عاشورا، انقلاب اسلامی و رسالت ما در جهان کنونی
جعفر مرعشی
از آغاز پیدایش نوع بشر تاکنون همواره، همه وقت و در تمامی صحنه های حضور در تاریخ، دو جبهۀ حق و باطل، توحید و شرک و عدل و ظلم، نبردی پیوسته و همیشگی داشته اند. نبردی که از یک سو به اوج عدالت و بیداری و آزادی و عزت و حریت و شرافت و کرامت و ایمان و توحید می رسد، و دیگر سو به حضیض ظلمت و جهالت و اسارت و ذلت و جنایت و خیانت و کفر و شرک می برد، و آنچنان در برخی حوادث و وقایع این دو قطب با هم گره خورده، و مرزهای دو جریان چنان به یکدیگر نزدیک می گردند که تشخیص و انتخاب راه جز با بصیرت، هدایت و پایبندی به عقیده ممکن نخواهد بود.
رویارویی این دو جبهه در نهضت انبیا از آدم تا ابراهیم و از ابراهیم تا خاتم انبیا محمد(ص) همواره گدازان بوده و در اسلام به عنوان نهضتی که ادامه دهندۀ حرکت تاریخی انبیای الهی در متن بشریت و حرکتی که رسالتش در تاریخ نجات مردم، تکامل انسان و برقراری قسط و عدل است، گدازان تر. نهضتی که بشریت را به عبودیت خدای واحد می خواند و پیام آورش آمد، تا با تحقق همه جانبۀ جهان بینی توحید، همۀ نژادها، ملتها و طبقات اجتماعی را وحدت بخشد. و این نه نهضتی است که با ختم نبوت خاتمه یابد که در نظام تشیع به صورت یک جریان پیوسته جهت دار به وسیلۀ امامت ادامه دارد.
وارثان نبی اکرم تاریخ را بازیچه هوی و هوس قدرتمندان و زورمندان نپنداشتند، که آن را تجلی ارادۀ خداوند دانستند، و در این مسیر حسین(ع) به عنوان وارث نهضتی که محمد(ص) برپا ساخت، علی(ع) ادامه داد و حسن(ع) آخرین مقاومتها را کرد، قد علم
کتابمجموعه مقالات هفتمین سمینار بررسی سیره نظری و عملی حضرت امام خمینی(س) خرداد 1375صفحه 289
نمود و بسان تک ستاره ای در حکومت سیاه اموی درخشید.
او وارث پرچم سرخی بود که با شعار «هر ماه محرم و هر روز عاشورا و هر سرزمین کربلاست» پرچم خونین خود را در دست آزادگان و عدالتخواهان تاریخ بشریت سپرد و در آخرین لحظۀ وداع و نهادن بار گران رسالت در دست همۀ نسلها در همۀ عصرها فریاد «هل من ناصر ینصرنی» برآورد.
حسین هفت سال نخست عمر در آغوش پرمهر پیغمبر جای داشت و با صدق و راستی، عشق و صبر، سخاوت و بزرگمنشی و گذشت و خلق خوش آن پیامبر آزادی و بیداری خو گرفت، و صورت صادقی از محمد(ص) شد. در دامن پاک کوثر پیامبر زهرای اطهر ادب، عبادت، اتکای به حق و حقیقت، رحم و شفقت، قدرت روحی، امیدواری و اعتماد به نفس آموخت و در جوار پدر عقل و کیاست، علم و شجاعت، فهم و سیاست، انصاف و مروت، فراست و ذکاوت، طرفداری از مظلوم، آزادی فکر و عمل، صوت و شیوا و قدرت خطابه آموخت، و در هم رزمی با آن شیر خدا، شهامت و پایداری، ارادۀ قوی و عدالت و شرف را به یادگار برداشت.
اکنون که سال 60 هجری است، زمان یکپارچه در اختیار قدرت غاصب قرار گرفته و ارزشها و عقیده ها و افکار به وسیلۀ دستگاه جبار تعیین می شود.
«سالهایی است که بنی امیه همۀ پایگاههای اجتماعی را فتح کرده است، سالهایی است که قریش در جاهلیت جدید بر همۀ ارزشها و آورده های انقلاب اسلامی مسلط است، سالهایی است که مرکزیت حکومت انقلاب اسلامی برچیده شده و اصحاب، یاران نخستین انقلاب، پروردگان مکتب شخص محمد(ص) سه گروه شده اند:
گروهی که این انحراف را نتوانستند تحمل کنند، فریاد کشیدند و کشته شدند. گروه دوم گروهی هستند که در اوضاع سختی که حق پرستی جانبازی می خواهد در کنج امن خلوت و ریاضت و عبادت نشسته اند. سومین دسته، دسته ای از جبهۀ «بدر» و» أحد» و «حنین» و از مدینه جهاد و هجرت و کنار پیغمبر اسلام، افتخاراتی را که جمع کرده بودند، آوردند صاف و راست در کاخ سبز معاویه به فروش رساندند.»
