وجوه مشترک نهضت عاشورا و انقلاب اسلامی ایران

‏‏وجوه مشترک‏‏ نهضت‏‏ عاشورا و انقلاب اسلامی ایران‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ آیة الله موسوی بجنوردی‏

‏‏ ‏

‏‏ - نظر به اینکه سالها در محضر امام بوده اید و با خصوصیات و حالات ایشان از نزدیک آشنا شده اید، خوب است برای شروع بحث، دربار‏‏ۀ‏‏ حالات عرفانی حضر‏‏ت‏‏ امام(س) مطالبی بفرمابید. ‏

‏‏ ابتدا سالگرد رحلت امام راحل (رض) را که امسال با عاشورای حسینی تقارن یافته است به همۀ خواهران و برادران گرامی تسلیت عرض می کنم. هر چند این دو مصیبت بزرگ و محنت آفرین است ای هر دو حادثه تقریباً جهان اسلام را زنده کرد. حادثۀ عاشورا و شهادت سیدالشهدا - سلام الله علیه - اسلام را بیمه کرد. روایت معتبری است که پیغمبر اسلام(ص) فرمود: ‏‏«حسین منّی و اَنَا من حسین»‏‏. که بهترین تفسیر در این باره تفسیری است که مرحوم حاج شیخ جعفر شوشتری - قدس سره - کرده است. ایشان می فرماید: ‏‏الاسلام محمدی الحدوث و حسینی البقا‏‏». حسین منی، یعنی اسلام حسین. حسین سمبل اسلام است. پدید آمدن اسلام با خود پیغمبر بود و ایشان تمام پایه های اسلام را مستحکم کرد، اما پس از فوت ایشان انحرات و تفکر جاهلی در سطح مدیریت جامعه پدید آمد و کار به جایی رسید که بنی امیه زمامدار جامعۀ اسلامی شدند و قصد داشتند تفکر جاهلی مدرن را جایگزین اسلام کنند، و کار را به جایی رساندند که یزید مسیحی خلیفۀ مسلمین شد. بنی امیه می خواستند اسلام را از بین ببرند و مسیحیت را جایگزین آن کنند، امّا  سیدالشهدا - سلام الله علیه - با پیام خویش تمام نقشه های آنها را از بین برد و اسلام را تجدید حیات داد. بدین جهت تا قیام قیامت ذکر امام حسین است که اسلام را زنده نگه ‏
‏‎

‏‏این وا‏‏قعیتی‏‏ است که هر چه از روزگار ‏‏بگذرد‏‏ ذکر حسین تجدید‏‏ می ‏‏شود، و با تجدید ذکر حسین، اسلام هم ز‏‏نده‏‏ می ماند. ‏

‏‏من از خواهر فاضلۀ خودم خانم مقدس خواهش می کنم، چون یکی از خواهران، سؤالی راجع به‏‏ «‏‏حدیث کساء‏‏» ‏‏به من داده و پرسیده است که آیا این یک واقعۀ جسمانی است و یا اینکه در عالم اجسام ا‏‏تفاق‏‏ نیفتاده، بلکه آن بزرگواران نور واحد بوده اند و مسأله در عالم نور انجام شده است؟ توضیح دیگر‏‏ی‏‏ که خواسته اند، اینکه مسألۀ‏‏ ‏‏گریۀ همۀ موجودات بر امام حسین به چه معناست؟ آخرین سؤا‏‏ل‏‏ این است که فرق بین «نبی» و ‏‏«‏‏رسو‏‏ل» ‏‏چیست؟ اگر اجازه بدهید این مسائل را مطرح بکنیم، ضمن آنکه مقدار‏‏ی‏‏ هم راجع به شخصیت علمی و عرفانی امام راحل - قد‏‏س‏‏ سره - توضیح بدهم. ‏

‏‏ - عواملی ‏‏ک‏‏ه ممکن است ‏‏بعد‏‏ معنوی انقلاب را در بین مردم کمرنگ بکند و متقابلاً عواملی که موجب تقویت معنویت در مردم می شود، مسأله ای است که می خواستیم حضرتعالی در این زمینه ها هم توضیحی بفرمایید. ‏

