ ‎‏تقسیم می شود و در صورت اختلاف در جنس احتیاط می شود و بقیۀ آن مال عمومۀ‏‎ ‎‏پدری یا ابوینی است که مرد دو برابر زن ارث می برد. و اگر یکی از زوجین با خؤولۀ‏‎ ‎‏ابوینی یا پدری و خؤولۀ مادری باشد برای یکی از زوجین، سهم بیشترش است و سدس‏‎ ‎‏بقیه در صورت انفراد و ثلث بقیه در صورت تعدّد مال خؤولۀ مادری می باشد که مطلقاً‏‎ ‎‏بین آن ها مساوی می باشد و بقیه، مال بقیۀ آنان است که مطلقاً بین آن ها مساوی می باشد.‏

‏‏مسأله 15 ـ ‏‏اگر یکی از زوجین با عمومۀ ابوینی یا پدری و خؤولۀ این چنینی باشند،‏‎ ‎‏همسر سهم بیشترش را می برد و ثلث مجموع ترکه مال خؤوله است که مطلقاً بین آن ها‏‎ ‎‏مساوی است و بقیۀ آن مال باقی ورثه می باشد که مرد دو برابر زن ارث می برد. و اگر در‏‎ ‎‏همین فرض خؤولۀ مادری ـ نه پدری یا ابوینی ـ باشند، همسر سهم بیشترش را می برد و‏‎ ‎‏ثلث ترکه مال خؤوله است که بین آن ها مساوی می باشد و بقیه مال بقیۀ آنان می باشد و‏‎ ‎‏مرد دو برابر زن ارث می برد.‏

‏
‏‎

‏‏مسأله 17 ـ ‏‏اگر با یکی از زوجین، عمومۀ ابوینی یا پدری و خؤولۀ این چنینی و عمومۀ‏‎ ‎‏مادری باشند، همسر سهم بیشترش را می برد و ثلث ترکه مال خؤوله است که مطلقاً بین‏‎ ‎‏آن ها مساوی است و سدس باقی مانده در صورت انفراد و ثلث آن در صورت تعدّد مال‏‎ ‎‏عمومۀ مادری است که بین آن ها به طور مساوی است و در صورت اختلاف، با مصالحه‏‎ ‎‏احتیاط می شود و بقیۀ آن مال بقیۀ آنان می باشد که برای مرد دو برابر سهم زن می باشد. و‏‎ ‎‏اگر با یکی از زوجین، عمومۀ ابوینی یا پدری و عمومۀ مادری و خؤولۀ مادری باشند،‏‎ ‎‏همسر سهم بیشترش را می گیرد و ثلث ترکه مال خؤولۀ مادری است که مطلقاً به طور‏‎ ‎‏مساوی تقسیم می شود و سدس از بقیه در صورت انفراد و ثلث آن در صورت تعدد مال‏‎ ‎‏عمومۀ مادری می باشد که به طور مساوی بین آن ها تقسیم می شود، مگر این که در جنس‏‎ ‎‏مختلف باشند که در این صورت احتیاط می شود چنان که گذشت. و بقیۀ آن مال بقیۀ آنان‏‎ ‎‏می باشد که سهم مرد دو برابر زن می باشد.‏

‏‏مسأله 18 ـ ‏‏اگر با یکی از زوجین، عمومۀ ابوینی یا پدری و خؤولۀ این چنینی و خؤولۀ‏‎ ‎‏مادری باشد، همسر سهم بیشترش را می برد و ثلث ترکه مال خؤوله است و سدس این‏‎ ‎‏ثلث در صورت انفراد و ثلث این ثلث در صورت تعدد مال خؤولۀ مادری می باشد که‏‎ ‎‏مطلقاً بین آن ها مساوی است و بقیۀ این ثلث مال خؤولۀ ابوینی یا پدری است که مطلقاً بین‏‎ ‎‏آن ها مساوی می باشد. و بقیۀ ترکه مال عمومه است که سهم مرد دو برابر زن است.‏

‏‏مسأله 19 ـ ‏‏اگر با یکی از زوجین، خؤولۀ ابوینی یا پدری و خؤولۀ مادری و عمومۀ‏‎ ‎‏مادری باشند، همسر سهم بیشترش را می گیرد و ثلث ترکه مال خؤوله است و سدس این‏‎ ‎‏ثلث در صورت انفراد و ثلث آن در صورت تعدد مال خؤولۀ مادری می باشد که مطلقاً بین‏‎ ‎
‏‎

‏‏مسأله 20 ـ ‏‏اگر یکی از زوجین با عمومۀ ابوینی یا پدری و با عمومۀ مادری و خؤولۀ‏‎ ‎‏ابوینی یا پدری و با خؤولۀ مادری با هم باشند، همسر سهم بیشترش را می برد و ثلث ترکه مال‏‎ ‎‏خؤوله است و سدس این ثلث در صورت انفراد و ثلث آن در صورت تعدد مال خؤولۀ مادری‏‎ ‎‏است که بین آن ها به طور مساوی تقسیم می شود؛ و بقیۀ ثلث مال خؤولۀ ابوینی یا پدری‏‎ ‎‏است که مطلقاً بین آن ها به طور مساوی تقسیم می شود. و بقیه مال عمومه است که سدس آن‏‎ ‎‏در صورت انفراد و ثلث آن در صورت تعدد مال عمومۀ مادری است که به طور مساوی‏‎ ‎‏تقسیم می شود، مگر این که در جنس مختلف باشند که در این صورت احتیاط مذکور،‏‎ ‎‏واجب است و بقیه مال عمومۀ ابوینی یا پدری است که سهم مرد دو برابر سهم زن می باشد.‏