عصری است که در میان مردم، هیچ آوایی و ندایی بلند نیست. حسین نه نیرویی برای جنگیدن دارد و نه می تواند خاموش و تسلیم باشد. در این میانه بار همۀ مسئولیتها را تنها به دوش دارد. اما او می داند که در مکتب رهایی بخش اسلام، انسان در اوج تنهایی نیز
کتابمجموعه مقالات هفتمین سمینار بررسی سیره نظری و عملی حضرت امام خمینی(س) خرداد 1375صفحه 290
مسئول در برابر قادر مطلق، و نیک می داند که مسئولیت از ایمان و آگاهی سر می زند نه از قدرت و امکان، و در آن عصر تاریکی خود را آگاه تر و مسئول تر از همه می یابد.
«برای اولین بار در اسلام حکومتی برقرار شد که پایه های آن زور و فشار و ترس و وحشت بود و ملت مسلمان همه چون ملکی شده بود که خلیفه آن را مانند ارثی به فرزند خود می داد.»
فساد مالی و اخلاقی، تبعیض نژادی، انتخابهای فرمایشی، ستم و زد و بندهای سیاسی رواج یافت و منشور حکومت اسلامی رسماً عوض گردید.
حسین(ع) احساس کرد که اگر این نظام رسمی شود و کسی زبان به اعتراض نگشاید و آن را رسوا نکند مسلمانان در نسلهای بعد هرگز احساس نخواهند کرد که تغییر و دگرگونی رخ داده است، و اگر حسین در این راه جان نمی باخت، هر آینه حکومت جابرانۀ اموی در نزد جهانیان بعدی امری مشروع و موجه تلقی می گردید.
باری حسین(ع) عزم خود را برای پیشتازی مصمم ساخت و هدف خود از حرکت را اینچنین اعلام داشت:
«تنها برای این خروج کردم که امت اسلام را که جدم آن را بنیان گذاشت به اصلاح آرم. و آنچه در نظر دارم این است که امر به معروف نمایم و از ناروایی بازدارم. هر که مرا و هدف مرا به حق و راستی پذیرا شود و استقامت نماید، البته خدا به حق و راستی سزاوارتر است، و هرکه نظر مرا رد کند من به تنهایی مشکلات را تحمل خواهم کرد.»
او شبانه با تمامی خاندانش از زن و مرد و کوچک و بزرگ از مدینه خارج شد و به مکه آمد تا در موسم حج و در میان امت مسلمان اعلام کند که رژیم غاصب را نمی پذیرد. و آنگاه حج را نیمه تمام می گذارد و آهنگ قتلگاه می کند تا با پرشکوهترین و انقلابی ترین تجلی ممکن ضربۀ رسوا کنندۀ شهادت را فرود آورد. و بدین سان حماسۀ عاشورا با حرکت قهرمان کربلا آغاز شد. اما آنچه که عاشورا را به عنوان نقطه عطفی در تاریخ اسلام و بلکه در تاریخ انسان مطرح نموده، ویژگیهایی است که یا در این نهضت برجسته گردید و یا به صورتی نو جلوه یافته است، و به سبب همین خصایص است که عاشورا در هر زمان و برای هر نسل پیامی نو دارد. پیام و پیامهایی که در انقلاب شعارمان بود، در جنگ بی خانمان با دشمن نویدمان داد و اینک در جهان پرتلاطم امروز امیدمان می دهد.
پیام نخست عاشورا همانا دعوت بشریت به سوی توحید است.
کتابمجموعه مقالات هفتمین سمینار بررسی سیره نظری و عملی حضرت امام خمینی(س) خرداد 1375صفحه 291
قولوا لا اله الا الله تفلحوا.
همان طنینی که ابراهیم بت شکن سر داد و ذریه اش به نواختن آن پرداخت و خاتم انبیا حجت را تمام کرد و حسین پرچم توحید را با فریاد «رضاً بقضائک و تسلیما لامرک و لامعبود سواک» برافراشت و با حادثه ای حماسی دین محمد(ص) را در عمل تجسم بخشید.
او برای تحقق توحید در همۀ ابعاد و جنبه های حیات فردی و اجتماعی اسیر ضعف و تنهایی و عدم ها نشد و در تراکم ظلمتها و در میان همۀ یأسها و ناامیدیها و با همان سلاح توحید، غبار تیره و سیاهی حکومت ظلم و جور را شکافت و فلاح و رستگاری را به بشریت هدیه بخشید، و آنچنان عاشقانه و استوار در راه حق هنر آفرید که در صبح حادثه بانگ آن سر داد:
«بدانید که میدان جنگ برای من محراب نماز و نیایش به سوی حق است و با همان شوق به سوی خدای خود روی می آورم.»
و در هنگامۀ نبرد خونین با دشمن و در آخرین مناجات خود با معبود یکتا چنین لب گشود:
«رحمتت به بندگانت نزدیک، وعده ات صادق، نعمتت شامل، امتحانت زیبا و به بندگانت که تو را بخوانند نزدیک.»
