ضرورت رعایت اصل کرامت در نگاه به آموزه های معیشتی دین
دکتر محمدکاظم شاکر
رعایت کرامت انسان در جامعه، مستلزم فراهم سازی مقدمات و شرایط مختلفی است که از جمله آنها در تنگنا نبودن افراد از نظر معیشت است. ظاهر برخی از آموزه های دینی، به ویژه آنچه که در برخی روایات در مدح فقر و فقرا و نیز ذم و نکوهش غنا و اغنیا آمده، سبب شده که برخی عرفا و علمای اخلاق اسلامی و حتی بعضی بزرگان مانند غزالی و فیض کاشانی را نیز بر آن دارد که در مجموع فقر را برای حفظ دینداری برتر از غنا بدانند.
در این مقاله، آیات و روایات وارده در مورد فقر و غنا را با توجه به موضوع کرامت انسان مورد بررسی قرار داده ایم. نویسنده بر آن است که کرامت انسان، اصل اساسی است که باید به عنوان محور در این بحث مورد نظر قرار گیرد و چنانچه ظواهر برخی متون اسلامی با آن مخالف بود، باید آنها را تأویل کرد و یا ناظر به برخی مسائل عصری دانست. همچنین برخی از دیدگاه های مثبت به فقر و فقرا برای روحیه دادن به فقرا و نیز در جهت حفظ کرامت آنها است تا آنها که با پیشامدهای اجتماعی یا فردی دچار فقر شده اند، خود را خوار و ذلیل احساس نکنند و در نتیجه بتوانند با بازسازی روحیه خود به وضعیت مطلوب تری دست یابند. به باور نویسنده، حمایت حضرت امام خمینی(ره) از محرومان و مستضعفان و به ویژه آنچه که آن بزرگوار در سالها و ماههای آخر عمر شریفشان در ارتباط با فقر و غنا گفته اند، همگی در جهت حرمت بخشیدن به مستضعفان و بازگرداندن کرامت انسانی به آنها است تا با روحیه ای سرشار از غرور و عزّت و ایمان، به مقابله با محرومیت های پیش آمده برخیزند و خود را به سطح قابل قبولی از زندگی شرافتمند که حق هر انسانی است، برسانند.
کتابمجموعه آثار همایش امام خمینی و قلمرو دین«کرامت انسان»: مجموعه مقالات، تهران: خرداد 1386صفحه 88