ارزیابی پارادایمی ماهیت انسان
دکتر محمدتقی ایمان
پارادایم، به عنوان مجموعه گفتارهای منطقی است که در ارتباط بین ذهنی اندیشمندان توسط اجتماعات علمی مورد پذیرش قرار می گیرد و به سؤالهای اساسی جهت تعیین پیش فرض های علم پاسخ می دهد. در پارادایم، مجموعه قضایایی نهفته است که به درک جهان و پیچیدگی های درونی آن کمک می نماید. بر اساس پارادایم، می توان تشخیص داد که در جهان چه چیزی مهم و اساسی است؟ چه چیزی مشروعیت دارد؟ و چه چیزی منطقی است؟
پارادایم های غالب در علوم انسانی (اثبات گرایی، تفسیری و انتقادی) در پی جواب به سؤالهای اساسی متعددی چون «ماهیت انسان چیست؟»، ارائه و گسترش یافتند. در این مقاله، ضمن معرفی و توضیح این پارادایم ها سعی می شود تا به ماهیت انسان در آنها پرداخته شود. درک پارادایمی از انسان، زمینه درک علمی از او را فراهم می سازد. هر گونه شناخت علمی از انسان، نیازمند برخورداری از یک پارادایم معین است. اگر چه بالاترین معرفت از انسان، معرفت فلسفی از او است، ولی انسان به عنوان یک واقعیت اجتماعی زمانی قابل درک تجربی جهت کالبد شکافی درونی آن است که معرفت فلسفی بتواند در سطح پارادایم نازل شده معرفت پارادایمی از انسان ارائه نماید. معرفت پارادایمی نیز جهت ورود به واقعیت انسان باید به سطح معرفت علمی نازل شود تا بر اساس علم بتواند مدل رفتاری انسان را عرضه کند. رابطه این سطوح معرفتی نیز در این مقاله جهت درک دقیق انسان ارائه می شود. مقایسه و ارزیابی پارادایمی از ماهیت انسان می تواند ما را به درک علمی از انسان که در نظریات کلان علمی موجود، مستتر است، رهنمون سازد. بر این اساس، می توان به تمایز انسان در مدل های: لیبرالیستی، انتقادی، اومانیستی و الهی دست یافت.
کتابمجموعه آثار همایش امام خمینی و قلمرو دین«کرامت انسان»: مجموعه مقالات، تهران: خرداد 1386صفحه 144