پیام دیگر حسین(ع) دوستی و عطوفت به انسانهاست. همان خلیفۀ خدا که این همه جانبازیها برای پپوند او با پروردگارش است. مهر و دوستی حسین آنچنان عمیق بود که نه تنها یاران همه شیفته اش بودند که دشمن تشته نیز از رحم و شفقت او سیراب می گشت. آنچنان که «حر» از سپاه دشمن مجذوب او گشت و ناگهان در جدال میان برابری و تبعیض، راستی و فریب و آزادی و اسارت به انتخابی آگاهانه و شجاعانه و هجرتی عظیم دست زد. همین دوستی و محبت بی پایان بود که خدمت به بشریت را رسالتی سنگین و از جمله نعمتهای خداوند می دانست و به یارانش می فرمود:
«شرف و کرامت شما در گرو آسایش و امنیت بندگان خداست».
آزادگی پیام دیگر حسین(ع) است. امت مسلمان و بلکه همۀ آزادگان جهان کلام معروف او را که «اگر دین ندارید و از رستاخیز و معاد نمی ترسید، پس اقلاً در این دنیای خود آزادمرد باشید». به گوش جان سپرده اند.
آنچنان آزادگی با روح بلند او آمیخته بود که در تمامی لحظه های برخورد با دشمن
کتابمجموعه مقالات هفتمین سمینار بررسی سیره نظری و عملی حضرت امام خمینی(س) خرداد 1375صفحه 292
زبون، این صفت بی همتای خود را همواره به کار می گرفت. به طوری که در نخستین سخنان خود در روز عاشورا با صدای رسا خطاب به لشکر دشمن فرمود:
«حرف مرا بشنوید و در جنگ و خونریزی شتاب نکنید تا من وظیفۀ خود را که نصیحت و موعظۀ شماست انجام بدهم و انگیزۀ سفر خود را به این منطقه توضیح بدهم. اگر دلیل مرا پذیرفتید و با من از را. انصاف در آمدید راه سعادت را دریافته و دلیلی به جنگ با من ندارید، و اگر دلیل مرا نپذیرفتید و از راه انصاف نیامدید همۀ شما دست به هم دهید و هر تصمیم و اندیشۀ باطل که دارید، دربارۀ من به اجرا بگذارید و مهلتم ندهید. ولی به هر حال امر بر شما پوشیده نماند. یار و پشتیبان من خدایی است که قرآن را او فرستاد و اوست یار و یاور نیکان».
این آزادمردی و این شیوه برخورد با دشمن را تا کنون نه در صحنه طبیعت می توان یافت و نه در پرتو هنر می توان خلق کرد.
درس دیگر حسین، صداقت و صراحت کامل یک رهبر بود. تاریخ نشان داده است که رهبران ملی و مذهبی هر قدر هم صادقانه رهبری کنند به دلیل برخی شرایط و موانع همه دانسته های خود را فاش نمی سازند و مرزی بین خود و یاران قائل اند. از سری دیگر برای تقویت روحیۀ نیروهای خود وعده ها و امیدهای فراوان می دهند.
اما حسین نقش دیگری از خود ایفا نمود. بی آلایش و خالی از هرگونه قید و محدودیت و آزاد و رها، مرزشکن شد و تصویر حالا و آیندۀ موقعیت خود و دشمن را به طور کامل برای یاران ترسیم می کرد. نه تنها وعده ای برای نان و نام یاران نداد، که فرمود «هر کس که خیال می کند ما به مقامی نائل می شویم به جایی می رسیم، چنین چیزی نیست، برگردد».
هر چند برای حماسه سازی به یار پایدار نیاز داشت اما با الهام از صفت آزادگی خود و با اتکای به اصل ایمان و عقیده با ملت خویش در بیان و اظهار آنچه به سرنوشت آنان ارتباط داشت، صادق و صریح بود.
«پس از کشته شدن مسلم بن عقیل، امام بیان داشت که شیعیان ما دست از یاری ما برداشته اند و اینک هر یک از شما که بخواهد در برکشتن آزاد است و از سوی ما حقی بر گردنش نیست».
صداقت تا بدانجا بود که در شب حادثه به یاران خود فرمود:
کتابمجموعه مقالات هفتمین سمینار بررسی سیره نظری و عملی حضرت امام خمینی(س) خرداد 1375صفحه 293
«دشمن جنگ خود را با ما آغاز خواهد نمود و حال شما آزاد هستید و من بیعت خود را از شما برداشتم. به همه شما اجازه می دهم که از این سیاهی شب استفاده کرده و هر یک از شما دست یکی از افراد خانوادۀ مرا بگیرد و به سوی آبادی و شهر خویش حرکت کند و جان خود را از مرگ نجات بخشد؛ زیرا این مردم فقط در تعقیب من هستند».
همین شیوۀ رهبری بود که یاران حسین را همواره پایدارتر و مقاوم تر و مصمم تر می ساخت. هر چند که آنان را در انتخاب آزاد می گذاشت و حتی در مواقع سخت جانبازی تشویق به برگشتشان می کرد، اما هیچیک ترک او نگفتند و همپای او به صحنۀ شهادت شتافتند. بی شک وفاداری ها، جان نثاری ها، و بی مضایقه خدمت کردنهای اصحاب حسین در هیچ صحنه ای از تاریخ نمایان نبوده است. امام خود فرمود:
«من اهل بیتی از اهل بیت خودم و اصحابی باوفاتر از اصحاب خودم سراغ ندارم».