‏‏ امام راحل، یک شخصیت ذو ابعاد بود. تقریباً نمونۀ کوچکی از ‏‏جد‏‏ش امیرالمؤمنین(ع) بود. ما می بینیم امیرالمؤ‏‏منین‏‏ - علیه السلام - شب که می شد آن عبادتها، آن نمازها، آن ‏‏گر‏‏یه ها، آن ناله و زاریها و آن مناجاتی که دارد، در روز هم می دیدیم که در «دکة القضا» می نشست و مشکلات مردم را حل می کرد. او در میدانها‏‏ی‏‏ مبارزه آنطور جنگ می کرد، به طوری که گفته می شود در جنگ اُ‏‏حد‏‏ شانه ها‏‏ی‏‏ حضرت از کثرت خون مثل کبد شتر شده بود. در میدان جنگ کسی که او را می دید ‏‏خیا‏‏ل می ‏‏کرد‏‏ دیگر خیلی سر و کار با عبادت و ‏‏گر‏‏یه و مناجات ندارد، اما می بینیم چون همۀ اینها بر یک معنا و در یک مسیر بود به همان علتی که گریه می کرد، به همان علتی که آن نمازها را می خواند، (روایات صحیح داریم که شبی یکهزار رکعت نماز می خواند‏‏)‏‏ آن مناجاتها، آن ‏‏گر‏‏یه ها و‏‏ ‏‏آن حالاتی که برایش رخ می داد، در میدان جنگ هم آنطور‏‏ی‏‏ می جنگید که خودش می ‏‏گوید‏‏ اگر تمام عرب به من حمله بکنند پسر ابیطالب پشت بر نمی ‏‏گر‏‏داند. امام علی(ع) چنین موجود‏‏ی‏‏ بود. ‏

‏‏دربار‏‏ۀ‏‏ امام راحل، آن مقدار‏‏ی‏‏ که در خدمتشان بودم، آن چهارده سالی که در نجف بود، یک مقدار‏‏ی‏‏ هم که در پاریس بودیم، بعد هم که در ایران خدمتشان بودیم، ایشان هم  همینطور بود. یعنی می آمد حرم، مثل یکی از‏‏ ‏‏آن مقدسین که اصل‏‏اً‏‏ نه به سیاست کار دارد نه ‏
‏‎

‏‏ - سؤال بعدی از جانب خانم مقدسی است که خواسته است یک رهنمود عملی بدهید، زیرا هرچه ابعاد معنوی را بتوانیم در جامعه تقویت کنیم، مسائل فحشا و منکر ضعیف می ش‏‏ود‏‏ و مسائل ضد ارزشی طبع‏‏اً‏‏ در جامعه کمرن‏‏گ‏‏ می ‏‏گر‏‏دد. از جمله همین مسألۀ روحیه ارتباط با خداوند است که می خواستیم ببینیم عامل عمده اش واقعاً چیست؟ آیا خود م‏‏رد‏‏م هستند؟ مسئولین هستند؟ یا جو عمومی است که مر‏‏د‏‏م را به طر‏‏ف‏‏ خدا سوق می دهد؟‏

‏‏ ببینید در این استکمال نفس، یک و‏‏قتی‏‏ این است که به انسان واجبات و مستحبات را‏‏ می ‏‏آورد که این موجب ‏‏قر‏‏ب بنده به حضرت ربوبی می شود، به هر شکلی که معنا کردیم قرب را. خود این قرب، موجب استکمال نفس می شود. مسألۀ مهمتر از قرب، که این هم موجب استکمال است و در ادیان مهم است. یکی از اهداف مهم ادیان، آن چیزها‏‏یی‏‏ است که ادیان نهی کرد‏‏ه اند ‏‏و نباید بیاوریم. مثلاً بنده حالا نماز شب بخوانم، نوافل یومیه را هم به جا بیاورم و کارهای دیگر هم بکنم و بعد بنشینم غیبت کنم، تهمت بزنم، افترا بزنم، دروغ بگویم، مال مردم را بخورم کلاهبرداری بکنم. این استکمال نفس نیست، این انحطاط است. نماز شب را هم بخوانم اثر ندارد. نماز شب که مقدس است. حضرت امام در عین اینکه آن عبادت را انجام می داد و هر شب می آمد حرم تا هر دعا‏‏یی‏‏ را ایستاده بخواند.‏‏(‏‏مثلاً ماها حکم نو‏‏ۀ‏‏ ایشان را داشتیم، دعاها را نشسته می خواندیم ولی امام راحل ایستاده  دعاها را می خواندند. می دیدیم که ایشان بالای سر سیدالشهدا - سلام الله علیه می ایستاد - دعای عر‏‏فه‏‏ را ایستاده می خواند. دعای عرفه سه ساعت طول می کشد‏‏؛‏‏ تقریباً‏‏ ‏‏کسی که بخواهد با حال بخواند. ایشان می ایستاد و ‏‏گر‏‏یه می کرد، مرتب اشکش را پاک می کرد. اینها را اگر ما ملاحظه بکنیم بزر‏‏گ‏‏ترین درس عملی برای ما بود که ا‏‏فراد‏‏ را باتقوا بار بیاورد. یعنی اگر کسی وارد میدان سیاست شد، دیگر حالا خیال‏‏ ‏‏نکند مسائل عبادی باید ضعیف بشود. نه باید در همان قوتش باقی باشد. مسائل علمی هم نباید ضعیف باشد‏‏ ‏‏آن هم باید به قوت ‏
‏‎