‏‏مسأله 21 ـ ‏‏عمومۀ پدری با وجود عمومۀ ابوینی ارث نمی برد. و همچنین است حال‏‎ ‎‏در خؤوله.‏

‏‏در اینجا چند امر است:‏

‏‏اول:‏‏ هیچ یک از اولاد عمومه و خؤوله با وجود یک نفر از عمومه یا خؤوله ارث‏‎ ‎‏نمی برد، پس با بودن خالۀ مادری مثلاً، اولاد عمومه و همچنین اولاد خؤوله مطلقاً، ارث‏‎ ‎‏نمی برند مگر در یک مورد و آن در جایی است که عموی پدری و پسر عموی ابوینی باشد‏‎ ‎‏که این پسر عمو بر آن عمو مقدم می شود، به شرطی که با آن ها نه عموی ابوینی و نه‏‎ ‎‏عموی مادری و نه عمه مطلقاً و نه دایی و خاله مطلقاً نباشد. و بین این که عموی پدری‏‎ ‎‏یکی باشد یا متعدد، فرق نمی کند. و همچنین بین این که پسر عموی ابوینی یکی باشد یا‏‎ ‎‏متعدد، فرق نمی کند. پس در این صورت، ارث میت مال پسر عمو می باشد، نه عمو و نه‏‎ ‎‏پسران عموها و عمه ها و دایی ها و خاله ها. و در این مورد، فرق نمی کند که یکی از زوجین‏‎ ‎‏باشد یا نباشد و این حکم در غیر این مورد جاری نمی شود. البته اگر وارث میت، عمۀ‏‎ ‎‏پدری و پسر عموی ابوینی باشد با مصالحه، احتیاط نمودن مطلوب است.‏

‏
‏‎

‏‏سوم:‏‏ منسوبین مادر میت در این طبقه، دایی باشد یا خاله یا اولاد آن ها، ابوینی باشند یا‏‎ ‎‏پدری، همه این ها مطلقاً به طور مساوی ارث می برند و منسوبین پدر میت یعنی عمومه و‏‎ ‎‏اولاد آن ها به تفاوت ارث می برند و مرد دو برابر زن ارث می برد. البته در عمومۀ مادری و‏‎ ‎‏اولاد آن ها حتماً با مصالحه احتیاط می شود.‏

‏‏چهارم:‏‏ با بودن اولاد عمومۀ ابوینی، اولاد عمومۀ پدری تنها ارث نمی برند. و همچنین‏‎ ‎‏است در اولاد خؤوله، لیکن با بودن اولاد عمومۀ ابوینی، اولاد خؤولۀ پدری با نبود اولاد‏‎ ‎‏خؤولۀ ابوینی ارث می برند. و همچنین با اولاد خؤولۀ ابوینی، اولاد عمومۀ پدری در نبود‏‎ ‎‏اولاد عمومۀ ابوینی، ارث می برند.‏

‏‏پنجم:‏‏ تحقیقاً گذشت که اولاد عمومه و خؤوله جای آن ها می نشینند. و اگر از عمومۀ‏‎ ‎‏متعدد و خؤولۀ این چنینی باشند در کیفیت تقسیم، چاره ای از فرض زنده بودن واسطه ها‏‎ ‎‏و تقسیم مساوی در منسوبین مادری نیست. و در منسوبین پدری، مرد دو برابر زن ارث‏‎ ‎‏می برد، سپس سهم هر یک از آنان بین اولادشان تقسیم می شود، مانند تقسیم بین‏‎ ‎‏واسطه ها. و در اولاد عموهای مادری با مصالحه احتیاط شود، چنان که گذشت. و این‏‎ ‎‏چنین است کلام در واسطه های متعدد.‏

‏‏ششم:‏‏ ارحام و خویشانی که از حواشی نسب میت می باشند به ترتیب ارث می برند،‏‎ ‎‏بنا بر این عموها و عمه ها و اولاد ایشان اگرچه پایین بروند ـ در صورتی که صدق عرفی‏‎ ‎‏داشته باشند ـ و همچنین دایی ها و خاله های میت نسبت به ارثیه، از عموها و عمه ها و‏‎ ‎‏دایی ها و خاله های پدر و مادر میت، سزاوارتر می باشند. البته با نبود طایفۀ اول، طایفۀ دوم‏‎ ‎‏به ترتیب جای طایفۀ اول می نشینند و اقرب آن ها بر ابعد مقدم می باشد و با نبود آن ها‏‎ ‎‏عمومۀ جدّ میت و جدۀ او و خؤولۀ آن ها و اولادشان به حسب نزدیکی و دوری نسبت به‏‎ ‎‏میّت، باید ترتیبشان رعایت شود.‏

‏
‏‎

‏‎ ‎

‏‎ ‎

‏‎