یارانی که یا به شهیدان پیوستند و یا به پیام آوران حسین همچون خواهر هم رزمش زینب. او که پس از قیام عاشورا فریاد رسوا کننده اش از جنایت و ننگ کاخ یزید را لرزاند و همان فریاد قهرمانانه زینب بود که پیام عاشورا را زنده داشت و به وارثان حسین جرأت داد تا پیام عاشورا را تا نسل امروز و نسلهای فردا برسانند.
نقطۀ بارز دیگر این نهضت شکوهمند، درایت و بصیرت و روشن بینی رهبر قیام بود. او کاملاً به مسائل زمان خود محیط و آگاه از شرایط و موانع بود. آنچه که او می دید و می یافت در دیده و باور دیگران نمی آمد و با درک قوی و بصیرت نافذ خود پشت پردۀ ظواهر را بروشنی می دید و حس می کرد. او همچون پیامبر(ص)، علی(ع) و حسن(ع) شیوۀ مبارزه را بر اساس شرایط و اوضاع و قدرت دشمن انتخاب کرد.
«پیغمبر مظهر مبارزۀ دوره ای بود که در صحنه از یک سو مسلمانان پاک اعتقادند و از سوی دیگر دشمنان بیگانه و پلید و چهره های شناخته»
اما اکنون که نوبت حسین(ع) رسیده شرایط به گونه دیگری است.
«اینک پایگاه قدرت انقلابی بکلی از دست رفته، اصحاب مبارز وفادار کشته شده اند و خاموش. اصحاب پاکدامنی هم که خلوت امن و فراغت عبادت را به درد سر حق و باطل و خطر مبارزه سیاسی و اجتماعی ترجیح داده اند و مردم و سرنوشت را رها کرده اند و به لاک خودپرستی زاهدانه و آبرومندانه خود خزیده اند و دم درکشیده اند و گروهی هم از اصحاب
کتابمجموعه مقالات هفتمین سمینار بررسی سیره نظری و عملی حضرت امام خمینی(س) خرداد 1375صفحه 294
نام آور پیامبر در اطراف کاخ سبز معاویه سر درآخور بیت المال دارند»
با این شرایط حسین خود را مسئول و نگاهبان نهضت جدش می داند.
«او می داند که ارزش هر کاری در جامعه به اندازه ای است که دشمن از آن کار ضرر می بیند. باید قیام کند، قیام مسلحانه»
او پس از خروج از مدینه و دعوت مردم کرفه و راهی شدن به سوی مکه می خواهد امر به معروف و نهی از منکر را از مرحلۀ نصیحت و ارشاد و قطع رابطه با عناصر فاسد به مرحلۀ عمل رساند. امام در طی مسیر همواره نسبت به همۀ ترفندهای دشمن آگاه بود و مسیر خود را نیز با علم به توانمندیها و روش دشمن تعیین می کرد و «برای اولین بار قیام دستجمعی مسلحانه علیه دستگاه خلافت را به پا ساخت»
آنچه که در حرکت امام مهم بود، شیوۀ ابلاع پیام خود بود که با همۀ محدودیتهای روزگار خویش، مؤثرترین، کارسازترین و مفیدترین روشها و ابزار را در ابلاغ پیام به کار برد، و آنچه اهمیت داشت، حقانیت پیام، شخصیت امام، کیفیت و ابزار رساندن پیام بود که امام همواره مورد توجه خود قرار می داد. نحوۀ خروج، زمان خروج، همراه بردن اهلبیت، ایجاد صحنه های حماسه آفرینی و خون شهیدان حاکی از این توجه است. او می دانست که اگر پیامش به خوبی نرسد، در تاریخ گنگ خواهد ماند.
«برای همه قربانیان تبلیغات شبه دینی و شایعه سازیهای سیاسی دستگاههای حاکم که ارزشهای انسانی و خصایص اسلامی نهفته در عترت را که انگار شد. بود، نمی شناختند، در این هجرت از مدینه تا کربلا به رهبری حسین و هجرت از کربلا تا دمشق به رهبری زینب و آن نمایشهای حیرت انگیز از ایمان و عشق و صبر و اخلاص و طهارت، و آن همه عظمتهای ناشناخته و گوهرهای نهفته از گوشۀ خاک متروک و در بستۀ فاطمه در گوشۀ مدینه بیرون آورد و بر کعبه گذر داد و در پهنۀ باز صحرا، بر عرصۀ زمان و وجدان تاریخ عرضه کرد، و آنچه را در این خانه پنهان مانده بود و در توفان توطئه ها و تبلیغات و عربده جویی های قدرت طلبان و خیانتکاران انکار شد. بود، یکایک در کرانۀ فرات معرفی کرد و چهرۀ هر کدام را به عنوان یک شهید مردم در قتلگاه شهادت، یا قافلۀ اسارت بر همۀ نسلهای بی خبر و ناآگاه و همۀ عصرهای خفته و سیاه ظاهر ساخت».
