‏‏ارزش و جایگاه انسان در نظام هستی‏

‏‏سرکار خانم فتانه درتاج‏‎[1]‎

‏‏قرآن کریم، از هنگام نزول تاکنون، سرچشمه پیدایش و سرمایه پرورش عمیق ترین افکار و عالی ترین معارف بوده است که یکی از مهمترین آنان بحث درباره انسان می باشد. در بیش از 500 آیه شریفه، از خلقت انسان و حالات و نشانه های او، شرافت و پستی انسانی، مسئولیت های انسان، آزمایش وی، ستمگری انسان بر نفس خویشتن و حتی اندامهای انسانی بحث شده و این همه نشانگر موقعیت ممتاز و منزلت والای آدمی در نزد پروردگار است.‏

‏‏اما قرآن کریم در آیاتی نیز در نکوهش آدمی و بیان ناراستی های او سخن گفته و در شماری از آیات، انسان موجودی حریص، عجول و شتابگر، سرکش و طغیانگر، تنگ چشم و بسیار ناسپاس، ستمگر و نادان شناسانده شده است.‏

‏‏از ستایشها و نکوهش های قرآن چنین بر می آید که انسان یگانه موجودی است که از جامعیت وجودی برخوردار است. این جامعیت (دو بعدی بودن) که از سرشت وی بر می خیزد، او را به صدر کائنات می کشاند و از منظر دینی، آدمی به لحاظ این جامعیت وجودی، ستودنی و ارزشمند است؛ اما اگر در مسیر حیوانیت پیشرفت کند، قرآن او را از چهارپایان نیز فرومایه تر و پست تر دانسته است. در پاره ای روایات نیز بیان شده که هر کس عقلش بر شهوتش غالب آید، از فرشتگان برتر خواهد بود و هر کس عقلش به اسارت شهوت او درآید، جایگاهی پستتر از حیوانات خواهد یافت.‏

‏‏قرآن مجید و روایات، غایت نهایی آفرینش آدمی و پایانه سیر کمالی او را وصول به مقام عبودیت می داند. بر این اساس، آدمی هرقدر عابدتر باشد، کامل تر است.‏

‏
‏‎

‏‎ ‎

‏‎

• ٭. کارشناس ارشد الهیات.