‏‏حضرت امام خمینی - رضوان الله تعالی علیه - مردم را، حوزه های علمیه را اینطور بار آوردند. بعد از انقلاب هم در تمام سخنرانیها و یا جلسات خصوصی که با مسئولین از رده بالا بگیریم تا پایین داشتند و صحبت می کردند، همه اش مسألۀ خدا، رضای خدا، در محضر خدا و یا اسلام بود. همانطور که همۀ شما می دانید، ما یک عرفان عملی داریم و یک عرفان علمی و نظری. ممکن است افرادی باشند خیلی قشنگ عرفان نظری را بلد باشند، اصطلاحات را خیلی قشنگ بدانند، خود محی الدین ابن العربی در اصطلاحاتش نظیر ندارد. یک کس می خواهد بیاید کتاب فتوحات مکیه را ببیند، یا آن کتاب دیگرش فصوص را ببیند، ملاحظه می کند که اصلاً خودش مخترع واژه است. حالاتی من در ابن عربی می بینم که از برای خودش مقامات زیادی را قائل است. حتی ما سر قبرش رفتیم. من و مرحوم شهید آیة الله حاج آقا مصطفی خمینی(ره). چون قبرش نزدیک شام است - 14 تا  15 کیلومتر فاصله است تا دمشق - دیدم این شعر روی قبرش نوشته شده و خود محی الدین آن را سروده است: ‏‏و لِکُلِّ عصرٍ واحد یسموا به و انا لباقی الدهر ذاک الواحد‏‏». مرحوم حاج آقا مصطفی خمینی - قدس سره به من گفت: تا قبل از اینکه این شعر را ببینم تا حدودی ارادتی داشتم، خیلی کم شد. این معنا ندارد یک شخص آنقدر از خودش تعریف بکند. می دانید عارف کیست؟ عارف علی بن ابیطالب است که می گوید: «‏‏الهی قلبی محجوب و نفسی معیوب و عقلی مغلوب و هوایی غالب و طاعتی قلیل و معصیتی کثیر و لسانی مقر بالذنوب فکیف حیلتی یا ستار العیوب و یا علام الغیوب...‏‏» این عارف است. عر‏‏فا‏‏ن معنایش این است که انسان خودش را در مقابل خدا هیچ بداند. امام خمینی خوب می ‏‏گفت‏‏ که: «من» یعنی شیطان! پس مسألۀ منیت که در انسان است شیطان است. ما در  امام راحل می بینیم در عین اینکه استشهاد به کلمات محی الدین و دیگران می کرد اما ‏
‏‎

‏‏دعای صباح، دعای کمیل، مناجات شعبانیه اینها را مقارنه بکنید، معلوم است ‏‏گو‏‏ینده اش یک نفر است. آن دعا‏‏ی‏‏ عرفه هم معلوم است مال همین مکتب است. رفتار ما باید عملاً طوری باشد که: «‏‏کونوا دعاة الناس بغیر السنتکم‏‏». ما نباید فقط با سخن مسأله را طرح کنیم. ‏

‏‏آنی که در اسلام مهم است آن چیزها‏‏یی‏‏ است که در‏‏ ‏‏آن مفسده است. چون هر چیزی را که اسلام می ‏‏گو‏‏ید نکن، در‏‏ ‏‏آن مفسده ملزمه است؛ هر‏‏ ‏‏چیز‏‏ی‏‏ که می ‏‏گو‏‏ید ‏‏بکن‏‏ در‏‏ ‏‏آن مصلحت ملزمه است. جنبۀ مفسده ملزمه خیلی مهمتر از جنبۀ مصلحت ملزمه است. چون آنی که هویت انسان را از بین می برد، آنی که انسان را منحط می کند و از بین می برد، مسأله افتادن در مفاسد است، یعنی همان مسألۀ معاصی. ‏

‏‏ما وقتی می توانیم جامعۀ ‏‏سا‏‏لمی داشته باشیم که جامعۀ ما او‏‏لاً‏‏ یک شناخت کلی ‏‏پیدا‏‏ کند و معاصی را بفهمد. یعنی الان شما اگر افراد‏‏ی‏‏ را دیدید که غیبت می کنند، تهمت می زنند - شاید بچه های خیلی متدین و خوبی هم باشند - به اینها تفهیم نشده که این کارها معصیت کبیره است‏‏؛ ‏‏آن هم از حقوق الناس است. یعنی حقوقی است که انسان معصیت می کند، نصف شب می نشیند ‏‏گر‏‏یه می کند، خدا می ‏‏گذ‏‏رد. اما معصیتها‏‏یی‏‏ است که تا طرف راضی نشود، بنده تا صبح هم بگویم «العفو العفو‏‏» ‏‏به درد نمی خورد‏‏؛ ‏‏چون جزو حقوق الناس محسوب می شود. ‏