و اینچنین حسین پیام خود را نه در لابلای اوراق که در دلها به ثبت رساند.
و اما درس اصلی حسین؛ درس شهادت. او قبل از عزیمت در مکه ندا داد که:
کتابمجموعه مقالات هفتمین سمینار بررسی سیره نظری و عملی حضرت امام خمینی(س) خرداد 1375صفحه 295
«مرگ بر انسانها لازم افتاده همانند اثر گردنبند لازمۀ گردن دختران است. و من به دیدار نیاکانم آنچنان اشتیاق دارم مانند اشتیاق یعقوب به دیدار یوسف. و برای من قتلگاهها معین گردیده است که در آنجا فرود خواهم آمد. بر آنچه خدا راضی است ما نیز راضی و خشنودیم. آگاه باشید که هر یک از شما حاضر است در راه ما از خون خویش بگذرد و جانش را در راه شهادت و لقای پروردگار نثار کند آمادۀ حرکت با ما باشد که من فردا صبح حرکت خواهم کرد».
در کربلا اعلام کرد:
«می بینید جداً اوضاع زمان دگرگون گردید، زشتی ها آشکار و نیکی ها و فضیلتها از محیط ما رخت بربسته است. از فضایل انسانی باقی نمانده است و مگر اندکی مانند قطرات ته ماندۀ ظرف آب. مردم در زندگی ننگین و ذلت باری به سر می برند که نه به حق عمل و نه از باطل روگردانی می شود. شایسته است که در چنین محیط ننگین شخص با ایمان و با فضیلت، فداکاری و جانبازی کند و به سوی فیض دیدار پروردگارش بشتابد. من در چنین محیط ذلت باری مرگ را جز سعادت و خوشبختی و زندگی با این ستمگران را چیزی جز رنج و نکتب نمی دانم».
حسین دریافت که تنها راه باقیمانده برای رسوایی دشمن شهادت است و خون خود را برای حفظ نهضت پیامبر و استمرار ولایت به گرو گذارد. او در این راه از خود هیچ ضعف و سستی نشان نداد. از هر حادثۀ تلخ و ناگوار جوانمردانه عبور کرد و با شهادت پیامی ابدی به بشریت داد. شهادت او حیات دین و بقای ایمان را تضمین کرد.
بدین طریق حماسۀ کربلا نه همچون جنگهای بی شمار که حتی با فتوحات درخشان هم جز ویرانه و اجساد گمنام و نهایت نقل در تاریخ چیزی برجای نمی گذارند، که با شهادت هفتاد و دو تن شهید برگزیده مهر مرگ بر پیشانی تمام وارثان یزید و تکیه کنندگان بر تکیه گاه یزید زده شد. حمیت و غیرت به وجد آمد، تنها از رخوت و سستی خارج و جوشش و حرکت جاری شد.
عاشورا حس دینی مسلمانان را بیدار ساخت. فضای جامعه را دگرگون و رعب حاکمیت استبداد را شکست. «عصر اموی را دچار تغییرات سیاسی و اقتصادی کرد». تبعیض نژادی را از بیخ متزلزل گردانید و «در تاریخ دنیا پرچم آزادی موالی را برای نخستین بار در عراق برافراشت»
کتابمجموعه مقالات هفتمین سمینار بررسی سیره نظری و عملی حضرت امام خمینی(س) خرداد 1375صفحه 296
«احساسات بردگی و اسارتی را که از اواخر زمان عثمان و تمام دورۀ معاویه بر روح جامعۀ اسلامی حکفرما بود، تضعیف کرد و ترس را ریخت. احساس عبودیت را زایل کرد و به اجتماع اسلامی شخصیت داد».
«حسین یک درس بزرگی از شهادتش به ما داد و آن نیمه تمام گذاشتن حج و به سوی شهادت رفتن است. مراسم حج را به پایان نمی برد تا به همه حج گزاران تاریخ، نمازگزاران تاریخ، مؤمنان به سنت ابراهیم بیاموزد که اگر امامت نباشد. اگر رهبری نباشد، اگر هدف نباشد، اگر حسین نباشد و اگر یزید باشد، چرخیدن برگرد خانۀ خدا، با خانۀ بت مساوی است. وقتی در صحنه حق و باطل نیستی، وقتی که شاهد عصر خود و شهید حق و باطل جامعه ات نیستی، هر کجا که می خواهی باش. چه به نماز ایستاده باشی، چه..». هر دو یکی است. و اکنون حسین حضور خودش را در همه عصرها و در برابر همه نسلها، در همه جنگ ها، در همه جهادها، در همه صحنه های زمین و زمان اعلام کرده است. در کربلا مرده است تا در همه نسلها و عصرها بعثت کند».
و این بعثت نه تنها در تاریخ تشیع و در میان امت مسلمان روحیۀ عدالتخواهی و حق طلبی و آزادگی را منتشر ساخت، که حتی غیر مسلمانان نیز بر پاکی روح این نهضت واقفند و روحهای بلندی که خود برای آزادی جان فدا کردند حسین را «سرمشق» می خوانند.
عاشورا و انقلاب اسلامی ایران
پیام عاشورا، داستان کربلا، حماسه آفرینی و شهادت حسین و صدای لرزه افکن زینب که قرنها زمزمۀ مسلمان ایرانی و مایۀ حیات ملت بود و احیاگران دین از گرمی آن توان رفتن می یافتند، اینک از بستر حیات اجتماعی برخاست و در توفان انقلاب حیات اجتماعی یافت و در متن جامعه یکباره زنده گردید.
و گویی که بیداری به ارمغان آورد. خونها را به جوشش واداشت و در روح نسل جوان امواج خروش ایجاد کرد. با یاد و نام او حرکتها آغاز شد و شور برگرفته شده از نام حسین ملت را بر آن داشت تا تصویری دوباره از پایداریها و جانفشانیهای حسین و یارانش را به صحنه کشانند، و با ندای رهبر آمادۀ ایثار و شهادت گشتند.
رهبری که «محرم را ماه آغاز حماسه و شجاعت و فداکاری و ماه پیروزی خون بر
کتابمجموعه مقالات هفتمین سمینار بررسی سیره نظری و عملی حضرت امام خمینی(س) خرداد 1375صفحه 297
شمشیر خواند. ماهی که امام مسلمین، راه مبارزه با ستمکاران تاریخ را به ما آموخت و ماهی که باید مشت گره کردۀ آزادیخواهان و استقلال طلبان و حق گویان بر تانکها و مسلسلها و جنود ابلیس غلبه کند و کلمۀ حق، باطل را محو گرداند».
نسل خروشان انقلاب با الهام از پیام امام دانست حرکت حق طلبانه علیه استبداد و حکومت زور همواره ادامه دارد. و دانست که باید در زمان خود سیمایی دیگر از یاران با عزت حسین، ترسیم کند. به اندیشه و تنها اندیشیدن بسنده نکرد، که با ایثار و شهادت اندیشه را جان داد. محبوس محفل سخن و تنها سخن گفتن نشد، که هر آنچه در ذهن و اندیشه و گفتار داشت در صحنۀ ایثار ظاهر ساخت. بی باکانه به صحنه آمد و از درون هجرت کرد. خود را از فضای خموش و پرسکون و فریبنده رهانید و با دستهای خالی صحنه های قیام عاشورا را دگربار زنده کرد. حادثه های غرورآفرینی در خون و آتش با سلاح ایمان آفرید و پیام نهضت را در فضای جهان طنین انداخت.
امام در وصف قهرمانیهای ملت، همچون هفده شهریور 57 چنین مژده داد.
«مگر نه آنکه دستور آموزندۀ «کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا» باید سرمشق امت اسلامی باشد، قیام همگانی در هر روز و در هر سرزمین عاشورا، قیام عدالتخواهان با عده ای قلیل و ایمان و عشقی بزرگ در مقابل ستمگران کاخ نشین و مستکبران غارتگر بود. و دستور آن است که این برنامه سرلوحه زندگی امت در هر روز و در هر سرزمین باشد. روزهایی که بر ما گذشت عاشورای مکرر بود و میدانها و خیابانها و کوی و برزنهایی که خون فرزندان اسلام در آن ریخت، کربلای مکرر و این دستور آموزنده تکلیفی است و مژده ای. تکلیف از آن جهت که مستضعفان اگر چه با عده ای قلیل علیه مستکبران، گر چه با ساز و برگ مجهز و قدرت شیطانی عظیم مأمورند چونان سرور شهیدان قیام کنند. و مژده که شهیدان ما را در شمار شهیدان کربلا قرار داده است. و مژده که شهادت رمز پیروزی است.»
و سرانجام حکومت استبداد با ایثار و شهادت به یادگار مانده از حسین و یارانش سرنگون شد و این یادگار بود که قدرت رویارویی با حکومت پرساز و سلاح را می بخشید و نوید پیروزی سرمی داد و سرانجام پیروزی را نصیب گردانید و حاکمان زور و قدرتهای پرهیبت زمان که غافل از سلاح ایثار و شهادت ملت بودند در تصور خود سرنگونی نظام سلطنت را هیچگاه راه ندادند و ناباورانه شکست را شاهد شدند.
کتابمجموعه مقالات هفتمین سمینار بررسی سیره نظری و عملی حضرت امام خمینی(س) خرداد 1375صفحه 298
عاشورا نه تنها در انقلاب که در جنگ هشت ساله با دشمن زبون نیز پیام داشت و از شعلۀ گدازان آن بود که سپاه اسلام مشتعل می گشت و با عشق علی در دل و شور حسین در سرخطۀ غرب و جنوب خونین وطن را صحنه ای دیگر از کربلا ساختند. و بسیجیان جان بر کف با نوای کربلا آهنگ رفتن سر دادند و در بستر خونین شهادت غلتیدند. و اگر نبود این همه آثار و مجاهدت، امنیت بندگان که این همه حسین درباره اش سفارش کرد، برای ملت حاصل نمی شد.