‏‏باید رهبران ما، گویندگان ما، علمای ما، بزرگان ما بنشینند و از طریق رسانه های جمعی، به جامعه تفهیم بکنند که این کارها معصیت کبیره و از حقوق الناس است و با  «استغفرالله» حل نمی شود؛ با گریه کردن حل نمی شود؛ تا طرف نگذرد مسأله حل نمی شود.  اینها را ما باید به مردم تفهیم بکنیم. یک چیزی که گذشت و تمام شد، این بود که در همین  انتخاباتی که گذشت [انتخابات دوره پنجم شورای اسلامی]، آن آقا می آمد عکس این را ‏
‏‎

‏‏ما وقتی که می ‏‏گو‏‏ییم جمهور‏‏ی‏‏ اسلامی، جامعۀ ما هم باید یک جامعۀ اسلامی باشد، نه اینکه اسم بدون مسمی باشد. این قدر شهید دادیم، اینقدر این نظام برای ما ‏‏گر‏‏ان تمام شد، این ‏‏نظا‏‏می نبود که یک ارتشی بیاید کودتا بکند مثل جاهای دیگر که کودتا می کنند. یک نظامی است که از سال ‏‏42‏‏ شروع شد، آنقدر شهید داده شد تا الآن رسیده به اینجا. ما داریم ادعا می کنیم این ادامۀ قیام کربلاست. درست است حسین بن علی - علیه السلام - برحسب ظاهر شکست ‏‏خو‏‏رد، شکست که نخورد، به قول نویسندگان سنی. من دیدم می ‏‏گو‏‏یند از‏‏ ‏‏آن روزی که حرکت کرد از مدینه ‏‏پیروز‏‏یش همان روز بود. سیدالشهدا شکست نخورد، شکست اصلاً معنا‏‏یی‏‏ ندارد در اینجا. اصلش پیروزی است، چون پیام برا‏‏ی‏‏ خداست و برای احیای اسلام. ما هم ادعایمان این است که انقلاب اسلامی ایران ادامۀ راه ‏
‏‎

‏‏خانم مقدسی: من از سخنان جنابعالی نتیجه گرفتم که خود مربیان جامعه باید حالت الگو‏‏یی ‏‏برای مردم داشته باشند. همانطور که خود حضرت امام - رحمة الله علیه - الگو بودند و همۀ آنها‏‏یی‏‏ که به حضور حضرت امام می رسیدند نفسشان متحول می شد و ما نمونۀ عینی آن را ملاحظه کردیم. مسألۀ دوم که من از فرمایشات جنابعالی استنباط کردم این بود که بتوانیم انگیزۀ الهی یعنی آن روح توجه به خدا را در مردم تقویت کنیم. زیرا مردم ما اگر‏‏ ‏‏آ‏‏گا‏‏ه باشند از مسیر خدا منحرف نخواهند شد. یعنی تا آ‏‏گا‏‏هی و عدم شناخت معارف حقه موجب می شود که مقدار‏‏ی‏‏ فاصله پیدا می کنند. یکی از کارها‏‏یی‏‏ که باید بکنیم این است که این انگیزه را ان شاء الله در مردم تقویت کنیم. ‏

‏‏در این رابطه سؤالها‏‏ی‏‏ زیادی دربار‏‏ۀ‏‏ مشابهت بین دو نهضت حضرت اباعبدالله الحسین(ع) و نهضت حضرت امام(ره) رسیده است. باید ‏‏گفت‏‏: هر دوی این نهضتها انقلاب ارزشی ‏‏کر‏‏دند، و یکی از ارزشها‏‏یی‏‏ که در این دو نهضت مشاهده می کنیم حضور فعال خانمهاست. این مسأله را به عنوان یک ارزش دربار‏‏ۀ‏‏ حضرت زینب(س) در کنار ابی عبدالله الحسین - علیه الصلوة و السلام - ملاحظه می کنیم، ضمن اینکه خانمها‏‏ی‏‏ بزر‏‏گو‏‏ار دیگری هم در صحنه عاشورا بودند زنها‏‏ی‏‏ ما هم در انقلاب در کنار حضرت امام بودند و این حضور در رابطه با بقای نهضت نقش و جایگاهی عمده داشت. ‏