اساساً در حیات اجتماعی ما تأسی به حسین است که شور می آفریند، بسیج یکپارچه می سازد، شوق ایثار و جان فدا کردن می آورد و حضور گسترده در صحنه را باعث می گردد. تنها و تنها با دعوت حسین از قلبهای پرتپش است که زن و مرد و پیر و جوان این ملت عاشورا را پاس می دارند.
و اینک پپام عاشورا، عصر ما و رسالت کنونی ما
اینک در عصر پرتلاطم امروز عاشورا برای ما نیز به عنوان موجودی زنده و بیدار و برتر از آن وارث شهیدان به خون خفته رسالتی سنگین به جای گذاشته. رسالتی که در سه مرحله می توان ترسیمش کرد:
حفظ پیام: حماسۀ عاشورا با فریاد زینب و دیگر وارثان حسین زنده ماند و در تاریخ جاری شد. پس بر ما وارثان انقلاب است تا پاسدار ارزشهای به جا مانده از ایثارگریها، مقاومت ها و شهادت طلبی ها باشیم و با گذشت زمان، و سایۀ امن رفاه و آسایش و مصرف ارزشهای والای روزهای خون و آتش را حقیر و ارزشهای حقیر آن روز را ارج نگذاریم و با فراموشی دستاوردهای انقلاب و توجیه های مکرر قدم به قدم به خلوت خودپرستی پا ننهیم و سر بر بالین بی خبری و بی تفاوتی نگذاریم.
و بدیهی است پاسداری از ارزشها و حفظ پیام تنها و تنها با اعتقاد راسخ به توحید و تحقق آن در همه جنبه های حیات فردی و اجتماعی است، و تحقق این امر باید در همۀ ابعاد سیاسی، اقتصادی و فرهنگی نظام نهادینه گردد تا جامعه در این بستر پرورش و رشد یابد.
ابلاغ پیام: سنت حسین به ما آموخت که همواره باید محیط بر زمان و مکان خود بود، و با شناخت و درک عمیق از شرایط درونی و نیز شرایط جهانی در همۀ ابعاد و جنبه های گوناگون تشخیص مسیر داد و به انتخاب آگاهانه دست زد و اعلام حضور کرد. در دنیای
کتابمجموعه مقالات هفتمین سمینار بررسی سیره نظری و عملی حضرت امام خمینی(س) خرداد 1375صفحه 299
پپیچیدۀ امروز این شناخت و طی این مسیر، علم و درایت و بصیرت افزون تری را می طلبد، و این درایت و بصیرت نه در کنج خانه که با حضور گسترده در جهان کنونی میسر خواهد شد و حضور نیز توانایی می خواهد.
با توسعۀ ارتباطات، برای حضور و ابلاغ پیام باید به مؤثرترین و مفیدترین ابزاری که در جهان امروز کارساز است مجهز گردید. هرچند که اخیراً قدمهایی در این راه برداشته شده، اما تاکنون به شکل جدی و اصولی و با حساسیت تام به این مهم پرداخته نشده است.
و این در حالی است که دنیای مسیحیت علاوه بر استفاده از روش سنتی تبلیغی سالهاست خود را مجهز به تبلیغات مدرن کرده است. به طوری که «شورای اسقفهای ایتالیا برای به وجود آوردن یک هماهنگی ملی بین 450 ایستگاه رادیویی و 50 تلویزیون کاتولیک از کلیۀ امکانات انسانی و منابع مادی استفاده می نماید.»
از این رو، برای ابلاغ پیام باید با درک کامل از اوضاع درون و بیرون به دور از شعار بدون عمل که پیام را به انحراف می کشاند و با شناخت و شعور، حضور اجتماعی و جهانی داشت و حضور را همپای گسترش توانمندی خود و پیوند با محیط توسعه داد و برای رساندن پیام توحید، با خلق شیوه های مؤثر و استفاده از ابزار روز کمر همت بست.
به این مهم نیز باید واقف بود که علاوه بر رسالت تاریخی ما در ابلاغ پیام، جهان امروز که از یک سو با جور و ظلم و اسارت با اشکال مختلف کهنه و نو حکومت و قدرت روبرو است، و از دیگر سو فریادهای حق طلبی و آزایخواهی و شهادت طلبی از شرق و غرب طنین انداخته، از فلسطین آن سرزمین سالها بی ملت و آن ملت سالها بی سرزمین، از بوسنی خونین، و از قلب دردمند ظلم ستیزانی که در پرده های اسارت و بندهای مدرن زمان، فریاد رهایی سر می دهند، بیش از پیش نیاز به پیام عاشورا و حماسۀ کربلا دارد. پیام حسین است که می تواند در سکوت محض و تیرگی حاکمیت زور و سلاح و سرمایه نوید استقامت و پایداری و ایثار و رفتن تا مرز شهادت را سر دهد.
خاطرات حماسه آفرینی های حسین و یارانش در نفی حکومت غاصب یزید است که آوارۀ فلسطینی را جرأت می بخشد تا در برابر غاصبان امروز مقاوم تر باشد و تا غصب و جنایت به رسمیت شناخته شدۀ امروز را با خون و شهادت باطل گرداند.
تحقق پیام: رسالت سنگین تر از ابلاغ، تحقق پیام است. تحقق پیام توحید، انساندوستی، آزادگی و عدالتخواهی، صبر و پایداری و ایثار و شهادت و خروج از حرف و
کتابمجموعه مقالات هفتمین سمینار بررسی سیره نظری و عملی حضرت امام خمینی(س) خرداد 1375صفحه 300
سخن تا به عمل.
همواره بر آن باوریم که نهضت حسین و حرکت ذریۀ پاکش در عصر امامت، در تاریخ جاری است. و هم او به ما آموخت که علی رغم بزرگترین قدرتها که سرنوشت بشر و تاریخ را در اختیار دارد، تاریخ بشر پیروز می شود و ما منتظر و معتقد و مطمئن به انقلاب بزرگ عدالت در تاریخ ستم و ظلم و جاهلیت هستیم. و بر پایۀ همین اصول است که باید حرکت کرد و حرکت ساز بود. حرکت به سوی توحید که نیاز نسل امروز است.
بشر مادی امروز با همه پیشرفتهای موجود در عرصۀ علم و صنعت خود را در حصار تنهایی و پوچی می بیند. چرا که نظام مادی را بر پایۀ فطرت خود بنا نکرد و همپای توسعۀ این نظام مسلط، خلأ معنوی عمق بیشتری یافت و اینک شاهدیم که جرقه های بازگشت به خویشتن خویش از دورن همین نظام مادی سرزده و این بازگشت همان تحقق توحید در همه عرصه های جهان است.
از این رو بر ماست تا حول این محور هستی بخش که وحدت ذاتی همۀ ادیان توحیدی است، در عصر حاضر جریان ساز باشیم. جریانی که افکار و وجدانها را بیدار سازد، روح آزادگی و حق طلبی و ظلم ستیزی و انسان دوستی بشر امروز را زنده و جاوید گرداند، او را از بندهای قدرت و لذت و ثروت بیرون رهد، با پروردگار خود پیوند یابد و جامۀ اخلاق را در همۀ جنبه های فردی و اجتماعی بر خود بپوشاند و این جریان را چنان پویا سازیم که با آگاهی، خودآگاهی، بصیرت، صبر و ایمان، دوری از نفع و ترس، جانفشانی و فنا شدن در راه خدا اسطوره های قدرت جهان امروز را که پایه هایش لرزان است، سرنگون سازد و برقراری قسط و عدل را در پهنۀ عالم بشارت دهد.
در تحقق این پیام و بسترسازی آن وحدت ملل مسلمان که هر یک اسیر بندهای حقارت حاکمان قدرت پرست منفعت طلب و وابسته و بازیچه اند، ضرورت می یابد. تقویت و توسعۀ دانش و بینش و تدبیر و عزم و ایمان مسلمانان وظیفه ای خطیر در دنیای امروز است. تلاش در جهت ایجاد و توسعۀ تشکلهای مردمی در جوامع اسلامی و تقویت بنیۀ سیاسی، فرهنگی و اقتصادی ملل مسلمان در عصر حاضر خود یک رسالت است. چرا که پیام با درایت و آگاهی و عشق و ایمان تحقق خواهد یافت. در این گذر است که جوامع اسلامی هویت و شخصیت اجتماعی خود را که حسین با حماسۀ خود به اجتماع اسلامی زمانش داد، باز می یابند و پاسدار دین حق می گردند. کلام اقبال آن احیاگر دین که
کتابمجموعه مقالات هفتمین سمینار بررسی سیره نظری و عملی حضرت امام خمینی(س) خرداد 1375صفحه 301
می گوید: «هیچ وقت مسلمانان اسلام را نگهداری نکرده اند، همیشه اسلام بوده است که مسلمانان را نگهداری کرده است.» بسی تکان دهنده است و شیپور بیدارباش را سر می دهد.
پس باید خود را ساخت، هجرت از درون کرد، مسئول و بیدار بود، با نیروی عشق و ایمان توانمند شد، با جهاد و مقاومت و ایثار حرکت کرد و در جهان امروز حرکت ساز بود. نیاز بشر امروز و زبان گفتار و عمل امروز را دریافت، با فریاد حق طلبی و ظلم ستیزی و عدالتخواهی و شهادت طلبی طنین افکن امروز، پرچم رهبری را برافراشت، با عطوفت و دوستی بر پایۀ توحید، وحدت آفرین شد، پرستش را نه در عبادت فردی که در همۀ عرصه های حضور اجتماعی باور داشث و به ظهور رسانید. در متن جوشش و زایندگی عاشورا که در مسیر تکامل تاریخ همواره جاری است انسان بود و همواره در زمان خود احیاگر دین محمد، حماسه آفرینی حسین و فریاد زینب شد.
کتابمجموعه مقالات هفتمین سمینار بررسی سیره نظری و عملی حضرت امام خمینی(س) خرداد 1375صفحه 302
پاورقیها:
کتابمجموعه مقالات هفتمین سمینار بررسی سیره نظری و عملی حضرت امام خمینی(س) خرداد 1375صفحه 303